Zdaniem NSA, moment powstania obowiązku podatkowego na gruncie ustawy o VAT w związku z dostawą nieruchomości, nastąpił w dniu doręczenia podatnikowi decyzji ustalającej odszkodowanie za wywłaszczone na rzecz Skarbu Państwa gruntu[1].

Sprawa, której rozstrzygnięcia podjął się NSA dotyczyła oceny, kiedy powstaje obowiązek podatkowy i co stanowi obrót w przypadku przeniesienia z mocy prawa własności towarów (gruntów) i wydania nieruchomości na podstawie decyzji lokalizacyjnej w sytuacji, gdy przeniesienie nastąpiło na rzecz Skarbu Państwa, a w decyzji nie określono odszkodowania.

Podatnik powziął wątpliwość, co do zasadności nałożonego na niego drogą decyzji podatku od towarów i usług w związku z dostawą nieruchomości przeznaczonej na rozbudowę drogi krajowej, której dokonano w kwietniu 2008 r. W odpowiedzi na złożoną skargę, organ odwoławczy stwierdził, że aby dana czynność mogła być identyfikowana jako dostawa towarów w rozumieniu ustawy o VAT, przeniesienie praw własności musi nastąpić z nakazu organu władzy publicznej w zamian za odszkodowanie. W konsekwencji, w opinii organu przekazanie przez podatnika gruntu nie spełniało przesłanek pozwalających kwalifikować go jako dostawy nieruchomości. Ustalenie wysokości odszkodowania w sprawie niniejszej nastąpiło w decyzji Ministra Infrastruktury z lutego 2011 r., natomiast jego wypłata miała miejsce w marcu 2011 r. Zatem, w tym miesiącu powstał obowiązek podatkowy dla celów VAT.

Sprawa trafiła do WSA w Białymstoku, który nie zgodził się ze stanowiskiem organu. Sąd I instancji uznał, że do przeniesienia praw do rozporządzania nieruchomością jak właściciel (dostawa towaru na gruncie VAT) doszło w kwietniu 2008 r. a obowiązek podatkowy powstał z dniem wystawienia faktury, co oznacza, że – zdaniem WSA – ustalenie ostatecznej wysokości odszkodowania czy termin jego wypłaty nie miały wpływu na określenie momentu powstania obowiązku podatkowego z tytułu VAT. Przyjęte w 2017 r. stanowisko pozwoliło WSA na zakwalifikowanie powstałego zobowiązania jako przedawnione.

Spór ostatecznie przeniósł się przed NSA, który przyjął odmienne stanowisko niż Sąd I Instancji. W jego opinii dostawa nieruchomości zabudowanej, a tym samym powstanie obowiązku podatkowego na gruncie ustawy o VAT, nastąpiło w dniu doręczenia podatnikowi decyzji Ministra Infrastruktury, w której ustalone zostało odszkodowanie za wywłaszczone grunty na rzecz Skarbu Państwa. Zdaniem NSA to właśnie 22 lutego 2011 r. zaistniały wszystkie elementy stanu podatkowo-faktycznego umożliwiające określenie obowiązku podatkowego. Dodatkowo, NSA wskazał na bezzasadność powołania się organu na zapisy Rozporządzenia MF z dnia 24 grudnia 2010 r. określającego moment powstania obowiązku podatkowego dla dostawy nieruchomości z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, ponieważ w okresie przekazania przez podatnika  gruntu na rzecz Skarbu państwa przepisy te nie występowały w polskim porządku prawnym.

[1] Wyrok NSA z dnia 17 września 2020r. sygn. I FSK 82/18