Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wydał dzisiaj w sprawie o sygn. III SA/Wa 1777/18 bardzo ważny wyrok dotyczący zasad weryfikowania rynkowości odsetek z tytułu finansowania od podmiotu powiązanego. Sąd jednoznacznie potwierdził, że bez przeprowadzenia analizy porównywalności nie może być mowy o kwestionowaniu rynkowości odsetek i szacowaniu dochodu podatnika. Teza wyroku nie wydaje się budzić większych kontrowersji. Jak wynika jednak z naszej praktyki, organy podatkowe zastępują analizę porównywalności przywołaniem danych na temat dowolnie wybranego oprocentowania, które ma niewiele wspólnego z badaną przez nie transakcją. W ten sposób uznają, że oprocentowanie jest nierynkowe, co otwiera im drogę do szacowania.

Sprawa dotyczyła spółki, która sfinansowała inwestycję w nieruchomość komercyjną w formie pożyczki udzielonej przez podmiot powiązany. W toku prowadzonego postępowania organy podatkowe zakwestionowały rynkowość oprocentowania takiej pożyczki i oszacowały ją w znacznie niższej wysokości. Istotą sporu w sprawie był sposób prowadzenia postępowania podatkowego przez organy podatkowe, który istotnie odbiegał od zasad wynikających z przepisów.

Organ podatkowy I instancji stwierdził, że nie jest zobowiązany do przeprowadzenia analizy porównywalności, o której mowa w § 6 Rozporządzenia TP[1], ponieważ sposób badania rynkowości pożyczek reguluje § 21 Rozporządzenia TP. Dlatego organ podważył rynkowość odsetek w oparciu o ogólnie zebrane dowody bez przeprowadzenia takiej analizy (np. dane statystyczne NBP). Organ II instancji przyznał, że analiza porównywalności musi być przeprowadzona. Natomiast nie przywiązał większej wagi co do zasad prowadzenia analizy wynikających z Rozporządzenia TP i uznał, że organ I instancji w gruncie rzeczy przeprowadził taką analizę w formie „procesu myślowego”, który nie musi zostać nawet udokumentowany.

Sąd w swoim wyroku stanowczo skrytykował metodologię prowadzenia postępowania przez organy obu instancji i potwierdził stanowisko prezentowane w toku postępowania przez spółkę od samego początku. Aby w ogóle ocenić rynkowość oprocentowania pożyczek organ podatkowy musi przeprowadzić analizę porównywalności zgodnie z § 6 Rozporządzenia TP. Obowiązek takiej analizy wynika wprost z przepisów Rozporządzenia TP. Nie zmienia tego fakt, że dodatkowe zasady prowadzenia postępowania dotyczące kredytów i pożyczek reguluje § 21 Rozporządzenia TP.

Sąd zwrócił uwagę, że analiza porównywalności jest niezbędna i stanowi punkt wyjścia dla obu etapów analizy w przedmiocie rynkowości oprocentowania odsetek od pożyczki: (1) oceny, czy oprocentowanie odpowiada warunkom rynkowym, oraz (2) w razie oceny, że oprocentowanie jest nierynkowe – procesu szacowania oprocentowania odsetek w wysokości odpowiadającej warunkom rynkowym.

W § 6 Rozporządzenia TP uregulowano w sposób bardzo szczegółowy poszczególne etapy przeprowadzenia analizy porównywalności i wszystkie z tych etapów powinny zostać uwzględnione w analizie. W szczególności organy mają obowiązek zidentyfikować kryteria  wynikające z tego przepisu oraz z § 21 Rozporządzenia TP. Zdaniem Sądu, nie ulega wątpliwości, że organy takiej analizy nie dokonały. Mimo że podatnik wielokrotnie wskazywał na istotne cechy badanej pożyczki, to organy podatkowe nie wzięły ich pod uwagę.

Sąd krytycznie odniósł się również do sposobu gromadzenia danych porównawczych polegającego na wysyłaniu ogólnych zapytań do banków o wskazanie oprocentowania kredytów bankowych. Sąd wskazał, że skoro organ zaniedbał już pierwszy etap analizy porównywalności, czyli ustalenie kryteriów transakcji, to nie był w stanie wskazać bankom właściwych kryteriów. Z tych samych względów nie mógł też zidentyfikować instrumentów finansowych, które byłoby podobne do badanej pożyczki. Samo powoływanie się na oprocentowanie mieszkaniowych kredytów hipotecznych przez organy w sytuacji, w której przedmiotem badania jest pożyczka na sfinansowanie nieruchomości komercyjnej pozostawia w ocenie Sądu wiele wątpliwości.

Wyrok WSA w Warszawie jest bardzo ważny, bo organy podatkowe stosują podobną metodologię w innych sprawach. Mamy nadzieje, że dzisiejsze stanowisko WSA przełoży się na inne postępowania w przedmiocie rynkowości transakcji finansowych. Po stronie organów podatkowych w podobnych sprawach istnieje silna tendencja do przyjmowania szeregu uproszczeń i całkowitego pomijania specyfiki badanych transakcji, a analiza porównywalności jest w zasadzie tylko fikcją. W konsekwencji, rezultat takich postępowań jest czasami wręcz absurdalny i okazuje się, że w ocenie organów podatkowych oprocentowanie finansowania nieruchomości komercyjnej może wynosić mniej lub też niewiele więcej niż 0,5%.

[1] Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10 września 2009 r. w sprawie sposobu i trybu określania dochodów osób prawnych w drodze oszacowania oraz sposobu i trybu eliminowania podwójnego opodatkowania osób prawnych w przypadku korekty zysków podmiotów powiązanych.