Wczoraj późnym wieczorem Sejm poddał pod głosowanie poprawki Senatu dotyczące ustawy o fundacji rodzinnej, znamy więc już jej ostateczny kształt. Część zmian zaproponowanych przez Senat (zwłaszcza dotyczących kwestii podatkowych) została odrzucona. Ustawa wejdzie w życie 3 miesiące po jej ogłoszeniu, zatem już w pierwszej połowie roku będzie możliwe zakładanie pierwszych fundacji rodzinnych.

Fundacja rodzinna – nowa instytucja ułatwiająca sukcesję (i nie tylko)

Instytucja fundacji rodzinnej (FundRodz) w Polsce została stworzona przede wszystkim z myślą o ułatwieniu sukcesji polskim przedsiębiorcom. Fundacja umożliwia również ochronę majątku (biznesu) przed rozdrobnieniem i zachowanie go przez pokolenia, przy jednoczesnym zapewnieniu odpowiednich środków beneficjentom.

Mechanizm prawny działania FundRodz pozwala na dużą elastyczność – co może być zaletą, ale również zagrożeniem, jeśli kształt fundacji (zwłaszcza postanowień jej statutu) nie zostanie zaplanowany w wystarczająco przemyślany sposób.

Co ciekawe, FundRodz może być wykorzystywana nie tylko przez rodzinę czy osoby spokrewnione – i nie musi służyć jedynie sukcesji. Stosunkowo niski minimalny fundusz założycielski umożliwia korzystanie z niej dość szerokiemu gronu osób w celu ochrony majątku.

Mechanizm prawny fundacji rodzinnej w skrócie

Podstawowe założenia dotyczące FundRodz są następujące:

  • Minimalny fundusz założycielski wynosi 100 tys. złotych;
  • Założyć fundację może jedna lub więcej osób fizycznych (nie muszą być spokrewnione), przy czym fundator nie otrzyma za wniesione aktywa żadnego ekwiwalentu (takiego jak udziały czy akcje);
  • FundRodz będzie można założyć za życia fundatora – lub ustanowić ją w testamencie;
  • Podstawowym dokumentem regulującym sposób działania FundRodz będzie jej statut;
  • Możliwe będzie prowadzenie określonych rodzajów działalności gospodarczej przez fundację (przy czym dochód z działalności niewymienionej wprost w ustawie będzie opodatkowany mniej korzystnie – zob. szerzej poniżej);
  • Fundacja będzie odpowiadać za długi fundatora w ograniczonym zakresie (tj. tylko za te powstałe przed zawiązaniem fundacji – i jedynie do wysokości jej majątku). Fundator natomiast nie będzie ponosił odpowiedzialności za działania FundRodz;
  • Beneficjentami fundacji będą mogły zostać osoby fizyczne (niekoniecznie spokrewnione z fundatorem) lub organizacje pożytku publicznego, a także sam fundator;
  • Organami w FundRodz będą zawsze zarząd oraz zgromadzenie beneficjentów, a w niektórych przypadkach również rada nadzorcza (obowiązkowa, jeśli jest powyżej 25 beneficjentów).
  • Fundator będzie miał możliwość (ale nie konieczność) brania udziału w zarządzaniu FundRodz – może powierzyć też zarządzanie nią profesjonalnym podmiotom. Bieżącą działalnością fundacji będzie kierował zarząd - jednak beneficjenci również mogą mieć wpływ na działanie fundacji.

Ustawa o FundRodz wprowadza również (dość rewolucyjne jak na polskie warunki) zmiany w instytucji zachowku. Zachowek nie znika, ale jego znaczenie w niektórych przypadkach będzie nieco bardziej ograniczone (np. beneficjenci FundRodz poniosą negatywne konsekwencje skorzystania z niego wbrew woli fundatora).

Z ciekawych od strony prawnej poprawek Senatu, nie ostały się niestety przepisy dotyczące ułatwienia przekazywania nieruchomości rolnych do FundRodz.

Opodatkowanie fundacji rodzinnej

Fundacja rodzinna zgodnie z głównymi założeniami ustawy ma pozwalać na neutralne podatkowo przekazywanie środków między samą fundacją i jej beneficjentami. Oznacza to, że samo założenie fundacji oraz wniesienie majątku nie powinno być obciążone podatkiem dochodowym.

Podobnie przychody z działalności gospodarczej prowadzonej przez fundację rodzinną (w zakresie określonym w ustawie np. działalność quasi holdingowa, najem lub dzierżawa nieruchomości, udzielanie pożyczek na rzecz spółek w których fundacja posiada prawa lub udziały) będą korzystały ze zwolnienia podmiotowego z podatku CIT. Fundacja nie będzie więc płaciła podatku dochodowego od dywidend i innych zysków kapitałowych otrzymywanych od spółek, których będzie właścicielem lub udziałowcem (aż do momentu wypłaty świadczenia na rzecz beneficjentów, które będzie opodatkowane stawką 15% - co i tak wydaje się korzystne, gdyż w przypadku wypłaty dywidendy bezpośrednio do udziałowca będzie ona opodatkowana stawką 19%). W przypadku prowadzenia działalności innej niż dozwolona w ustawie dochód będzie opodatkowany z zastosowaniem stawki CIT w wysokości 25%.

Jednocześnie uzyskanie świadczenia przez beneficjenta fundacji rodzinnej oraz członków najbliższej rodziny będzie zwolnione z PIT. W przypadku świadczeń na rzecz innych osób zastosowanie znajdzie preferencyjna stawka opodatkowania: 15% PIT.

Niestety, w trakcie prac legislacyjnych Sejm nie przyjął poprawek Senatu dotyczących możliwości stosowania opodatkowania na zasadach CIT estońskiego przez spółki w których udziały posiada fundacja rodzinna oraz wyłączenia opodatkowania nieruchomości posiadanych przez fundacje podatkiem od przychodów z budynków. Nie zmienia to jednak faktu, że dla firm rodzinnych fundacja może okazać się bardzo interesującym sposobem na bezpieczne zarządzanie i sukcesję rodzinnego majątku.

***

A wracając do tytułowego pytania odpowiedź brzmi: to zależy. W tak specyficznej materii, jaką jest sukcesja nie będzie bowiem jednego właściwego rozwiązania. Oprócz fundacji rodzinnej mamy cały zestaw innych narzędzi i możliwości – i na pewno warto poznać choć niektóre z nich przed podjęciem decyzji o założeniu fundacji rodzinnej.