Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki to nazwa programu operacyjnego, który od 10 marca będzie przedmiotem konsultacji społecznych. FENG, jako następca PO IR, skierowany będzie w głównej mierze do przedsiębiorców i realizować będzie pierwszy z celów polityki określonych w umowie partnerstwa związany z budową bardziej konkurencyjnej i inteligentnej Europy dzięki wspieraniu innowacyjnej i inteligentnej transformacji gospodarczej oraz regionalnej łączności cyfrowej.

Program zakresowo nie odbiega istotnie od założeń PO IR 2014-2020. Realizacja FENG opierać się będzie nadal na koncepcji inteligentnych specjalizacji, koncentrując się na obszarach interwencji dobrze znanych z ostatniego okresu programowania (badania / rozwój / innowacyjne wdrożenia). Zakres wsparcia zostanie uzupełniony o nowe instrumenty, które mają stanowić odpowiedź na aktualne potrzeby rozwojowe przedsiębiorstw oraz ograniczenia wynikające z obecnego kształtu PO IR. W szczególności uwypuklono potrzebę szerszego wsparcia na rzecz wzmocnienia kompetencji kadr przedsiębiorstw oraz wdrażanie rozwiązań związanych z gospodarką obiegu zamkniętego i cyfryzacją przedsiębiorstw.

Wśród wyzwań, na które FENG ma stanowić odpowiedź wskazane zostały w szczególności dwa istotne z punktu widzenia UE elementy: potrzeba transformacji w kierunku niskoemisyjnej gospodarki w obiegu zamkniętym oraz potrzeba transformacji cyfrowej przedsiębiorstw.

Struktura programu jest bardzo czytelna i uproszczona względem poprzedniego okresu programowania – zdecydowano się wydzielić zasadniczo dwa zasadnicze priorytety programu uzupełnione dodatkową osią pomocy technicznej finansującej realizację programu (2% wartości programu).

Priorytet 1: Wsparcie dla przedsiębiorców

(kwota: 4 358 mln EUR, 55% wartości programu FENG)

Nowością programu realizowaną w ramach Priorytetu 1 będzie modułowe podejście do projektów innowacyjnych – wg założeń programu niezbędnym elementem każdego projektu przedsiębiorcy ubiegającego się o wsparcie będzie realizacja:

  • modułu badawczo-rozwojowego bądź
  • modułu inwestycji w infrastrukturę badawczo-rozwojową.

Będą one mogły być uzupełnione przez Wnioskodawców – w zależności od ich potrzeb – fakultatywnym pakietem innych celów wsparcia skierowanych m.in. na rzecz: wdrożenia wyników badań (obejmującego poza tradycyjnie rozumianym wdrożeniem także możliwość finansowania prac przedwdrożeniowych – działań marketingowych, badań rynku itp.), internacjonalizacji (rozumianej istotnie szerzej niż dotychczas i obejmującej komercjalizację wyników prac B+R zagranicą, udział w międzynarodowych łańcuchach dostaw, udział w globalnym rynku zamówień publicznych czy też współpracę międzynarodową), wsparcia procesu uzyskania i ochrony praw własności intelektualnej, rozwoju kompetencji pracowników i osób zarządzających przedsiębiorstwem, cyfryzacji (transformacji w kierunku Przemysłu 4.0, rozumianej jako działania związane m.in. z automatyzacją i robotyzacją działań czy też zapewnieniem cyberbezpieczeństwa w przedsiębiorstwach oraz usługi doradczej w tym zakresie) czy wreszcie „zazielenienia” przedsiębiorstw (transformacja środowiskowa przedsiębiorstw, obejmująca także aspekty ekoprojektowania, przeprowadzania ocen środowiskowych czy też dotyczących cyklu życia produktu).

Wsparcie w ramach Priorytetu 1 będzie skierowane do przedsiębiorstw w całości w formie dotacji – zarówno dla podmiotów z sektora MŚP, tzw. small mid-caps, jak również dużych przedsiębiorstw. W przypadku tej ostatniej kategorii przedsiębiorstw, finansowanie poszczególnych modułów może zostać obwarowane dodatkowymi ograniczeniami.

Planuje się organizację konkursów, przy czym struktura Priorytetu 1 FENG nie zakłada dalszego podziału na znane nam z poprzednich okresów programowania działania. Tym samym interwencja będzie realizowana jedynie na rzecz kompleksowych projektów w formule taylor-made-measure.

Instytucjami odpowiedzialnymi za wdrażanie programu będą:

  • Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) odpowiedzialna za obsługę wyłącznie małych i średnich przedsiębiorstw oraz konsorcjów z ich udziałem;
  • Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR) odpowiedzialne za obsługę dużych przedsiębiorstw (oraz konsorcjów z MSP i organizacjami badawczymi) a także konsorcja MSP z organizacjami badawczymi.

Priorytet 2: Środowisko sprzyjające innowacjom

(kwota 3 455,5 mln EUR, 43% wartości programu FENG)

Priorytet 2 koncentrować się będzie na finansowaniu trzech celów szczegółowych:

  • Rozwijania i wzmacniania zdolności badawczych i innowacyjnych oraz wykorzystywania zaawansowanych technologii;
  • Wzmacniania zrównoważonego wzrostu i konkurencyjności MŚP oraz tworzenia miejsc pracy w MSP, w tym poprzez inwestycje produkcyjne;
  • Rozwijanie umiejętności i strategii oraz budowanie potencjału w zakresie inteligentnej specjalizacji, transformacji przemysłowej i przedsiębiorczości.

Z perspektywy przedsiębiorców kluczowy wydaje się być obszar numer 2 i na jego analizie skupimy się w dalszej części wpisu. Zawiera on bowiem kompleksowy zestaw instrumentów komplementarnych do działań finansowanych w ramach Priorytetu 1, obejmujących swoim zakresem:

  • Umiędzynarodowienie działalności: budowanie kompetencji i strategii ekspansji zagranicznej oraz dopasowanie produktów i usług do konkretnych rynków docelowych / segmentów klientów i kanałów sprzedaży, jak również promocję polskiej gospodarki na wybranych, najbardziej prestiżowych imprezach, wspierającą promocję pojedynczych firm.
  • Transfer technologii: w szczególności poprzez doradztwo dotyczące zastosowania technologii cyfrowych w przedsiębiorstwach oraz granty na zakup technologii wspierających prowadzenie działalności gospodarczej. W tym pakiecie mieścić się będzie ponadto wsparcie indywidualnych innowatorów – wynalazców i osób zainteresowanych wdrożeniem innowacyjnych rozwiązań poprzez utworzenie dostępnej przestrzeni przeznaczonej do eksperymentowania, testowania i pracy nad innowacyjnymi rozwiązaniami, jak też weryfikacji potencjału komercjalizacyjnego, technologicznego i biznesowego, jak również wsparcie działań z zakresu ochrony własności intelektualnej (w wymiarze zwiększenia umiejętności przedsiębiorców w zakresie korzystania z ochrony IP).
  • Stymulowanie do powstawania i rozwoju innowacyjnych spółek (start-up / scale-up), w ramach którego to obszaru przewiduje się finansowanie procesu wyszukiwania i przygotowywania (prace B+R, prace przedwdrożeniowe, analizy rynkowe, marketingowe, prawne itp.) rozwiązań technologicznych do komercjalizacji (w tym na uczelniach i organizacjach badawczych), jak również organizację programów rozwojowych dla innowacyjnych spółek (programy akceleracyjne i post-akceleracyjne także dla podmiotów zagranicznych poprzez zachęty do rozwijania działalności w Polsce).
  • Finansowanie innowacyjnej działalności MSP z wykorzystaniem instrumentów finansowych oraz mieszanych ((1) mechanizmy oparte o środki VC / aniołów biznesu, z opcją grantową dla spółek wysokotechnologicznych; (2) instrumenty gwarancyjne dla MŚP oraz mid-caps; (3) kontynuacja kredytu na innowacje technologiczne).
  • Przeciwdziałanie skutkom społeczno-gospodarczym pandemii (wsparcie na kapitał obrotowy dla MSP).

W dwóch pozostałych obszarach wśród potencjalnych zakresów wsparcia istotnych z punktu widzenia przedsiębiorców wyróżnić należy:

  • W ramach obszaru nr 1 podobszar związany z finansowaniem inicjatyw z komponentem B+R pozytywnie zweryfikowanych w konkursach organizowanych na poziomie UE. W jego ramach przewiduje się:

- Finansowanie projektów przedsiębiorstw, które otrzymały certyfikat Seal of Excellence z programu Horyzont Europa lub innych programów UE;
- Wsparcie projektów IPCEI;
- Finansowanie wkładu krajowego w konkursach na projekty B+R realizowane przez organizacje badawcze i przedsiębiorców w partnerstwach międzynarodowych;
- Finansowanie projektów realizowanych przez polskich partnerów w obszarach KIS m.in. w ramach partnerstw ponadnarodowych S3 z regionami i krajami UE i spoza UE lub w ramach współpracy w grupie V4+;
- Współfinansowanie działań prowadzonych przez Europejskie Huby Innowacji Cyfrowych, powołane w celu wspierania transformacji cyfrowej przez zwiększenie; wykorzystania technologii cyfrowych przez sektor prywatny, w szczególności MŚP.

  • W ramach obszaru 1 podobszar związany z umożliwieniem alternatywnego finansowania i realizacji prac B+R. W jego ramach planuje się podjęcie szeregu działań skutkujących rozszerzeniem liczby podmiotów realizujących projekty B+R, poprzez:

- Wspólne przedsięwzięcia badawcze (finansowanie agend badawczych realizowanych wspólnie z partnerami – podmiotami publicznymi, prywatnymi, samorządami itp.);
- Transfer technologii pochodzących z organizacji badawczych (komercjalizacja wyników badań naukowych i prac B+R powstających w środowisku naukowym oraz inkubacja i akceleracja spółek odpryskowych tworzonych przez naukowców);
- Granty na Eurogranty dla organizacji badawczych i przedsiębiorstw, finansujące koszty opracowania dokumentacji i poszukiwania partnerów do projektów zarządzanych centralnie na poziomie UE (w szczególności Horyzont Europa);
- Innowacyjne zamówienia publiczne.

Pozostałe środki w ramach Priorytetu 2 FENG skupiać się będą m.in. na zwiększeniu zdolności sektora nauki do współpracy (obejmującej m.in. Międzynarodowe Agendy Badawcze, Projekty teamowe, wsparcie infrastruktury organizacji badawczych) oraz rozwój całego systemu innowacji poprzez zapewnienie odpowiedniego wsparcia instytucjonalnego (projekty pilotażowe i monitoringowe, animacje, sieciowanie, akademie innowacji, działalność klastrowa, wsparcie ośrodków innowacji itp.).

Instytucjami odpowiedzialnymi za wdrażanie Priorytetu 2 będą: Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR), Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP), Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK), Fundacja na rzecz Nauki Polskiej (FNP) oraz Ośrodek Przetwarzania Informacji – Państwowy Instytut Badaczy (OPI PIB).

Podsumowanie

Wstępna analiza projektu pokazuje, że zakres interwencji w ramach FENG w dużej mierze stanowić będzie powielenie instrumentów wsparcia, jakie były wykorzystywane na poziomie PO IR. Rewolucyjną zmianą będzie formuła dystrybucji wsparcia na rzecz przedsiębiorców, realizowana w modelu instrumentów szytych na miarę. Na ten moment nie znajdujemy odpowiedzi, jak ten proces będzie wyglądał w praktyce – szczegóły poznamy zapewne na dalszym etapie prac nad programem. Mamy tylko nadzieję, że elastyczność i jednocześnie kompleksowość tego mechanizmu nie przyczyni się do istotnego rozbudowania i utrudnienia procesu aplikacyjnego. Za pozytywną zmianę należy przyjąć również zmianę modelu instytucjonalnego w priorytecie I, gdzie z góry określono instytucję odpowiedzialną, która realizować będzie wsparcie we wszystkich obszarach mieszących się w zakresie programu, w zależności od statusu wielkościowego podmiotu aplikującego. Duże nadzieje można również wiązać z wyodrębnieniem nowej kategorii wielkościowej przedsiębiorstw - small mid-caps – co miejmy nadzieję oznaczać będzie w praktyce szerszy wachlarz możliwości wsparcia dla polskich przedsiębiorców, zwłaszcza tych nieznacznie przekraczających bardzo nisko ustawione górne progi definiujące status średniego przedsiębiorstwa (250 etatów).