W dniu 10 stycznia Trybunał Sprawiedliwości UE (TSUE) wydał wyrok w sprawie C-410/17, wskazujący, iż złom pozyskiwany w trakcie prac rozbiórkowych może stanowić część wynagrodzenia za te prace. Takie podejście może generować dodatkowe obowiązki na gruncie VAT po stronie zarówno usługodawców (zwiększenie podstawy opodatkowania), jak i usługobiorców (rozpoznanie dostawy złomu).

TSUE przeanalizował sprawę fińskiej spółki podejmującej się m.in. rozbiórki budynków, wywozu oraz odzyskiwania usuwanego materiału i odpadów. Zawarte umowy o prace rozbiórkowe uprawniają spółkę do sprzedaży pozyskanego złomu i odpadów. Fiński usługodawca stara się z góry oszacować ilość odzyskiwanych dóbr, by uwzględnić dochód z tytułu ich sprzedaży przy wycenie swojej oferty prac rozbiórkowych. Potencjalnym klientom spółka przedstawia tylko „finalną” kwotę wynagrodzenia (uwzględniającą już dodatkowe wpływy z odsprzedaży złomu).

TSUE uznał, że dla celów VAT taką transakcję należy traktować jako rozliczenie częściowo barterowe. TSUE stwierdził, że w rozpatrywanej sprawie fiński usługodawca w zamian za swoje usługi rozbiórkowe otrzymuje zarówno płatność pieniężną, jak i zapłatę w formie rzeczowej (złom do odsprzedaży).

VAT po stronie usługodawcy

Jak wynika ze stanowiska TSUE, fińska spółka, wykonując prace rozbiórkowe, powinna uwzględnić w podstawie opodatkowania VAT takiej usługi także wartość pozyskanego złomu, o którą obniżyła oczekiwane wynagrodzenie pieniężne za prace rozbiórkowe.

Co istotne, TSUE zastrzegł, że dla powyższej oceny transakcji nie ma znaczenia okoliczność, że ilość i wartość złomu podlegającego odzyskaniu nie została uzgodniona w umowie na prace rozbiórkowe ani że usługobiorca (klient fińskiej spółki) nie zna dokładnej wartości złomu do odzyskania, jaką usługodawca oszacował na swoje potrzeby wewnętrzne przy konstruowaniu oferty.

W konsekwencji, obliczanie w analogicznych sprawach VAT należnego tylko od kwoty wynagrodzenia pieniężnego może doprowadzić do zaniżenia zobowiązania w VAT i powstania zaległości podatkowej.

VAT po stronie usługobiorcy – dostawcy złomu

Podejście zaprezentowane przez TSUE wpływa również na sytuację korzystającego z prac rozbiórkowych. Jeśli bowiem złom pozyskiwany w trakcie prac rozbiórkowych stanowi część wynagrodzenia za te prace, należy przyjąć, iż korzystający z prac rozbiórkowych powinien rozpoznać i opodatkować dostawę towaru (złomu) realizowaną na rzecz podmiotu wykonującego prace rozbiórkowe.

Co za tym idzie, potencjalne obowiązki w VAT mogą pojawić się również po stronie usługobiorcy – w sytuacji, w której nie rozpoznaje dostawy towarów realizowanej na rzecz wykonawcy prac rozbiórkowych.

Jak opodatkować złom?

Warto odnotować, że w ramach polskich unormowań transakcje obejmujące złom mogą rodzić dodatkowe wątpliwości w zakresie stosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia.

Obecne regulacje odwołują się do klasyfikacji statystycznych przy wskazywaniu odpadów, do których należy stosować reverse charge. Jednak w ramach gruntownej przebudowy systemu stawek VAT, prawodawca proponuje rezygnację z klasyfikacji przy określaniu odpadów podlegających specjalnym zasadom rozliczeń VAT – co może stwarzać dodatkowe wątpliwości przy kwalifikacji poszczególnych transakcji.

Powyższe zagadnienie omówiliśmy szerzej we wpisie „Odpady według nowej matrycy stawek VAT – nowy zakres odwrotnego obciążenia?”

Działania organów i podatników

Należy pamiętać, iż wyrok TSUE nie wprowadza zmian regulacyjnych, lecz kształtuje rozumienie obecnie obowiązujących przepisów. Co za tym idzie, konkluzje TSUE mogą zostać potraktowane przez organy podatkowe jako asumpt do weryfikowania transakcji realizowanych historycznie.

Po stronie podatników pozostaje zebranie argumentów i dowodów potwierdzających prawidłowość dokonywanych dotychczas rozliczeń. Dla potrzeb VAT, każda transakcja powinna być bowiem oceniana z uwzględnieniem jej specyfiki i rzeczywistego znaczenia gospodarczego.

W celu ograniczenia potencjalnych ryzyk, podatnicy mogą dodatkowo rozważyć wprowadzenie ewentualnych zmian w stosowanych wzorcach umownych i dokumentacji.