Znamy podstawowe założenia funduszy europejskich w perspektywie do 2027 r.

W poniedziałek światło dzienne ujrzał projekt Umowy Partnerstwa dla realizacji polityki spójności na lata 2021-2027, stanowiący podstawowy dokument strategiczny definiujący kształt i warunki wydatkowania funduszy europejskich w Polsce w latach 2021-2027. Dokument, mimo mocno strategicznego charakteru, zdradza szereg kluczowych założeń Nowej Perspektywy Finansowej, wskazując wprost priorytety polityki spójności na najbliższe lata oraz obszary planowanej interwencji z udziałem funduszy europejskich.

Wsparcie w ramach perspektywy finansowej 2021-2027 będzie się skupiać wokół 5 celów polityki spójności obejmujących:

Cel 1. Bardziej konkurencyjna i inteligentna Europa dzięki promowaniu innowacyjnej i inteligentnej transformacji gospodarczej: w ramach celu nr 1 wsparcie zostanie skierowane m.in. na rzecz projektów z zakresu prowadzenia działalności B+R przez przedsiębiorstwa i konsorcja z ich udziałem, wdrażanie wyników prac B+R oraz wsparcie tworzenia infrastruktury B+R, zwłaszcza w przedsiębiorstwach, wsparcie inwestycji w MŚP zwłaszcza w zakresie rozwiązań Przemysłu 4.0, wsparcie rozwoju eksportu produktów innowacyjnych, szeroko zakrojone działania zmierzające do transformacji cyfrowej gospodarki.

Na cel ten przeznaczone zostanie ok. 11,78 mld EUR.

Cel 2. Bardziej przyjazna dla środowiska niskoemisyjna Europa: w ramach celu nr 2 wsparcie koncentrować się będzie wokół zagadnień dotyczących efektywności energetycznej (także na poziomie przedsiębiorstw, poprzez wsparcie inwestycji ograniczających zużycie energii, odzyskiwanie energii w procesie produkcyjnym czy też stosowanie efektywnych energetycznie technologii), wsparcia produkcji energii ze źródeł odnawialnych jak również wsparcia infrastruktury energetycznej i rozwiązań inteligentnych. Dodatkowym obszarem będą działania w obszarze gospodarki odpadami i efektywnego wykorzystania zasobów czy też transportu niskoemisyjnego i mobilności miejskiej. Na realizację tego celu przeznaczone zostanie ok. 20,54 mld EUR.

Cel 3. Lepiej połączona Europa, stawiający za priorytet rozwój infrastruktury transportowej (transport drogowy, kolejowy, wodny – śródlądowy i morski, transport komodalny), poprawę dostępności transportowej regionów i subregionów oraz wdrażanie do polskiego systemu transportowego rozwiązań cyfrowych a także inwestycję w sieci szerokopasmowe. Ten cel polityki spójności zostanie zasilony kwotą 17,56 mld EUR.

Cel 4. Europa o silniejszym wymiarze społecznym, skupiający się wokół wsparcia na rzecz inwestycji w rynek pracy, rozwój zasobów ludzkich, edukację i rozwój kompetencji, włączenie i integrację społeczną (w szczególności poprzez wsparcie osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym), ochronę zdrowia (zarówno w wymiarze infrastrukturalnym jak i poprawy dostępności i podnoszenia jakości świadczeń zdrowotnych) oraz kulturę i turystykę. Na rzecz realizacji tego obszaru trafi 14,77 mld EUR.

 Cel 5. Europa bliżej obywateli. Istotą tego obszaru jest zwiększenie wpływu wspólnot lokalnych na kształt działań nakierowanych na rozwój terytoriów i rozwiązywanie ich specyficznych problemów zwłaszcza w zakresie rozwoju zasobów turystycznych i powiązanych usług, rozwój i promowanie dziedzictwa kulturowego i usług w dziedzinie kultury, promowanie dziedzictwa naturalnego i ekoturystyki czy w końcu fizyczną regenerację i zapewnienie bezpieczeństwa przestrzeni publicznych. W tym przypadku budżet alokowany na realizację ww. projektów wyniesie ok. 4,75 mld EUR.

oraz dodatkowego celu:

Cel 6. Umożliwienie regionom i obywatelom łagodzenia społecznych, gospodarczych i środowiskowych skutków transformacji w kierunku gospodarki neutralnej dla klimatu, na który skierowane zostanie 4,23 mld EUR z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. W ramach celu 6 interwencja będzie realizowana jedynie na obszarze woj. śląskiego, małopolskiego, dolnośląskiego, wielkopolskiego, lubelskiego i łódzkiego i obejmie m.in. wsparcie na rzecz tworzenia nowych miejsc pracy w sektorach innych niż górnictwo i energetyka konwencjonalna, tworzenie i rozwój innowacyjnych przedsiębiorstw, rekultywacja i rewaloryzacja terenów pogórniczych i poprzemysłowych czy też działania z zakresu poprawy jakości powietrza.

 Podział środków na poszczególne programy krajowe i regionalne 

Według założeń Umowy Partnerstwa ww. cele będą realizowane w ramach 26 programów operacyjnych, w dużej mierze odwzorowujących obecny okres programowania. W szczególności planowana jest kontynuacja najbardziej popularnych programów tj.

• Programu w zakresie infrastruktury transportu, energetyki, środowiska, zdrowia, kultury (realizującego cele polityki spójności (CP) nr 2, 3, 4) z szacowanym budżetem na poziomie przekraczającym 25 mld EUR [następca obecnego PO IŚ]
• Programu w zakresie badań, rozwoju oraz innowacyjności (realizującego CP 1), z szacowanym budżetem na poziomie niemal 8 mld EUR [następca obecnego PO IR]
• Programu w zakresie rozwoju cyfrowego (CP 1, 3) z szacowanym budżetem na poziomie ok. 2 mld EUR [następca obecnego PO PC].
• Programu w zakresie rozwoju kapitału ludzkiego (CP 4) z budżetem na poziomie ok. 4,3 mld EUR [następca obecnego PO WER].
• Programu w zakresie wschodniej Polski (CP 1, 2, 3, 4) z szacowanym budżetem na poziomie ok. 2,5 mld EUR [następca obecnego PO PW]. Co ważne programem będą objęte w dalszym ciągu słabiej rozwinięte województwa wschodniej Polski: warmińsko-mazurskie, podlaskie, lubelskie, świętokrzyskie i podkarpackie oraz znajdująca się w podobnej sytuacji, wyodrębniona na poziomie NUTS2, jednostka statystyczna – region mazowiecki regionalny (nie obejmujący Warszawy i 9 powiatów ościennych).
• 16 regionalnych programów operacyjnych (CP 1, 2, 3, 4, 5), zarządzanych przez samorządy województw z łącznym szacowanym budżetem na poziomie 21,5 mld EUR.

Zasięg programów makroregionalnych

Pozostałe programy wchodzące w pulę 26 programów operacyjnych to: nowy program w zakresie pomocy najbardziej potrzebującym (PO Pomoc Żywnościowa, dotychczas finansowany ze środków FEAD, znajdujący się poza zakresem umowy partnerstwa), nowy program realizujący CP 6 (Fundusz Sprawiedliwej Transformacji), kontynuacje programów: w zakresie rybactwa i morza (PO RYBY), INTERREG oraz pomocy technicznej.

Szczegółowy komentarz do założeń projektu Umowy Partnerstwa przedstawimy w kolejnych wpisach na naszym blogu - do 22 lutego trwają bowiem konsultacje społeczne projektu Umowy Partnerstwa.

Z najistotniejszych, wartych podkreślenia założeń projektu, należy zwrócić uwagę na następujące kwestie:

• Niemal 76 mld EUR to łączna kwota jaką zasilane zostaną programy operacyjne środkami kilku funduszy UE. To tylko nieznacznie niższa kwota od tej, jaka dostępna była w poprzednim okresie programowania.
• Co istotne Umowa Partnerstwa nie obejmuje wsparcia, jakie trafi do Polski w ramach Planu na rzecz odbudowy Europy, który jako specjalny mechanizm stymulacji gospodarki europejskiej w okresie popandemicznym stanowić będzie niezależny, komplementarny obszar interwencji (łącznie 57 mld EUR).
• Mimo układu programów operacyjnych zbliżonego do okresu programowania 2014-2020 Nowa Perspektywa Finansowa zakłada uruchomienie dodatkowego programu makroregionalnego, który kwotą ponad 4 mld EUR realizować będzie założenia Sprawiedliwej Transformacji na obszarze woj. śląskiego, małopolskiego, dolnośląskiego, wielkopolskiego, lubelskiego i łódzkiego.
• Istotne zmiany dotyczyć będą również woj. mazowieckiego, które wydzielone statystycznie jako odrębne województwo jednocześnie zyska (poprzez włączenie znacznej części województwa – jako regionu słabiej rozwiniętego - do programu Polski Wschodniej), ale też straci (w szczególności na obszarze Warszawy i 9 okolicznych powiatów, klasyfikowanych jako region lepiej rozwinięty).