18 października 2023 r. Trybunał Konstytucyjny wydał drugi już w ciągu 3 miesięcy „rewolucyjny” wyrok na gruncie podatku od nieruchomości (sygn. SK 23/19), ponownie stwierdzając niekonstytucyjność przepisów regulującej go ustawy – tym razem jedynie w odniesieniu do określonej interpretacji przepisów.

Trybunał stwierdził bowiem, że zarówno definicja budynku, jak i przepisy dotyczące stawek PoN są sprzeczne z konstytucją, w zakresie w jakim powodowałyby uznanie, że garaże o wyodrębnionej własności znajdujące się w budynkach mieszkalnych mają być opodatkowane stawką dla budynków pozostałych (wyższą), a nie stawką przewidzianą dla budynków mieszkalnych.

Należy zwrócić uwagę, iż wyrok ten odwraca ponad 11-letnią, niekorzystną dla podatników, lecz ugruntowaną praktykę stosowania tych przepisów. Niemniej jednak, jego wejście w życie nie będzie natychmiastowe. Utrata mocy obowiązującej przez zakwestionowane przepisy odroczona została do końca 2024 r. i dotyczyć będzie wyłącznie wskazanego wyżej sposobu ich interpretacji. Innymi słowy, przepisy pozostaną w ustawie w aktualnym kształcie, ale nie będą już mogły być stosowane w opisany wyżej sposób.

Wydawać by się mogło zatem, że omawiany wyrok ma bardzo wąskie zastosowanie i wpływa jedynie na specyficzny zakres obrotu gospodarczego – garaży wielostanowiskowych stanowiących przedmiot odrębnej własności. Przedstawione jednak uzasadnienie ustne wyroku zdaje się przeczyć tej tezie, a argumentacja w nim przytoczona może mieć o wiele szersze zastosowanie w praktyce.

Po pierwsze, Trybunał rozwinął myśl zawartą w poprzednim, lipcowym wyroku Wyrok Trybunału Konstytucyjnego SK 14/21 – czy przedsiębiorcy wciąż muszą płacić PON od budowli? dotyczącą niekonstytucyjności definicji budowli na gruncie podatku od nieruchomości.

W omawianym wyroku wskazał bowiem, że te same problemy, które dostrzegł w definicji budowli występują także w odniesieniu do definicji „budynku”. W szczególności, za niedopuszczalne uznał ustalanie czym jest „budynek”, czy „budynek mieszkalny” poprzez odwołanie się do ustaw niepodatkowych (prawa budowlanego oraz geodezyjnego i kartograficznego) i rozporządzeń (regulujących ewidencję gruntów i budynków, Klasyfikację Środków Trwałych i Polską Klasyfikację Obiektów Budowlanych).

Bazując na uzasadnieniu ustnym - Trybunał za niekonstytucyjne w tym przypadku uznał zatem nie tylko odwołanie się do szeroko rozumianego „prawa budowlanego”, lecz także innych – stosowanych w praktyce aktów prawnych – ewidencji gruntów i budynków, czy KŚT. Innymi słowy – przykładowo – przyjmując logikę Trybunału nie będzie już można definiować „budynku mieszkalnego” odwołując się do ewidencji gruntów i budynków. Zmiana ta może zatem potencjalnie istotnie wpłynąć nie tylko na kwestię opodatkowania garaży, lecz także innych aspektów stosowania UPOL, jak np. stawki właściwej dla PRS.

Drugą kwestią poruszoną w omawianym wyroku jest zwrócenie uwagi na faktyczne wykorzystywanie danego obiektu. Trybunał wskazał bowiem, że w przypadku garaży decydujący nie jest ich status prawny, a ich związek z realizacją podstawowych potrzeb bytowych osoby fizycznej, jaką jest potrzeba mieszkania.

Także w tym kontekście argumentacja Trybunału była bardzo szeroka, gdyż uznał on za mieszkalne (a zatem opodatkowane niższą stawką) nie tylko pomieszczenia przynależne lokalowi mieszkalnemu, lecz również garaże, komórki lokatorskie, strychy itd., które mogą nawet nie znajdować się w samym budynku mieszkalnym, mogą przylegać do tego budynku, lub mogą być całkowicie położone poza bryłą budynku acz na terenie tej samej nieruchomości gruntowej.

Decydujące znaczenie ma mieć (wg TK) stanowienie przez te pomieszczenia „immanentnego elementu mieszkania”, który „zaspokaja podstawowe potrzeby ludzi w zakresie zamieszkiwania, mimo iż ze swej istoty nie służą do zamieszkiwania”.

Argumenty te akcentują zatem – pojawiającą się w orzecznictwie Trybunału – przesłankę rzeczywistego wykorzystywania danego obiektu jako cechy przesądzającej o wysokości stawki podatku. Tym samym, mogą one wpływać nie tylko na sposób opodatkowania garaży – ale wszystkich obiektów budowlanych.

Należy zwrócić jednak uwagę, iż przesłanka rzeczywistego wykorzystywania nieruchomości/obiektu budowlanego w praktyce orzeczniczej NSA co do zasady rozumiana jest bardzo wąsko. Będzie więc trzeba poczekać, jak ww. stanowisko zostanie odzwierciedlone w praktyce w konkretnych przypadkach spornych.

Mając na uwadze jego potencjalnie bardzo szerokie zastosowanie, będziemy monitorować rozwój orzecznictwa i po opublikowaniu uzasadnienia wyroku przygotujemy jego szczegółowe omówienie, które także zostanie opublikowane na blogu CRIDO.

Zobacz film: Moment powstania obowiązku podatkowego w podatku od nieruchomości

Film przybliża moment powstania obowiązku podatkowego w podatku od nieruchomości. Jest to zagadnienie istotne nie tylko dla przedsiębiorców, którzy prężnie rozwijają swoje firmy, ale też dla osób fizycznych, które dokonują zakupu bądź sprzedaży nieruchomości.