Po długim okresie prac legislacyjnych, ustawa wprowadzająca pakiet uproszczeń – powszechnie zwanych jako SLIM VAT 3 – została podpisana przez Prezydenta RP. Teraz przed przedsiębiorcami czas dostosowania systemów i procesów księgowych do nowych przepisów.

SLIM VAT 3 jest zaproponowanym przez ustawodawcę, kolejnym pakietem uproszczeń mających na celu ułatwienie stosowania przepisów ustawy o VAT, w ramach kontynuacji znanych już pakietów SLIM VAT 1 oraz SLIM VAT 2. W założeniach Ministerstwa Finansów, nowe przepisy mają poprawić płynność finansową przedsiębiorców, zmniejszyć formalności w obrocie międzynarodowym, zmniejszyć liczbę korekt oraz ujednolicić procedurę wydawania wiążących informacji. Jak nowelizacja wpłynie na sytuację firm w rzeczywistości – przedsiębiorcy będą mogli ocenić już wkrótce. Ustawa wejdzie w życie 1 lipca 2023 roku (z niewielkimi wyjątkami, o których piszemy w dalszej części).

Poniżej przedstawiamy zestawienie najważniejszych zmian, które wprowadza SLIM VAT 3.

Mały podatnik z wyższym limitem

W ramach pakietu SLIM VAT 3 ustawodawca zdecydował się na podwyższenia limitu sprzedaży małego podatnika do 2 mln euro rocznie (na chwilę obecną jest to kwota – 1,2 mln euro), dzięki czemu więcej podatników będzie mogło skorzystać z rozliczeń kwartalnych z zastosowaniem metody kasowej.

Co istotne, nowy limit będzie miał zastosowanie już od drugiego półrocza 2023 r., dlatego podatnicy, których sprzedaż w ubiegłym roku nie przekroczyła nowego progu i zdecydują się na stosowanie metody kasowej jak również kwartalnych rozliczeń z fiskusem, muszą pamiętać o obowiązku złożenia aktualizacji formularza VAT-R, w którym poinformują organ o dokonanym wyborze.

Zmiany w zakresie transakcji wewnątrzwspólnotowych

Zmiany w ramach SLIM VAT 3 dotyczą również rozliczeń z tytułu transakcji wewnątrzwspólnotowych – podatnicy będą mogli zastosować nowe zasady już przy złożeniu pliku JPK_V7M za lipiec 2023 r. (lub przy złożeniu ewidencji VAT za III kwartał – w przypadku podatników, którzy stosują rozliczenia kwartalne).

Zmiany te obejmują:

  • doprecyzowanie okresu, za który deklarowana jest wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów (WDT) ze stawką 0% – w przypadku otrzymania dokumentów potwierdzających WDT w późniejszym terminie, transakcja będzie podlegała wykazaniu w okresie rozliczeniowym, w którym powstał obowiązek podatkowy (aktualnie jest to okres, w którym transakcja została dokonana – wprowadzana zmiana polega zatem na dostosowaniu brzmienia przepisów do przyjętej obecnie praktyki),
  • rezygnację z formalnego wymogu posiadania faktury dokumentującej wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów (WNT) przy odliczeniu podatku naliczonego z tego tytułu.

Warto wspomnieć, że w ramach pakietu uproszczeń SLIM VAT 2 ustawodawca zlikwidował tzw. szyk rozstawny przy rozliczaniu transakcji objętych mechanizmem reverse chargé (odwrotne obciążenie), który został uznany przez Trybunał Sprawiedliwości UE za niezgodny z prawem unijnym (wyrok w sprawie C-895/19 z dnia 18 marca 2021 r.). Niemniej jednak pozostawiono w mocy przepisy dotyczące rozliczenia WNT w sytuacji, gdy nabywca nie otrzymał faktury od dostawcy – w takim przypadku brak faktury pozbawiał nabywcę możliwości odliczenia VAT naliczonego z tytułu WNT. W ramach SLIM VAT 3 ustawodawca w całości uchyla przepisy, które dotyczyły takiego rozliczania VAT (nowe zasady będą podobne, jak w przypadku rozliczeń z tytułu importu usług).

Kurs dla faktur korygujących

Kluczową zmianą, jaką niesie SLIM VAT 3 dla podatników, jest wprowadzenie przepisów w zakresie zasad stosowania kursu przeliczeniowego dla faktur korygujących, jeżeli faktura została wystawiona w walucie obcej. Przepisy w dotychczasowym brzmieniu nie odnosiły się do kwestii kursów przy korekcie, dlatego podatnicy przyjmowali takie podejście, które w ich ocenie było najbliższe obowiązującym regulacjom (lub zostało potwierdzone w ramach wniosku o wydanie interpretacji indywidulnej). Od 1 lipca 2023 r., będzie obowiązywać zasada, według której korekta w VAT jest rozliczana przy zastosowaniu:

  • kursu waluty obcej przyjętego do przeliczenia kwot stosowanych do określenia podstawy przed jej zmianą, tzw. kursu historycznego (zastosowanego na fakturze pierwotnej). Co istotne, bez znaczenia dla określenia kursu będzie kierunek korekty (czy jest to korekta zwiększająca czy obniżająca podstawę opodatkowania), przyczyna korekty i jej charakter (pierwotny lub następczy). W każdym przypadku podatnik powinien zastosować ten sam kurs jaki został zastosowany pierwotnie do opodatkowania transakcji.

Natomiast w przypadku udzielenia opustu lub obniżki ceny, SLIM VAT 3 wprowadza możliwość zastosowania jednego kursu waluty obcej – z dnia poprzedzającego dzień wystawienia faktury korygującej – dla zbiorczych korekt in minus dotyczących:

  • transakcji krajowych (w świetle dotychczas obowiązujących przepisów, podatnik powinien stosować kurs właściwy dla każdej z transakcji objętej korektą),
  • WNT oraz transakcji rozliczanych w systemie reverse chargé (np. import usług czy zakup towaru od zagranicznego kontrahenta).

Niemniej jednak należy zaznaczyć, że nowe przepisy dotyczą enumeratywnie określonych sytuacji, wskazanych powyżej, i nie wyczerpują kwestii określania kursów przy korektach. SLIM VAT 3 nie ma zastosowania chociażby w przypadku korekt zbiorczych zwiększających podstawę opodatkowania lub korekt in minus, które wynikają z innych okoliczności niż udzielenie opustu lub obniżki ceny, np. w sytuacji, gdy nabywca zwrócił towar.

Podobnie w przypadku określenia kursu dla transakcji wewnątrzwspólnotowych (np. WNT) – ustawodawca wskazał wprost, że zastosowanie bieżącego kursu będzie możliwe wyłącznie w przypadku spełnienia następujących przesłanek:

  1. korekta polega na zmniejszeniu podstawy opodatkowania,
  2. korekta wynika z udzielenia opustu lub obniżki ceny,
  3. a dodatkowo – kontrahent wystawił zbiorczą fakturę korygującą.

Zatem nowe przepisy nie będą miały zastosowania w sytuacji, gdy podatnik nie otrzymał od zagranicznego kontrahenta faktury i zaraportował nabycie na podstawie zbiorczego dokumentu wewnętrznego.

Jak pokazują powyższe przykłady, po wprowadzeniu SLIM VAT 3 zastosowanie właściwego kursu przy korektach nadal może stwarzać podatnikom niemałe problemy. Czy to oznacza, że ustawodawca będzie musiał ponownie „naprawić” czy też „doprecyzować” zmiany w ramach kolejnego pakietu SLIM VAT 4?

Odliczenie za pomocą WSS

SLIM VAT 3 obejmuje również złagodzenie przepisów dla podatników, którzy prowadzą sprzedaż zwolnioną na niewielką skalę. W tym zakresie, SLIM VAT 3 przewiduje:

  • wprowadzenie opcji rezygnacji z dokonania korekty rocznej VAT naliczonego, jeżeli różnica między proporcją wstępną a ostateczną (rzeczywistą) nie przekracza 2 punktów procentowych (przy czym ważne jest również, czy proporcja ostateczna wzrosła, czy zmalała względem proporcji wstępnej, bowiem przy wzroście proporcji – przy nieprzekroczeniu 2 punktów procentowych – podatnik sam zadecyduje o dokonaniu korekty, to przy spadku wysokości wskaźnika będzie miał jeszcze znaczenie parametr dotyczący wysokości kwoty podatku naliczonego niepodlegającej odliczeniu),
  • zwiększenie kwoty pozwalającej na uznanie, że proporcja określona przez podatnika wynosi 100%, w sytuacji gdy proporcja ta wynosi 99% - limit zostanie podniesiony z obecnych 500 zł do 10 tys. zł.

Dodatkowo, SLIM VAT 3 przewiduje ułatwienia w zakresie ustalania współczynnika i prewspółczynnika dla podatników, którzy:

  • w poprzednim roku podatkowym nie osiągnęli obrotu (rozpoczęli działalność) oraz u których obrót ten w poprzednim roku podatkowym był niższy niż 30 000 zł,
  • zostali przywróceni do rejestru i proporcja wyznaczona według ogólnych zasad byłaby dla nich niereprezentatywna.

Po 1 lipca 2023 r. podatnicy jedynie poinformują naczelnika urzędu skarbowego o przyjętej proporcji wyliczonej szacunkowo, w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym ta proporcja została zastosowana po raz pierwszy, nie później jednak niż w dniu przesłania JPK_V7 (dotychczas podatnicy byli zobligowani do sporządzenia protokołu z naczelnikiem urzędu skarbowego).

Złagodzenie przepisów dot. sankcji VAT

SLIM VAT 3 wdraża również postanowienia Trybunału Sprawiedliwości UE (wyrok w sprawie C-935/19 z dnia 15 kwietnia 2021 r.), który wprost wskazał, że przepisy polskiej ustawy o VAT nie są zgodne z unijną dyrektywą. W ramach SLIM VAT 3 ustawodawca wprowadził modyfikacje, które mają na celu dostosowanie prawa krajowego do wspólnotowego, obejmujące m.in.:

  • zmiany w sposobie stosowania i ustalania sankcji VAT – nowelizacja wprowadza indywidualizację kary oraz możliwość różnicowania wysokości dodatkowego zobowiązania. W myśl nowych przepisów, naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celno – skarbowego ustali dodatkowe zobowiązanie podatkowe według stawek ustalonych do wysokości odpowiednio 30%, 20% lub 15% (aktualnie są to stawki w wysokości 30%, 20% i 15%, bez pozostawienia możliwości ustalenia niższej wysokości procentowej sankcji). Co więcej, organ nakładając zobowiązanie podatkowe będzie zobligowany do przeprowadzenia wnikliwej analizy oraz uzasadnienia nie tylko samego nałożenia dodatkowego zobowiązania, ale również zastosowanego procentowego wskaźnika sankcji.

Dodatkowo, SLIM VAT 3 przewiduje:

  • możliwość uwolnienia się od odpowiedzialności solidarnej przez „osoby trzecie”, np. przy faktoringu,
  • doprecyzowanie przepisów dotyczących rezygnacji z ustalenia sankcji VAT w przypadku zapłacenia kwoty podatku wynikającej z faktury z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności - poprzez dookreślenie, iż płatność w tym mechanizmie może zostać dokonana przez podatnika innego niż wskazany na fakturze.

Co warto podkreslić, zmiany dotyczące sankcji VAT wchodzą w życie już od dnia następnego po dniu ogłoszenia ustawy (jako pierwsze ze zmian objętych SLIM VAT 3).

Konsolidacja wydawania wiążących informacji

Dość znaczną część przyjętych zmian stanowią przepisy dotyczące wiążących informacji. Począwszy od 1 lipca 2023 r., wiążące informacje stawkowe (WIS), wiążące informacje akcyzowe (WIA), wiążące informacje taryfowe (WIT) oraz wiążące informacje o pochodzeniu (WIP) będą wydawane przez jeden organ – Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej (który będzie również organem właściwym do rozpatrywania spraw odwoławczych w tym zakresie).

SLIM VAT 3 przewiduje też częściowe ujednolicenie procedury wydawania wiążących informacji, w tym m.in. zlikwidowanie opłaty za wniosek o wydanie WIS (dotychczas przepisy przewidywały opłatę w wysokości 40 zł), zwiększenie listy podmiotów uprawnionych do składania wniosków o wydanie WIS.

W ramach SLIM VAT 3 ustawodawca dookreślił, że podmiotami związanymi treścią prawomocnej WIS będą również podatnik, który ją uzyska, oraz podmiot planujący realizację czynności opodatkowanej, której dotyczy wydana WIS – przepisy te mają zastosowanie nie tylko do WIS wydanych od 1 lipca br., lecz także do tych wydanych lub zmienionych przed 1 lipca 2023 r.

Zwiększenie płynności finansowej podatników

SLIM VAT 3 – jak zapowiada Ministerstwo Finansów – ma wpłynąć na poprawę płynności finansowej przedsiębiorców. Dla osiągniecia tego celu ustawodawca zaoferował podatnikom następujące rozwiązania:

  • możliwość przekazania środków przez posiadacza rachunku VAT będącego członkiem grupy VAT na rachunek VAT przedstawiciela grupy VAT (przepisy o grupach VAT weszły w życie 1 stycznia 2023 r.),
  • możliwość wykorzystania środków z rachunku VAT do zapłaty kolejnych danin:
    • podatku od wydobycia niektórych kopalin,
    • podatku od sprzedaży detalicznej,
    • opłaty od „małpek”,
    • opłaty cukrowej,
    • podatku tonażowego.
  • złagodzenie warunków określonych dla podatników uprawnionych do otrzymania zwrotu VAT w terminie 15 dni (tzw. podatników bezgotówkowych) poprzez skrócenie okresu i obniżenie progu kwotowego sprzedaży zaewidencjonowanej przy zastosowaniu kas online w miesiącach poprzedzających okres złożenia wniosku o zwrot VAT – do odpowiednio 6 kolejnych miesięcy i limitu kwotowego 40 tys. zł (aktualnie limit ten wynosi 50 tys. zł, natomiast wymagany okres prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas online to 12 kolejnych miesięcy).

Pozostałe zmiany

SLIM VAT 3 obejmuje również inne zmiany w zakresie rozliczeń VAT, takie jak:

  • możliwość rezygnacji z obowiązku drukowania dokumentów fiskalnych przez przedsiębiorców prowadzących ewidencję sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących online,
  • wprowadzenie przepisów określających zasady składania deklaracji korygujących poza systemem OSS i IOSS bezpośrednio do Łódzkiego Urzędu Skarbowego (w sytuacji gdy podatnik nie korzysta już ze wskazanych procedur lub upłynął termin uprawniający do dokonania korekty w kolejnej deklaracji podatkowej),
  • doprecyzowanie zasad dokonywania korekt podatku należnego od dostawy towarów dokonanej dla podróżnego (w przypadku otrzymania z opóźnieniem dokumentu potwierdzającego zwrot podróżnemu kwoty podatku w formie gotówkowej) – zasady te będą analogiczne, jak w przypadku otrzymania po terminie do złożenia deklaracji podatkowej dokumentu potwierdzającego wywóz towaru poza terytorium Unii Europejskiej w systemie TAX FREE,
  • doprecyzowanie definicji bagażu osobistego dla potrzeb zwolnienia od VAT importu towarów przywożonych przez podróżnego.

SLIM VAT 3 – czego brakuje?

Warto pamiętać, że pierwotny projekt SLIM VAT 3 zakładał również wprowadzenie uproszczeń dla faktur zaliczkowych. W przypadku gdy obowiązek podatkowy z tytułu otrzymania zaliczki i dokonania dostawy towarów lub świadczenia usług powstaje w tym samym miesiącu, podatnik nie byłby zobligowany do wystawiania dwóch faktur: zaliczkowej i rozliczeniowej. W takiej sytuacji wystarczające ma być wystawienie jednej faktury rozliczeniowej, uwzględniającej całą wartość dokonanej dostawy. Ustawodawca zdecydował się na modyfikację pierwotnych założeń i zmiana przepisów w tym zakresie została przeniesiona do projektu ustawy dot. Krajowego Systemu e-Faktur. Projekt tej ustawy jest obecnie na etapie prac w Sejmie. Jeśli ustawa zostanie przyjęta w obecnym kształcie – przepisy w tym zakresie wejdą w życie 1 września 2023 r.

Warto doczytać:

Projekt SLIM VAT 2 w Sejmie – co konkretnie planuje MF?

TRUE-UP do korekty wstecz – czyli kolejne oblicze „uproszczeń” SLIM VAT 1

Sprawdź kurs: SLIM VAT 3 – przegląd zagadnień