Samo pojęcie brainstormingu, czyli burzy mózgów jest obecnie powszechnie znane. Nie wszyscy jednak wiedzą, że ma ono już ponad 50 lat  - zostało ono spopularyzowane przez Alexa Faickeya Osborna w 1967 roku. Pierwotnie metoda burzy mózgów opierała się na sesjach grupowego myślenia, podczas których pracownicy przedstawiali swoje pomysły dotyczące rozwiązania jakiegoś problemu.

Tradycyjny przebieg burzy mózgów:

  1. Sformułowanie i zapisanie problemu.
  2. Faza zielonego światła (wytwarzanie i zapisywanie pomysłów rozwiązania problemu) zgodnie z 4 zasadami:

a) odroczonej oceny,

b) swobodnego fantazjowania,

c) im więcej pomysłów, tym lepiej,

d) współdziałania (modyfikacji).

3. Faza czerwonego światła (analiza i ocena pomysłów na podstawie oryginalności i przydatności).

Od tego czasu dokonano wielu ulepszeń pierwotnej techniki. Poniżej opisano kilka z nich, które warto wypróbować w praktyce, aby poprawić efektywność działania zespołu oraz kreatywność uczestników.

  • Podróż w czasie – Wymaga dobrej wyobraźni. Uczestnik zastawia się jak poradziłby sobie z problemem 10 lat temu, 100 lat temu czy 10 000 lat temu albo dla odmiany za 10, 100 lub 10 000 lat. Dzięki temu patrzy na problem z zupełnie innej perspektywy.
  • Teleportacja – Po zakończeniu podróży w czasie, można przenieść się w kompletnie inne miejsce. W technice teleportacji uczestnik lub grupa uczestników wyobrażają sobie napotkanie takiego samego problemu w innym miejscu, kraju, świecie lub na innej płaszczyźnie istnienia. Czy rozwiązanie problemu byłoby łatwiejsze w innym miejscu?
  • Odwrócona burza mózgów – Aby skorzystać z tej techniki, należy zadać przewrotne pytanie. Zamiast: Jak można rozwiązać ten problem? stosuje się pytanie: Jak spowodować, aby ten problem wystąpił? Po stworzeniu całej listy możliwych odpowiedzi odwracamy o 180 stopni mechanizm myślenia – zastanawiamy się, jakie działania podjąć, aby skutecznie przeciwdziałać problemowi.
  • Strumień świadomości – Ta technika sprawdza się nie tylko podczas problemów zawodowych, ale także przy pisaniu różnego typu publikacji. Należy przez 10 minut zapisywać wszystkie przychodzące do głowy myśli, nie zważając na treść. Pobudza to umysł i zmusza go do niestandardowego działania.
  • 5 x Dlaczego? (inaczej metoda 5 Whys) – Ta technika dobrze działa na etapie organizowania burzy mózgów. Jest stosowana w celu ustalenia podstawowej przyczyny problemu. Zadawanie kilku pytań „Dlaczego?” pozwala dojść do źródła zakłóceń, gruntownie zbadać ich przyczynę i skupić się na ich skutecznym rozwiązywaniu. Metoda pozwala odpowiedzieć na pytania: dlaczego powstał problem? Dlaczego go nie zauważyliśmy? Jak go rozwiązać?

Metoda 6 kapeluszy

Oprócz powyższych metod twórczego rozwiązywania problemów, można również skorzystać techniki 6 myślowych kapeluszy, stworzonej przez Edwarda De Bono. Kolorowe kapelusze reprezentują 6 różnych sposobów myślenia. Poprzez wirtualne nałożenie kapelusza nakładamy obowiązek myślenia w jeden konkretny sposób, chwilowo odrzucając inne. Wykorzystanie sekwencji kapeluszy daje często znakomite efekty. Ma to znaczenie szczególnie kiedy czas na rozwiązanie problemu jest ograniczony.

  • Kapelusz czerwony (emocje) – wkładając go sygnalizujemy, że będziemy dzielić się przeczuciami oraz emocjami odczuwanymi na myśl o poruszanym zagadnieniu;
  • Kapelusz niebieski (organizacja, bezstronność) – osoba wkładająca te nakrycie, wyciąga wnioski, zadaje pytania pomocnicze lub sprowadza dyskusję na właściwe tory;
  • Kapelusz biały (obiektywizm) – w nim mówimy o faktach, liczbach, danych, terminach itp. Wszystkie informacje muszą być obiektywne i możliwe do zweryfikowania;
  • Kapelusz czarny (obiekcje) –  jest kapeluszem pesymistycznym i przeciwieństwem kapelusza żółtego. Jego włożenie symbolizuje, że mamy zamiar mówić o wadach i niedociągnięciach konkretnego rozwiązania;
  • Kapelusz zielony (możliwości) – jego włożenie sygnalizuje, że chcemy przedstawić alternatywny pomysł lub uzupełnienie któregoś z istniejących rozwiązań;
  • Kapelusz żółty (entuzjazm) –  jest kapeluszem optymistycznym. Wkładając go sygnalizujemy, że będziemy mówić o korzyściach i nadziejach jakie wiążą się z konkretnym rozwiązaniem.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: https://kreatywnapedagogika.wordpress.com/2017/12/02/6-myslowych-kapeluszy-edwarda-de-bono/

Dlaczego warto korzystać z technik brainstormingu?

Twórcze metody rozwiązywania problemów zapewniają otwartą i przyjazną atmosferę, która zachęca wszystkich do uczestnictwa w dyskusji. Brak krytyki oraz wzajemnie udoskonalanie swoich pomysłów pomaga w opracowaniu bogatej gamy kreatywnych rozwiązań. Burza mózgów pozwala na przedstawienie różnorodnych doświadczeń członków zespołu, a tym samym zwiększa różnorodność analizowanych pomysłów. Co więcej, ponieważ burza mózgów jest świetną zabawą, pomaga członkom zespołu integrować się oraz rozwiązywać problemy w pozytywnym środowisku.

Jakie są alternatywy?

Oczywiście technika brainstormingu nie jest narzędziem idealnym. Przykładowo, amerykański badacz Tony McCaffrey zauważył, że w klasycznej burzy mózgów ekstrawertyczni członkowie zespołu często dominują w grupie, co powoduje, że pomysły bardziej nieśmiałych uczestników nie ujawniają się, przez co cały proces jest mniej efektywny. Dlatego zastosowanie konkretnej techniki twórczego myślenia warto uzależnić od specyfiki problemu wymagającego rozwiązania oraz charakterystyki grupy podejmującej dany temat. Jakiejkolwiek techniki nie wybierzemy w naszym środowisku pracy, musimy mieć na uwadze, że każda grupa jest inna, więc potrzebuje różnych motywatorów oraz narzędzi współpracy, a czasem kompozycji kilku z nich. Należą do nich m.in.: mapy myśli, diagram ryby czy metoda SCAMPER.