Sam fakt posiadania przez podatnika analizy porównawczej nie chroni go przed kwestionowaniem rynkowości cen w transakcjach wewnątrzgrupowych. Analiza musi spełniać szereg wymogów, a nawet wtedy pojawia się pytanie jak interpretować jej wyniki? Czy rynkowy jest cały przedział czy określony punkt z przedziału? Odpowiedź jest dość standardowa: to zależy. A od czego zależy, o tym poniżej.

W praktyce, jako wynik analizy często wskazywany jest przedział międzykwartylowy dla obserwacji uznanych za najbardziej porównywalne (po uwzględnieniu odpowiednich czynników porównywalności). Organy podatkowe i celno-skarbowe podejmują jednak próby kwestionowania zasadności uznawania całego przedziału za rynkowy i w sposób uznaniowy dążą do wyboru w jego ramach konkretnego punktu (na przykład mediany).

Doświadczenia zagraniczne dotyczące kwestionowania rynkowości cen

Sytuacje takie zdarzają się nie tylko w sporach z polskim fiskusem, ale również z organami w innych krajach. Dla przykładu, w 2019 roku zakończył się spór dystrybutora mebli z hiszpańskimi organami podatkowymi. Kontrolujący uznali, że dystrybutor, który przedstawił analizę porównawczą rentowności, powinien w każdym roku osiągać zysk na sprzedaży co najmniej w wysokości mediany wynikającej z przedstawionej analizy. Podatnik, po przemierzeniu ścieżki odwoławczej zaskarżył decyzję organów podatkowych. W wyroku z dnia 6 marca br. sąd ostatecznie przyznał mu rację wskazując, że mediana powinna być stosowana jedynie w przypadkach, gdy obserwacje w analizie cechuje niższy stopień porównywalności. Jako że organy nie wykazały takich wad w analizie, zgodnie z treścią rozstrzygnięcia należy uznać, że cały przedział jest rynkowy. Zdaniem sądu rentowność dystrybutora należy korygować do poziomu dolnego kwartyla, jeżeli była ona niższa.

Analogiczne podejście przyjął sąd szwedzki w sprawie sprzedaży wyrobów alkoholowych przez rodzimego podatnika do zagranicznej spółki zależnej. Zgodnie z tezami wyroku z dnia 19 czerwca 2019 r., wynik dystrybutora, będący przedmiotem analizy porównawczej powinien mieścić się w przedziale wynikającym z analizy.

Rynkowność cen w transakcjach z polskiej perspektywy

Powyższe rozstrzygnięcia są spójne z objaśnieniami Ministerstwa Finansów opublikowanymi w czerwcu 2019 roku, dotyczącymi technicznych aspektów przygotowywania analiz porównawczych (Objaśnienia). Zgodnie z tymi rekomendacjami, w pierwszym kroku należy przeanalizować obserwacje wybrane w toku analizy – jeżeli spełniają one w najwyższym stopniu wszystkie kluczowe czynniki porównywalności, to pełen przedział wyników można uznać za rynkowy. Jeżeli wyniki cechuje niższy stopień porównywalności, można zastosować np. przedział międzykwartylowy. Co do zasady, każdy punkt z takiego przedziału może być rynkowy. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy wyniki w ramach takiego przedziału cechuje skrajna rozbieżność – należy wtedy rozważyć wybór punktu z przedziału i wybór ten uzasadnić (np. uwzględniając rozkład wyników w przedziale, strategię biznesową podatnika czy jego profil funkcjonalny).

Podsumowując, automatyzm przy ustalaniu rynkowego wyniku analizy porównawczej raczej nie zadziała, tym bardziej jeżeli weźmiemy pod uwagę poglądy NSA na temat istotnego znaczenia dla obowiązku merytorycznego rozpatrywania kryteriów porównywalności. Warto o tym teraz pamiętać, ponieważ dla większości podatników 2019 będzie pierwszym rokiem, za który podatnicy (i osoby nimi zarządzające) złożą oświadczenie o rynkowości cen, a także pierwszym rokiem obowiązywania nowych sankcji za nierynkowość (por. Nieuchronność kary za nierynkowe zachowanie).