Ustawa o VAT przewiduje, że w sytuacji gdy dany podmiot wystawi fakturę, w której wykaże kwotę podatku, jest obowiązany do jego zapłaty (art. 108 ust. 1 ustawy o VAT). Przepis ten dotyczy faktur, które nie dokumentują rzeczywiście wykonanych czynności (tzw. pustych faktur). Jednocześnie, przepis art. 62 par. 2 k.k.s Kodeksu karnego skarbowego (k.k.s.) przewiduje karę grzywny dla osób, które wystawiają fakturę w sposób nierzetelny. Obecnie nie jest już kwestionowane, że sankcja przewidziana w art. 62 par. 2 k.k.s. dotyczy także wystawiania pustych faktur. Potwierdził to Sąd Najwyższy w postanowieniu z 31 marca 2015 r., sygn. akt I KZP 28/14.

W związku z tym zasadne jest pytanie, czy penalizowanie takiej praktyki na podstawie wskazanego przepisu k.k.s, przy jednoczesnym obowiązku zapłaty podatku wykazanego na pustej fakturze nie prowadzi do podwójnego karania tej samej osoby fizycznej za popełnienie tego samego czynu zabronionego. Trybunał Konstytucyjny we wczorajszym wyroku (sygn. akt P 40/13) uznał, że w takiej sytuacji nie dochodzi do podwójnego stosowania sankcji. Swoje stanowisko Trybunał oparł na tezie, że przepis art. 108 ust. 1 ustawy o VAT nie jest przepisem ustanawiającym sankcję – nie dochodzi zatem do dublowania sankcji karnej z k.k.s. z sankcją podatkową.

Trybunał przyjął formalistyczne podejście, skupiając się na funkcji art. 108 ust. 1 jako przepisu o charakterze prewencyjnym. W istocie natomiast wskazana regulacja ustawy o VAT wprowadza swoistą sankcję podatkową w wysokości kwoty wykazanej na pustej fakturze. Kwotę tę konstrukcyjnie trudno uznać za podatek należny, ponieważ nie rodzi ona fundamentalnego dla konstrukcji podatku od wartości dodanej prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Kwota wynikająca z pustej faktury nie dokumentuje też żadnej z czynności objętej przedmiotowym zakresem ustawy o VAT. Z ekonomicznego punktu widzenia dochodzi do podwójnej penalizacji – podatnik zobowiązany jest do zapłaty swoistej sankcji podatkowej, tj. kwoty z pustej faktury, a dodatkowo nałożona może być na niego grzywna na podstawie k.k.s. Takie rozwiązanie może w praktyce godzić w podatników, którzy nieświadomie popełnili błąd, np. wskutek niepewności co do zaistnienia obowiązku podatkowego.