W związku z panującą pandemią COVID-19, na krajowych i zagranicznych rynkach towarowych, w coraz większym stopniu dochodzi do nieoczekiwanych wahań kursowych oraz – przede wszystkim – szybkiego wzrostu cen towarów.

W konsekwencji, roztropni przedsiębiorcy coraz częściej decydują się złożyć duże zamówienie na produkty po cenie bieżącej, chroniąc się przed dalszymi, niekorzystnymi zmianami cen. Zauważamy, że składając zamówienie, nierzadko zagraniczni klienci proszą o wstrzymanie się z wysyłką za granicę do momentu, w którym towary te faktycznie będą nabywcy potrzebne – za przechowywanie towaru chętnie zapłacą.

Kilkutygodniowe, wielomiesięcznie, niejednokrotnie odpłatne, składowanie w Polsce, zakupionych u polskiego dostawcy produktów, biznesowo wydaje się sensowne – czy jednak jest bezpieczne podatkowo?

Stawka 0% VAT zagrożona

Zamówienie od klienta spoza Polski i zapewnienie, że towar z Polski wyjedzie – to dla wielu firm jasny sygnał, że transakcja podlega opodatkowaniu VAT według stawki 0% jako WDT (czy eksport).

Jednym z podstawowych warunków dla zastosowania stawki 0% VAT
w transakcjach z klientami zza granicy, jest wywóz towarów poza terytorium Polski w wyniku dokonanej dostawy na rzecz klienta. W sytuacji, w której sprzedawcy dokonują sprzedaży w ramach „zakładanej” wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów, natomiast towar przez pewien czas, nawet kilka miesięcy pozostaje w magazynie na terytorium Polski, organy podatkowe zaczynają kwestionować prawo do rozliczenia transakcji ze stawką 0% VAT.

Zdaniem organów bowiem, pomimo pierwotnej intencji wywozu towaru w ramach transakcji o charakterze transgranicznym, fakt magazynowania towarów w Polsce przez pewien okres może powodować, iż w rzeczywistości taka transakcja okazuje się być sprzedażą krajową, a nie WDT.

Historyczny spór w podobnej sprawie znalazł już swój finał w Naczelnym Sądzie Administracyjnym – w wyroku[1] NSA zgodził się z fiskusem, że przechowywanie towarów przez nieokreślony czas w magazynie zaciera związek między dostawą a wywozem poza granicę kraju i jest równoznaczne z, niewątpliwie niekorzystnym z perspektywy podatnika, obowiązkiem zastosowania do takiej transakcji stawki 23% VAT.

Stawka 23% do korekty?

Na pocieszenie warto wskazać, iż w ocenie NSA okoliczność ta nie oznacza jednak, że zastosowanie stawki 23% VAT jest definitywne – podatnik ma bowiem prawo do korekty pierwotnie wykazanej dostawy krajowej, po dokonaniu transportu towarów za granicę.

W sukurs NSA poszedł również Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach, który podzielił jego podejście w wydanym niedawno wyroku[2].

Analizowana przez sądy sytuacja nie wydaje się być aż tak brzemienna w skutkach dla dostawcy, który w analizowanym scenariuszu ostatecznie i tak powinien mieć prawo do rozliczenia transakcji ze stawką 0% VAT.

Inne przypadki…

Jednocześnie, na myśl przychodzi szereg innych, bardziej złożonych stanów faktycznych, które dla polskiego dostawcy mogą skutkować problemami z VAT:

Wypadek w transporcie

Dostawca przekazał kontrahentowi (jego przewoźnikowi) zamówienie gotowe do wywozu, a w trakcie transportu na terenie Polski dochodzi do zdarzenia, które powoduje zniszczenie towarów. Na taką sytuację organy reagują dość jasno – transakcja nie podlega 0% VAT[3], przesłanki pozwalające rozpatrywać jej charakter jako WDT w kontekście art. 13 ust. 1 ustawy o VAT nie zostały w oczywisty sposób spełnione – towar nie opuścił i nie opuści Polski.

Zmiana planów

W sytuacji, gdy z chwilą sprzedaży i konsekwentnie wydania kontrahentowi towarów na terytorium kraju dostawca nie będzie dysponował wiedzą odnośnie dalszych losów towarów (kontrahent może bowiem „na ostatnią chwilę” podjąć decyzję o niewywożeniu towarów poza terytorium kraju, o czym nas nie poinformuje), zastosowana stawka 0% będzie na celowniku fiskusa – jeśli tylko o tym zdarzeniu się dowie.

Magazynowanie, przerób i odsprzedaż

W końcu łatwo wyobrazić sobie sytuację, w której zagraniczny kontrahent bez naszej wiedzy magazynuje jednak towar w Polsce lub zleca jego przerób, nie informując o tym pomyśle dostawcy. Następnie (i) odsprzedaje towar na terytorium Polski lub (ii) wywozi go za granicę do swojego kontrahenta. Takie rozwiązanie z perspektywy nieświadomego losów towaru polskiego dostawcy automatycznie może przełożyć się na wykluczenie możliwości zastosowania stawki VAT 0% (brak łańcucha dostaw, brak wywozu powiązanego ze sprzedażą polskiego dostawcy).

Kluczem zachowanie należytej staranności

W praktyce, kluczem do uniknięcia konsekwencji nieprawidłowego rozliczenia transakcji transgranicznych jest posiadanie wiedzy na temat tego, co dzieje się z towarem po jego wydaniu na rzecz kontrahenta.

Nie jest to oczywiście informacja korzystna dla dostawcy, a w szczególności – działów sprzedaży/handlowego/obsługi klienta. To przedstawiciele tych działów powinni dołożyć starań, by zidentyfikować lub zabezpieczyć te sytuacje, w których negocjowane są nietypowe warunki transakcji lub wywóz poza Polskę oddawany jest w ręce kontrahenta. Jak to zrobić – z pewnością dział księgowy czy specjaliści podatkowi wskażą, na co uważać i jak sytuacje potencjalnie kłopotliwe – zabezpieczyć.

Choć monitorowanie statusu towaru po jego wywozie wydaje się być procesem uciążliwym dla dostawców, jednak w wielu przypadkach wystarczające mogą być:

  • nawiązanie dobrej, bieżącej relacji z kontrahentem – by o sytuacji niespodziewanej się dowiedzieć;
  • przedyskutowanie przed dostawą kluczowych dla VAT informacji o dostawie (bez wymagania podawania informacji objętych tajemnicą handlową);
  • zabezpieczenie dodatkowymi postanowieniami umownymi/zastrzeżeniami w zamówieniu, co do sposobu dalszego postępowania z towarem i obowiązku udzielania informacji, w szczególności w zakresie bezpośredniej odsprzedaży.

Powyżej kroki realizowane konsekwentnie istotnie minimalizują ryzyko lub są ochroną dla dostawcy na wypadek sporu. Aby tak się stało, podejmowane działania powinny opierać się o procesy, odpowiednio ustrukturyzowane oraz dostosowane do rozmiaru i charakterystyki działalności podatnika.

W sytuacji, w której nie będziemy na bieżąco weryfikowali do kogo i na jakich warunkach ostatecznie trafi sprzedany przez nas towar – gdy sami go nie wywozimy, istnieje duże prawdopodobieństwo, że dowiemy się tego dopiero od urzędnika kontrolującego nasze rozliczenia. Wówczas może być już jednak za późno na spokojny sen o poprawności i bezpieczeństwie zastosowania stawki 0% VAT. Nie będzie za to za późno na wszczęcie przeciwko naszym przedstawicielom postępowania karnego skarbowego.

Zagadnienia rozliczania transakcji towarowych oraz dochowania należytej staranności w międzynarodowym obrocie będą przedmiotem jednego z naszych najbliższych szkoleń, które odbędzie się w dniu 26 stycznia o godz. 9:30 >> Rozliczenia VAT w transakcjach międzynarodowych

WARTO DOCZYTAĆ:

[1] Sedno uzasadnienia wyroku NSA z dnia 25 sierpnia 2020 r., sygn. I FSK 2061/17.

[2] Wyrok WSA w Gliwicach z 11 czerwca 2021 r., sygn. I SA/Gl 124/21.

[3] Np. interpretacja DKIS z 17 stycznia 2018 r., sygn. 0111-KDIB3-3.4012.149.2017.1.JS, z 16 listopada 2018 r., sygn. 0114-KDIP1-2.4012.482.2018.2.MC czy z 16 lipca 2020 r., sygn. 0114-KDIP1-2.4012.136.2020.4.JŻ.