Zgodnie z przepisami ustawy z 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu („Ustawa AML”), instytucje obowiązane identyfikują i oceniają ryzyko prania pieniędzy i finansowania terroryzmu we własnej działalności. Obowiązek ten w równym stopniu ciąży na wszystkich instytucjach obowiązanych – zarówno bankach i firmach inwestycyjnych, jak i centrach usług wspólnych oraz podmiotach prowadzących działalność gospodarczą w zakresie walut wirtualnych.

Wysokie kary za brak aktualizacji oceny ryzyka AML

Wiele z tych podmiotów powinno zaktualizować własną ocenę ryzyka przed 13 stycznia 2023 r. Niedopełnienie tego obowiązku może prowadzić do nałożenia na instytucję obowiązaną kary pieniężnej w wysokości nawet 5.000.000 EUR. Ustawa AML dopuszcza także nałożenie kary pieniężnej na osoby fizyczne odpowiedzialne za wykonanie tego obowiązku w danej instytucji – do wysokości 1.000.000 PLN.

Dlaczego 13 stycznia 2023 r.?

Ustawa AML nakłada na instytucje obowiązane obowiązek zidentyfikowania i oceny ryzyka AML odnoszącego się do ich działalności, z uwzględnieniem czynników ryzyka dotyczących klientów, państw lub obszarów geograficznych, produktów, usług, transakcji lub kanałów ich dostaw.

Pierwszą ocenę ryzyka AML instytucje obowiązane powinny były sporządzić w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy AML, czyli do 13 stycznia 2019 r.

Ocena ryzyka AML powinna być aktualizowana w razie potrzeby, m.in. w związku ze zmianami czynników ryzyka, jednak nie rzadziej niż co 2 lata.

Przyjmując najrzadszy model aktualizacji, instytucje obowiązane, które wykonały pierwszą ocenę ryzyka 13 stycznia 2019 r. miały obowiązek jej aktualizacji w dniu 13 stycznia 2021 r., a następny termin aktualizacji to właśnie 13 stycznia 2023 r.

Na czym polega aktualizacja oceny ryzyka?

Aktualizacja oceny ryzyka AML powinna obejmować wszelkie istotne zmiany w zakresie czynników ryzyka dotyczących:

  • klientów, państw lub obszarów geograficznych,
  • produktów, usług, transakcji
  • kanałów dostaw.

W zaktualizowanej ocenie ryzyka konieczne będzie także uwzględnienie treści sprawozdania Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 października 2022 r. w sprawie oceny ryzyka związanego z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu, które ma wpływ na rynek wewnętrzny i dotyczy działalności transgranicznej.

Biorąc pod uwagę zmiany sytuacji gospodarczej i geopolitycznej ostatnich dwóch lat instytucje obowiązane powinny ustalić jak na ich ryzyko AML wpłynęły m.in.:

  • zmiany regulacyjne, w tym nowelizacja ustawy AML z 2021 r.,
  • czynniki związane bezpośrednio z inwazją Federacji Rosyjskiej na Ukrainę,
  • sankcje międzynarodowe nałożone na Federację Rosyjską i Republikę Białorusi oraz ich obywateli,
  • rozszerzenie zakresu usług świadczonych bez fizycznej obecności klienta.

Co grozi za brak aktualizacji oceny ryzyka w terminie?

Generalny Inspektor Informacji Finansowej („GIIF”) może zażądać od każdej instytucji obowiązanej przekazania wykonanej oceny ryzyka oraz innych informacji mogących mieć wpływ na krajową ocenę ryzyka. Nieprzekazanie ww. informacji, podobnie jak niezaktualizowanie oceny ryzyka w terminie stanowi delikt administracyjny podlegający karze administracyjnej.

Katalog kar za brak aktualizacji ryzyka AML

Katalog kar administracyjnych z ustawy AML jest szeroki i obejmuje m.in. publikację informacji o naruszeniu przez GIIF, ale również cofnięcie danemu podmiotowi koncesji lub zezwoleń albo wykreślenie z rejestru działalności regulowanej, a także nałożenie kary pieniężnej.

Karę pieniężną nakłada się do wysokości dwukrotności kwoty korzyści osiągniętej lub straty unikniętej przez instytucję obowiązaną w wyniku naruszenia albo - w przypadku gdy nie jest możliwe ustalenie kwoty tej korzyści lub straty - do wysokości równowartości kwoty 1.000.000 EUR. W przypadku części podmiotów (np. funduszy inwestycyjnych) kara może wynieść nawet równowartość kwoty 5.000.000 EUR albo 10% obrotu wykazanego w ostatnim zatwierdzonym sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy.

Dodatkowo ustawa AML przewiduje możliwość nałożenia kar pieniężnych na osoby odpowiedzialne w danej instytucji obowiązanej za wykonanie ww. obowiązków – kara dla osoby fizycznej może wynieść nawet 1.000.000 PLN.