Historia systemu ochrony sygnalistów

System ochrony sygnalistów ma rozległą historię w europejskich systemach prawnych. Francja znana jest z długiej tradycji rygorystycznego orzecznictwa sięgającego epoki napoleońskiej. System prawa cywilnego opiera się na kompleksowych kodeksach cywilnych i ustawach, szczycąc się opanowaniem doktryny i praktyki prawnej. Ta silna podstawa w stosowaniu prawa zapewnia Francji solidną podstawę przy wdrażaniu dyrektywy UE w sprawie informowania o nieprawidłowościach do jej porządku prawnego.

System ochrony sygnalistów — dzisiaj

We Francji wzmocniono ochronę prawną lanceurs d'alerte (sygnalistów) w ciągu ostatniej dekady. Ostatnio zaktualizowano przepisy w 2022 r. w celu dostosowania ich do dyrektywy UE w sprawie sygnalistów. Pierwszą samodzielną ustawę o informowaniu o nieprawidłowościach uchwalono w 2013 roku. Następnie udoskonalono ją na mocy ustawy Sapin II z 2016 r.[1] Ustanowiło to ochronę przed odwetem, kanały raportowania i zwolnienia z odpowiedzialności za ujawnienia w dobrej wierze.

Nową ustawę uchwalono w lutym 2022 roku. Transponowała dyrektywę UE do francuskiego ustawodawstwa i weszła w życie we wrześniu 2022 r. Ustawodawstwo wprowadza znaczne ulepszenia w zakresie systemu ochrony sygnalistów, ponieważ obejmuje szerszy zakres osób zgłaszających nieprawidłowości i ujawnień objętych ochroną. Jednocześnie ustawa zezwala na bezpośrednie zgłoszenia zewnętrzne bez uprzedniego zgłoszenia wewnętrznego. Tym samym wzmacnia zabezpieczenia przed odwetem i nakazami kneblowania. Firmy zatrudniające ponad 50 pracowników są zobowiązane do ustanowienia wewnętrznych procedur raportowania. Zewnętrzne ujawnienia mogą być dokonywane organom regulacyjnym, takim jak Autorité des marchés financiers (AMF), obrońcom praw, takim jak biuro Défenseur des droits, lub organizacjom pozarządowym, takim jak Maison des Lanceurs d'Alerte. Co istotne, ustawa zwalnia sygnalistów z odpowiedzialności cywilnej i karnej. Mimo że ustawa usuwa luki w poprzednich ramach i wzmacnia prawa sygnalistów na papierze, konieczne są ciągłe wysiłki, aby skupić się na właściwym wdrażaniu i egzekwowaniu.[2]

Jedna z przełomowych spraw dotyczyła Irène Frachon, francuskiej pulmonolog. W 2010 roku ujawniła poważne skutki uboczne leku na cukrzycę Mediator. Jej firmę farmaceutyczną, Servier Laboratories, uznano za winną "ciężkiego oszustwa" i "nieumyślnego spowodowania śmierci". Firmę ukarano grzywną w wysokości 2,7 miliona euro. Uznano ją odpowiedzialną za śmierć setek osób z powodu stosowania jej tabletek odchudzających.
Pomimo nacisków, by milczała, jej ujawnienia, które miały na celu ochronę zdrowia i bezpieczeństwa publicznego, ostatecznie doprowadziły do zakazu stosowania leku. Jednocześnie ofiarom wypłacono ponad miliard euro odszkodowania.[3]

Podsumowanie

Przeszłość pokazała, że na osobach zgłaszających niewłaściwe postępowanie spoczywa duży ciężar dowodu, że ich ujawnienia służą interesowi publicznemu. Sygnaliści skarżyli się na długotrwałe procesy sądowe, ograniczone odszkodowania i sankcje odwetowe oraz brak gwarancji anonimowości podczas ujawniania informacji. Wspieranie systemu ochrony sygnalistów, czyli środowiska, w którym ludzie czują się bezpiecznie. Takie działanie pozwoli sygnalistom na lepsze pociągnięcie instytucji we Francji do odpowiedzialności i utrzymanie uczciwości we wszystkich sektorach.

Od korupcji korporacyjnej, która kosztuje podatników miliardy, po zagrożenia dla zdrowia i bezpieczeństwa publicznego - sygnaliści odgrywają nieodzowną rolę w ujawnianiu ukrytych nadużyć. Pomimo bardzo potrzebnego postępu, zmiana kulturowa nadal stanowi wyzwanie. Whistleblowing nadal postrzegany jest jako zdrada, nawet jeśli sygnaliści służą interesowi publicznemu, nawet kosztem osobistym i zawodowym. Zamiast tego, system ochrony sygnalistów powinien być ceniony jako akt obywatelski, który wzmacnia demokrację i etykę. Dzięki rozszerzonej ochronie prawnej i lepszym systemom wsparcia, Francja może utrzymać whistleblowing jako kluczowy dla zapewnienia odpowiedzialności i uczciwości zarówno w instytucjach publicznych, jak i prywatnych.

[1] Ustawa Sapin II: Nowe francuskie ramy prawne walki z korupcją

[2] Dyrektywa UE w sprawie informowania o nieprawidłowościach - Francja

[3] Francuska firma farmaceutyczna winna nieumyślnego spowodowania śmierci i oszustwa w związku ze śmiertelnym lekiem Mediator

Sprawdź również: Kolejny pomysł na wzrost kosztów zatrudnienia

Zobacz film: Badanie trzeźwości pracownika. Jak wprowadzić i przeprowadzić?

Film nie tylko tłumaczy, dlaczego badanie trzeźwości pracownika jest istotne, ale także pokazuje, jak przeprowadzić je skutecznie. Pracownicy dowiedzą się, jakie są ich prawa i obowiązki w kontekście tych badań. Pracodawcy otrzymają wskazówki dotyczące zachowania pełnej zgodności z obowiązującymi przepisami. Zapraszamy na film Kacpra Królikowskiego.