Nie od dziś wiadomo, jak istotną rolę w procesie zarządzania podatkami pełni tzw. należyta staranność kupiecka, która na stałe zagościła w rzeczywistości podatkowej wielu firm, szczególnie tych dokonujących transakcji międzynarodowych. Podobnie było ze Spółką, której dotyczy wyrok NSA o sygn. I FSK 1662/20 z 27 sierpnia 2024 r. omawiany w tym artykule. Pomimo wieloletniego doświadczenia w handlu zagranicznym oraz stosowania ustalonych procedur sprawdzania kontrahentów, czujność pracowników została uśpiona, przez co Spółka została uwikłana w oszustwo podatkowe. W konsekwencji odmówiono jej prawa zastosowania stawki 0% dla dokonanych wewnątrzwspólnotowych dostaw towarów.

(Dalsza część artykułu pod materiałem wideo)

Zobacz film: Należyta staranność

Zapraszamy na film, w którym wyjaśniamy zasady dotyczące tzw. należytej staranności, czyli procesu, który może nas uchronić przed negatywnymi skutkami niepoprawnych rozliczeń podatkowych.

Oszustwo „na znaną firmę”

Osoba podszywająca się pod przedstawiciela znanej zagranicznej firmy z Wielkiej Brytanii kontaktowała się ze Spółką telefonicznie oraz e-mailowo. Adres e-mail oraz stopka, którą posługiwał się oszust, nie wzbudziły podejrzeń Spółki. Spółka nie miała zwyczaju podpisywać umów – działała na podstawie zamówień otrzymywanych droga elektroniczną. Wywiad o nowym kontrahencie został przeprowadzony zgodnie z wewnętrzną procedurą – tzn. sprawdzenie numeru VAT w bazie VIES, sprawdzenie strony internetowej oraz opinii innych klientów. Taki zestaw działań w ramach procedury należytej staranności nie uchronił jednak Spółki od uwikłania w oszustwo podatkowe. W 2019 r. sprzedawany przez nią towar wyjechał do Wielkiej Brytanii, jednak pod adres inny niż siedziba firmy, w imieniu której działał nieuczciwy przedstawiciel. Spółka posiadała podpisany CMR oraz potwierdzenie odbioru towaru. Faktura została wystawiona i wysłana na adres firmy z Wielkiej Brytanii. Niestety, spółka nie otrzymała zapłaty za zrealizowaną dostawę.

NSA odmawia Spółce prawa do stawki 0%

Po stwierdzeniu oszustwa, ale również wiedząc, że towar faktycznie dotarł do Wielkiej Brytanii, Spółka wystąpiła o interpretację podatkową, aby upewnić się czy ma ona prawo zastosować stawkę 0% z tytułu wewnątrzwspólnotowych dostaw towarów. Dyrektor KIS odmówił jej takiego prawa, przyznał je jednak później Wojewódzki Sąd Administracyjny. Po wniesieniu skargi przez organy podatkowe, Spór ostatecznie zakończył się przed NSA, który stwierdził, że Spółka winna jest niedbalstwa i nie ma prawa do zastosowania stawki 0%. Zdaniem sądu, Spółka była w stanie bez ponoszenia nadmiernych nakładów zweryfikować upoważnienie osoby podającej się za przedstawiciela firmy z Wielkiej Brytanii i w ten sposób ustrzec się od dostarczenia towaru nieuczciwemu podmiotowi. W związku z powyższym, dokonane dostawy towarów wykluczają, zdaniem NSA, możliwość skorzystania z preferencyjnej stawki 0%.

Wnioski w kwestii należytej staranności

Wyrok NSA jest o tyle ważny, że dotyczy Spółki w której istniała określona procedura weryfikacji kontrahenta. Co więcej, znalazła ona zastosowanie w przedmiotowej sprawie. Trudno więc powiedzieć, żeby Spółka nie podjęła żadnych kroków przed dokonaniem dostawy. Kroki te były jednak dla sądu zdecydowanie niewystarczające i stanowiły wręcz wyraz niedbalstwa. Formułując zestaw aktywności, które stanowią przejaw należytej staranności w określonych warunkach, NSA stwierdził wyraźnie, że o niezachowaniu należytej staranności możemy mówić nie tylko w sytuacji, w której podatnik swoim działaniem lub zaniechaniem narusza prawo, ale też wtedy, kiedy może taki stan przewidzieć, ale nie robi tego z uwagi na niedbalstwo. Do przedstawionej sytuacji mogłoby bowiem nie dojść gdyby Spółka zweryfikowała wiarygodność osoby kontaktującej się i składającej zamówienie lub te dążyła do zawarcia umowy, podczas którego to procesu oszustwo nieuczciwego kontrahenta powinno wyjść na jaw.

Wyrok pokazuje, że nie należy wewnętrznych procedury należytej staranności ograniczać do sprawdzania prostych i standardowych elementów takich jak baza VIES czy strona internetowa nabywcy. Przed nawiązaniem współpracy z nowymi kontrahentami, należy pozostać czujnym na bardziej wyrafinowane formy nieuczciwych praktyk, a zasady dotyczące należytej staranności dostosować do konkretnych okoliczności biznesowych i zmieniających się standardów. Co równie istotne, procesy i procedury związane z dochowaniem należytej staranności należy okresowo aktualizować, mając na uwadze zmieniającą się rzeczywistość gospodarczą i dobre praktyki rynkowe. W opisywanej sprawie standardy weryfikacji kontrahenta spółki nie były zmieniane od 20 lat.

Jeśli zainteresowała Państwa powyższa tematyka i chcielibyście Państwo zastanowić się nad własnymi standardami należytej staranności, zapraszamy do kontaktu z autorami artykułu.

Zapoznaj się z pełną ofertą: Doradztwo VAT