W ostatnich latach coraz częściej mówi się o konieczności wprowadzenia do polskiego systemu prawa klauzuli ogólnej mającej na celu przeciwdziałanie nadużyciom prawa przez organy podatkowe[1]. Póki co, samo narzędzie nie zostało uregulowane w przepisach, jednak problem leżący u podstaw tej dyskusji dostrzegają sądy administracyjne, które – mimo że nie zawsze mówią wprost o „nadużyciu” – starają się przeciwdziałać niezgodnym z celem przepisów prawa działaniom organów podatkowych.

Za przykłady takich starań należy uznać między innymi uchwały NSA odnoszące się do zagadnienia wszczynania postępowań karnoskarbowych w celu zawieszania biegu terminów przedawnienia zobowiązań podatkowych. Problemu nadużycia prawa przez organy podatkowe nie można jednak ograniczać wyłącznie do tego jednego zagadnienia – odnosi się ono bowiem do szeregu innych działań organów, jak tych zmierzających przykładowo do „obejścia” mocy wiążącej prawomocnych orzeczeń sądów. To właśnie takiego problemu dotyczyło orzeczenie NSA, które zapadło niedawno w sprawie o sygn. akt II FSK 1234/21[2].

Wygrałeś sprawę w sądzie. No i co z tego?

Sprawa dotyczyła podatnika, który jeszcze w 2015 r. wystąpił z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej w zakresie możliwości zastosowania ulgi abolicyjnej. Ówcześnie, organem upoważnionym do rozpoznania tego typu wniosków był Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie, który tylko częściowo zaaprobował stanowisko podatnika. Z tym z kolei nie zgodził się sam podatnik, który złożył skargę na wydaną interpretację indywidualną[3]. Koniec końców spór rozstrzygnął NSA, który na początku października 2019 r. przyznał rację podatnikowi. W konsekwencji, w kwietniu 2020 r., tj. po upływie niemal 5 lat od złożenia wniosku o interpretację, Dyrektor KIS potwierdził, że pierwotnie przedstawione przez podatnika stanowisko było prawidłowe.

Radość podatnika nie trwała jednak długo, gdyż niecałe 4 miesiące później wygaśnięcie wydanej przez siebie interpretacji indywidualnej stwierdził Dyrektor KIS. Wskazał on bowiem, że niezależnie od wyroku NSA, 31 października 2019 r. (tj. nieco ponad 20 dni po ogłoszeniu wyroku) Minister Finansów wydał interpretację ogólną, w której przedstawił wykładnię sprzeczną ze stanowiskiem podatnika, a w konsekwencji również z uzyskaną przez niego interpretacją indywidualną[4].

Wyrok NSA, czy stanowisko organu?

Z uwagi na to, że na wydanie pozytywnej interpretacji indywidualnej podatnik czekał niemal 5 lat, nie dziwi, że zdecydował się zaskarżyć do sądu również i kolejne rozstrzygnięcie Dyrektora KIS.

Ewidentną niesprawiedliwość działań organu dostrzegł WSA w Warszawie i w konsekwencji zgodził się z podatnikiem. Nie określił on co prawda działań Dyrektora KIS mianem nadużycia uprawnień, wskazał jednak, że pozbawiały one podatnika poczucia bezpieczeństwa oraz jakiegokolwiek zaufania do organów podatkowych. Podkreślił też, że organy nie mogą bagatelizować prawomocnych orzeczeń sądów i dowolnie kształtować sytuacji podatników.

Mimo że Dyrektor KIS wniósł skargę kasacyjną od wydanego wyroku, z podatnikiem zgodził się również NSA i utrzymał orzeczenie WSA w mocy.

Klauzula nadużycia prawa przez organy podatkowe – a może warto?

Pomimo tego, że na gruncie procedury podatkowej obowiązuje zasada legalizmu, to w praktyce zdarza nam się spotykać z takimi działaniami organów podatkowych, które nie licują z zasadą zaufania, czy przekonywania. Pomimo pozornej zgodności z prawem takich działań, w naszej ocenie powinny być one postrzegane właśnie jako nadużycie uprawnień, czy władzy.

W związku z powyższym niezbędna jest dyskusja o wyrównywaniu wzajemnej pozycji organów podatkowych i podatników. Tym bardziej że od 2016 r. systematycznie wprowadzane są coraz to nowe klauzule, których celem jest właśnie zwalczanie nadużyć – tyle że popełnianych przez podatników.

Źródło: Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 8 sierpnia 2023 r., sygn. II FSK 1234/21

[1] Ustanowienie takiego zakazu postulowała przykładowo Komisja Kodyfikacja Ogólnego Prawa Podatkowego w projekcie tzw. nowej Ordynacji podatkowej.

[2] Wyrok NSA z 8.08.2023 r., II FSK 1234/21, LEX nr 3612668.

[3] Wyrok WSA w Warszawie z 8.04.2021 r., III SA/Wa 5/21, LEX nr 3459910.

[4] Pismo z 31.10.2019 r., wydane przez Ministerstwo Finansów, DD4.8201.1.2019, Interpretacja ogólna w sprawie stosowania ulgi, o której mowa w art. 27g ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych …, Dz.Urz.MF 2019, nr 21.

Zobacz film: Skarga do sądu administracyjnego a obowiązek zapłaty podatku

Dla przedsiębiorców, którzy zmagają się z problemami dotyczącymi decyzji podatkowych i skarg administracyjnych, nasz film stanowi bezcenne źródło wiedzy. Dostarczy on niezbędnych informacji na temat tego, czego spodziewać się w zakresie obowiązku zapłaty podatku w przypadku skargi do WSA. Obejrzyjcie film już dziś i zdobądźcie pewność siebie w kwestiach prawnych dotyczących podatków. Zapraszamy.