14 września na stronach Rządowego Centrum Legislacji pojawił się projekt ustawy o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie 2021-2027 (zwanej powszechnie ustawą wdrożeniową). Projekt niezwykle istotny, bowiem określający wszystkie kluczowe ramy prawne i podstawy realizacji umowy partnerstwa, w tym wdrażania programów w zakresie polityki spójności na lata 2021-2027.

Co istotne, w treści projektu, uwzględniono również zmiany w szeregu przepisów obowiązujących, wprowadzając w szczególności szeroką nowelizację ustawy z dnia 6 grudnia o zasadach prowadzenia polityki rozwoju w zakresie ram wdrażania środków z Krajowego Planu Odbudowy.

Struktura dokumentu nakazuje przypuszczać, że autorzy ustawy wdrożeniowej wzorowali się na jej odpowiedniku z poprzedniego okresu programowania. W wielu fragmentach zapisy są w pełni zgodne z brzmieniem aktualnej ustawy wdrożeniowej, jednak oczywiście nie zabrakło też dość istotnych zmian w przepisach.

Za pozytywne należy ocenić zmiany w zakresie:

  • wyprzedzającego komunikowania harmonogramu naborów, który nie później niż 6 miesięcy po zatwierdzeniu każdego z programów przez KE będzie podawany do publicznej wiadomości, określając co najmniej plan naborów na kolejne 12 miesięcy. Ustawa zakłada konieczność aktualizacji tego planu nie rzadziej niż raz na koniec każdego kwartału. Dodatkowo Wnioskodawcy zyskają pewność, że nabory wniosków będą trwać min. 40 dni;
  • wprowadzenia ograniczeń w zakresie możliwości zmiany kryteriów oceny w danym postępowaniu konkursowym wyłącznie do momentu złożenia pierwszego wniosku w danym postępowaniu, z każdorazową koniecznością dokonania stosownego wydłużenia terminu naboru.

Za istotne z punktu widzenia relacji biznesowych przyszłych beneficjentów pomocy należy wskazać zapisy art. 25, ust. 10 projektu, zgodnie z którymi instytucje kontrolujące, w celu potwierdzenia prawidłowości i kwalifikowalności poniesionych wydatków, będą mogły zwrócić się o złożenie wyjaśnień do innych niż beneficjent podmiotów lub osób zaangażowanych w realizację projektu (w tym uczestników projektu, grantobiorców, ostatecznych odbiorców, wykonawców lub podwykonawców). Podmioty te lub osoby będą zobowiązane udzielić wszelkich wyjaśnień lub udostępnić instytucji kontrolującej dokumenty dotyczące realizacji projektu.

Niestety w projekcie pojawia się też szereg bardzo niekorzystnych zapisów. Na dwa z nich chcieliśmy zwrócić szczególną uwagę:

  • bardzo ryzykownie skonstruowany zapis w art. 58, ust. 1 przyznający prawo do unieważnienia postępowania w zakresie wyboru projektów m.in. w sytuacji "istotnej zmiany okoliczności powodującej, że wybór projektów do dofinansowania nie leży w interesie publicznym, czego nie można było wcześniej przewidzieć". Potencjalnie czyni to przestrzeń do „ręcznego sterowania” naborami wniosków, niwecząc w ten sposób pracę i koszty poniesione przez uczestników takiego postępowania w przygotowanie dokumentacji aplikacyjnej oraz destabilizując warunki planowania i prowadzenia działalności przez podmioty korzystające ze środków funduszy europejskich. Niestety w uzasadnieniu projektu nie znalazło się szczegółowe wyjaśnienie intencji ustawodawcy w tym zakresie;
  • niezrozumiały zapis w art. 61, ust. 4 dający możliwość odmowy zawarcia umowy o dofinansowanie projektu albo odmowy podjęcia decyzji o dofinansowaniu projektu, jeżeli zachodzi obawa „wyrządzenia szkody w mieniu publicznym w następstwie zawarcia umowy o dofinansowanie projektu albo podjęcia decyzji o dofinansowaniu projektu, w szczególności gdy w stosunku do wnioskodawcy będącego osobą fizyczną lub członka organów zarządzających wnioskodawcy niebędącego osobą fizyczną toczy się postępowanie karne lub karne skarbowe za przestępstwo składania fałszywych zeznań, przekupstwa, przeciwko mieniu, wiarygodności dokumentów, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, obrotowi gospodarczemu, systemowi bankowemu, albo inne związane z wykonywaniem działalności gospodarczej lub popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowych, w związku z dofinansowaniem, które zostało udzielone ze środków publicznych na realizację projektu temu wnioskodawcy, podmiotowi powiązanemu z nim osobowo lub kapitałowo lub członkowi organów zarządzających tego wnioskodawcy lub podmiotu”.

Niestety ustawodawca, powołując się w uzasadnieniu na długotrwałość procedur i wielowątkowość takich postępowań, proponuje – mimo słusznych intencji zapewnienia bezpieczeństwa wykorzystania środków publicznych - wylanie dziecka z kąpielą, przekazując uprawnienie sądów do ustalania odpowiedzialności karnej w prawomocnym wyroku na rzecz instytucji organizujących nabory wniosków. Jak ma się do tego konstytucyjna zasada domniemania niewinności?

 

Konsultacje projektu trwają do końca tygodnia – zachęcamy Państwa do zgłaszania nam swoich uwag. Warto konsultować!