W czwartek 3 października 2019 r. WSA we Wrocławiu skierował do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) pytanie prejudycjalne w przedmiocie zgodności z prawem unijnym instytucji dodatkowego zobowiązania podatkowego z art. 112b ust. 2 ustawy o VAT1.

Problematyczny przepis

W razie stwierdzenia w rozliczeniach podatnika nieprawidłowości określonych w art. 112b ust. 1 ustawy o VAT , na podstawie tego przepisu organ podatkowy ustala dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości 30% różnicy pomiędzy określoną przez siebie kwotą, a kwotą wykazaną wcześniej przez podatnika.

Natomiast jeżeli po zakończeniu kontroli podatnik dokona korekty, zgodnie z ustaleniami organu oraz najpóźniej w dniu złożenia korekty wpłaci zaległy podatek lub zwróci nienależną kwotę zwrotu, zastosowanie ma stawka obniżona w wysokości 20%, nieuiszczonej należności na podstawie art. 112b ust. 2 ustawy o VAT.

Innymi słowy wskazany przepis stosuje się, gdy podatnik dobrowolnie skoryguje deklarację oraz zapłaci podatek w kwocie ustalonej przez organy podatkowe. W takiej sytuacji Skarb Państwa nie tylko nie doznaje uszczerbku, ale odzyskuje należność razem z odsetkami – stąd wątpliwości co do zasadności nakładania dodatkowej sankcji.

Sankcja VAT a zasada proporcjonalności

Przypomnijmy, że art. 112b ustawy o VAT miał w założeniu pełnić funkcję prewencyjną, nie zaś penalizującą – zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy wprowadzającej omawiane przepisy2, celem sankcji VAT było przede wszystkim „uświadomienie podatnikom znaczenia rzetelnego i starannego wypełniania deklaracji”. W dalszej części uzasadnienia wskazano z kolei: „Biorąc pod uwagę cel projektowanych regulacji, jakim jest uszczelnienie systemu podatku VAT poprzez eliminację oszustw i nadużyć w tym podatku, uznać należy, że projektowane rozwiązania są zgodne z zasadą proporcjonalności”.

W praktyce owa zgodność sankcji VAT z zasadą proporcjonalności wywołuje jednak więcej wątpliwości niż przewidzieli jej twórcy. Choć bowiem państwa członkowskie UE mogą co do zasady nałożyć na podatników inne obowiązki, jakie uznają za niezbędne dla zapewnienia prawidłowego naliczania i poboru podatku (np. dodatkowe zobowiązania podatkowe), to jednak nie mogą przy tym wykroczyć poza to, co konieczne do osiągnięcia założonego celu. Jeżeli więc Skarb Państwa nie doznał w danej sprawie uszczerbku i nic nie wskazuje na popełnienie przestępstwa podatkowego, zastosowanie sankcji VAT może być uznane za nieproporcjonalne do charakteru i wagi naruszenia, którego ukaraniu owa sankcja miałaby służyć3. W sytuacji zaś, gdy podatnik sam dobrowolnie koryguje deklarację i wpłaca zaległy podatek, zastosowanie art. 112b ustawy o VAT wydaje się być dyskusyjne.

Warto zauważyć, że problematyka dodatkowego zobowiązania podatkowego, uregulowanego poprzednio w art. 109 ust 5 i 6 ustawy o ustawy o VAT, była już przedmiotem rozważań TSUE (por. np. wyrok z dnia 15 stycznia 2009 r., sygn. C-502/07). Wówczas Trybunał orzekł, że zobowiązanie takie można wprowadzić do porządku prawnego – teraz pochyli się nad kwestią proporcjonalności jego funkcjonowania w takim kształcie, jak ma to miejsce w Polsce.

[1] Postanowienie WSA we Wrocławiu z dnia 3 października 2019 r., sygn. I SA/Wr 448/19, Grupa Warzywna sp. z o.o. w Skokowej.

[2] Sejm RP VIII kadencji nr druku 965.

[3] Potwierdza to zresztą nie tylko treść pytania skierowanego do TSUE, ale także najnowsze orzecznictwo sądów administracyjnych – por. np. wyrok WSA w Krakowie z 30 stycznia 2019 r., sygn. akt I SA/Kr 1232/18, wyrok WSA w Szczecinie z 21 lutego 2019 r. I SA/Sz 873/18.