Ustalenie rzeczywistego właściciela należności dla celów podatku u źródła od kilku lat rodzi wątpliwości interpretacyjne pomiędzy podatnikami a organami podatkowymi. Tym razem kwestia ta była przedmiotem sporu w sprawie jednej ze spółek z grupy, w ramach której zorganizowano system rozliczeniowy należności z tytułu usług niematerialnych świadczonych wzajemnie przez spółki z grupy (z których część zalicza się do katalogu usług niematerialnych podlegających obowiązkowi poboru podatku u źródła). System został zorganizowany w następujący sposób:

  • świadczeniodawca wystawia fakturę na świadczeniobiorcę z tytułu usługi i zgłasza ją do systemu (co istotne, świadczeniodawca może pełnić również rolę świadczeniobiorcy w ramach systemu z tytułu innych transakcji o czym poniżej);
  • następnie lider systemu (spółka z siedzibą w Holandii) przejmuje wierzytelność wobec świadczeniobiorcy co skutkuje powstaniem lustrzanej wierzytelności świadczeniodawcy wobec lidera o zapłatę ceny za usługę;
  • dalej dochodzi do zamiany zobowiązania handlowego świadczeniobiorcy wobec lidera w zobowiązanie z tytułu pożyczki;
  • wierzytelności świadczeniodawcy wobec lidera zostają potrącone z wierzytelnościami lidera z tytułu pożyczek wobec świadczeniodawcy powstałymi w ramach systemu (jak wskazano wyżej świadczeniodawca może występować w systemie również w roli świadczeniobiorcy, którego zobowiązanie handlowe przerodziło się w zobowiązanie z tytułu pożyczki zgodnie z pkt. powyżej);
  • jeśli na koniec okresu rozliczeniowego saldo danego uczestnika jest ujemne (czyli spółka jest zadłużona wobec lidera) – od tego salda naliczane są odsetki, które są następnie kapitalizowane do wartości tego salda.

Podatnik wystąpił z wnioskiem o interpretację indywidualną w zakresie uznania czy w odniesieniu do kapitalizowanych odsetek lider może być uznany za rzeczywistego właściciela. Stanowisko spółki, że to holenderski podmiot jest rzeczywistym właścicielem odsetek nie znalazło jednak aprobaty organu. W uzasadnieniu wskazano, że spółka jest jedynie pośrednikiem, podmiotem rozliczającym należności z tytułu usług świadczonych przez uczestników. Pierwotną przyczyną powstania odsetek są zaś usługi wewnątrzgrupowe. Zdaniem organu nie ma zatem możliwości zastosowania preferencyjnej stawki podatku według polsko-holenderskiej u.p.o. w momencie kapitalizacji odsetek.

Sąd I instancji przychylił się natomiast do stanowiska wnioskodawcy, uznając, że skoro lider dysponuje swoją własną wierzytelnością wobec świadczeniobiorcy z tytułu pożyczki (nie jest to już zatem wierzytelność świadczeniodawcy o zapłatę ceny), to kapitalizowane odsetki są związane z tą pożyczką, a nie wyświadczonymi usługami. Uznał również, że zadaniem lidera jest finansowanie spółek rozliczających się w ramach systemu, przejmuje więc on funkcję analogiczną do banku.

Następnie sprawa trafiła do NSA, który poparł powyższą linię argumentacyjną. W szczególności wskazał, że w momencie zamiany zobowiązania handlowego świadczeniobiorcy wobec lidera w pożyczkę dochodzi do zapłaty za tę usługę (i powstaje obowiązek w podatku u źródła dla usługi niematerialnej). Stanowisko organu, zgodnie z którym odsetki dotyczą zaległości za usługi niematerialne jest zatem niekonsekwentne, bo usługi te zostały już rozliczone na wcześniejszym etapie, są one natomiast związane z udzieloną pożyczką. W rezultacie podmiot holenderski będzie jako rzeczywisty właściciel odsetek, podlegał 5% stawce podatku u źródła, zgodnie z polsko-holenderską u.p.o.

Po analizie całej argumentacji nie można się oprzeć wrażeniu, że organy podatkowe dostosowują swoje uzasadnienie pod z góry przyjętą tezę. Można mieć tylko nadzieję, że wyrok NSA wpłynie pozytywnie na restrykcyjne podejście fiskusa.

Sygnatura: II FSK 683/18