Chęć współpracy międzynarodowej na polu gospodarczym i wzajemna integracja pomiędzy krajami sprzyja ekspansji poszczególnych podatników na zagraniczne rynki. Jedną z form działalności w nowym otoczeniu jest utworzenie oddziału danego podatnika, który ma za zadanie rozwijać lokalny biznes bądź wspierać swoją macierzystą jednostkę wraz z innymi jej oddziałami.

Unijny system VAT od lat dąży do precyzyjnego ukształtowania zasad, na bazie których traktowany powinien być „oddział” – gdy przyjęte zasady są już wdrażane bywa, że złożoność stosunków handlowych i gospodarczych doprowadza do zaburzenia podstawowych wartości VAT (przede wszystkim – neutralności). Taka sytuacja wymaga z kolei kolejnych zmian i nowego, najlepiej jednolitego podejścia choćby pomiędzy krajami członkowskimi.

Przez szereg lat status oddziału jako podatnika budził wątpliwości. Dzięki przełomowemu, unijnemu orzeczeniu w sprawie FCE Bank[1], podtrzymanemu dodatkowo poprzez interpretację ogólną Ministra Finansów[2] jasne stało się, że centrala wraz ze wszystkim swoimi oddziałami (krajowymi i zagranicznymi) stanowi dla celów VAT jednego podatnika – przy czym, aktywność zagraniczna oznacza konieczność zarejestrowania tego podatnika dla potrzeb lokalnego rozliczenia VAT. Rezultatem powyższego było uznanie rozliczeń na linii oddział-centrala / oddział-oddział jako niepodlegających VAT (wykonywanych w ramach jednego podatnika).

Praktycznym kłopotem stało się natomiast odliczanie VAT. Jak bowiem rozliczać podatek naliczony, skoro zakupy realizowane np. przez oddział wykorzystywane są do wspomagania centrali? Dla polskich organów przez wiele lat odliczenie VAT w takim przypadku czy to w deklaracji krajowej, czy też poprzez unijną procedurę zwrotu VAT było niedopuszczalne. Problem pogłębia się, gdy centrala prowadzi działalność mieszaną – w takim przypadku pojawia się pytanie czy aktywność oddziału zaalokować można zarówno do czynności dających prawo do odliczenia, jak i niedających takiego prawa? Na część tych wątpliwości odpowiedział TSUE w polskiej sprawie dotyczącej oddziału ESET[3] podkreślając, że oddział może odliczać VAT, gdy nabycie służy czynnościom opodatkowanym realizowanym przez tego podatnika w innym kraju. Choć organy podatkowe próbowały jeszcze na odliczenia oddziału nałożyć prewspółczynnik VAT, dzięki ww. postanowieniu TSUE zweryfikowały swoje poglądy[4]. Jednak pomimo tego, że w dyskusji wiele już zostało powiedziane, wciąż jest dużo wątpliwych obszarów – nie ma choćby pewności, jak wyliczać współczynnik VAT, który należałoby stosować do rozliczeń danego oddziału (TSUE[5] na uwzględnienie zagranicznych obrotów w lokalnej kalkulacji dotąd się nie zgadzał, tą samą drogą szły polskie organy podatkowe[6]).

Na powyższe problemy na gruncie unijnym dokładano jeszcze problematykę grup VAT. Instytucja, która wciąż w Polsce nie została implementowana, a umożliwia wspólne rozliczanie VAT przez jej członków, nierzadko obejmuje oddziały zagranicznego podatnika zarejestrowane w kraju zlokalizowania grupy VAT. Gdy amerykański dostawca usług informatycznych udostępnił projektowane rozwiązania swojemu szwedzkiemu oddziałowi, który z kolei przekazał je członkom szwedzkiej grupy VAT, w której sam uczestniczył, szwedzkie organy podatkowe stwierdzając, iż w całym schemacie w ogóle nie dochodzi do opodatkowania VAT przedmiotowych usług (było to możliwe, z uwagi na fakt, iż amerykańska centrala i szwedzki oddział stanowiły jednego podatnika, a z kolei przekazanie przez szwedzki VAT odbywało się w ramach grupy, której rozliczenia są scentralizowane), doprowadziły sprawę do TSUE. W orzeczeniu w sprawie Skandia, TSUE[7] rozwiązał problem uznając, że uczestnictwo w grupie VAT zmienia status oddziału względem swojej jednostki macierzystej – transakcje dokonywane są bowiem pomiędzy tą jednostką a grupą VAT (a nie oddziałem) i tym samym powinny podlegać opodatkowaniu.

Powyższy wyrok wywołał niemałe zamieszanie na „zachodzie” Europy – na szczęście dla podatników, poszczególne kraje zgodziły się nie wymuszać na podatnikach korekty wstecznych rozliczeń i podjąć kroki celem ustabilizowania przyszłych rozliczeń (w efekcie czego choćby polskie oddziały szwedzkich podatników zaczęły otrzymywać faktury z informacją, że są zobowiązane do rozliczania VAT w Polsce z tytułu usług zrealizowanych przez centralę na rzecz oddziału).

Polska jednak znajdowała się na uboczu – nie mając grup VAT, nieoficjalnie uznano, że dotychczasowa praktyka na gruncie polskim zmianie nie ulegnie (rozliczenia oddział-centrala, nawet gdy jeden z podmiotów jest w zagranicznej grupie VAT będą poza VAT). Takie podejście podtrzymywano w interpretacjach[8].

Wygląda jednak na to, że i ta kwestia uległa zmianie – 24 sierpnia 2018 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wydał orzeczenie[9], w którym w pełni zaakceptowano tezy wyroku TSUE w spr. Skandia (pomimo braku grup VAT w Polsce oraz faktu, że sprawa obejmowała tylko unijne podmioty). Co ciekawe, chęć opodatkowania rozliczeń na linii oddział-centrala (będąca częścią grupy VAT w Wielkiej Brytanii) wyrażał podatnik, nie organy podatkowe.

Wciąż nieprawomocne orzeczenie może jednak zmienić pogląd organów (a przynajmniej świadomość, że z tezami wynikającymi z wyroku Skandia należy się zmierzyć również w Polsce). W takiej sytuacji, wobec braku jakichkolwiek wytycznych odnośnie do rekomendowanego przez Ministerstwo Finansów postępowania, warto, aby podatnicy, których wyrok w sprawie Skandia potencjalnie mógłby objąć, zweryfikowali wpływ ewentualnej zmiany traktowania dla VAT świadczeń z centralą / innym jej oddziałem na swoje rozliczenia podatkowe – pierwszym krokiem w tym zakresie jest oczywiście upewnienie się, czy zagraniczne centrala lub oddział nie są częścią grupy VAT (szwedzkiej, duńskiej, brytyjskiej, niemieckiej, węgierskiej, maltańskiej itd.). Skutki zmiany podejścia nie obejmują bowiem wyłącznie wykazania transakcji pomiędzy podmiotami dla celów VAT, ale też potencjalnie rekalkulacji współczynnika VAT i zakresu odliczonego VAT.

[1] Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej („TSUE”) z 23 marca 2006 r., FCE Bank plc, sygn. C-210/04.

[2] Interpretacja ogólna Ministra Finansów z 28 marca 2007 r., nr PT5-033-4/2006/IN/665.

[3] Postanowienie TSUE z 21 czerwca 2016 r, ESET spol. s r.o. sp. z o.o., Oddział w Polsce, sygn. C-393/15.

[4] Por. interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 31 sierpnia 2016 r., nr IPPP1/4512-425/16-5/MPe.

[5] Wyrok TSUE z 12 września 2013 r., Le Crédit Lyonnais, sygn. C-388/11.

[6] Por. interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 6 kwietnia 2017 r., nr 1061-IPTPP2.4512.110.2017.1.JS.

[7] Wyrok TSUE z 17 września 2014 r, Skandia America Corp. (USA), filial Sverige, sygn. C-7/13.

[8] Por. interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 31 sierpnia 2016 r., nr IPPP1/4512-558/16-2/MPe.

[9] Nieprawomocny wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 24 sierpnia 2018 r., IG Knowhow Limited z siedzibą w Wielkiej Brytanii, sygn. III SA/Wa 3486/17 (uzasadnienie ustne).