W ostatnim czasie organy podatkowe i sądy administracyjne wydają rozbieżne wyroki w zakresie kwalifikacji dla celów VAT dopłat (rekompensat) wypłacanych przez jednostki samorządu terytorialnego spółkom komunalnym z tytułu świadczonych przez te spółki usług użyteczności publicznej.

Rekompensata z VAT czy bez VAT?

Zgodnie ustawą o VAT, w przypadku, gdy otrzymana dotacja ma bezpośredni wpływ na cenę towarów lub usług, podlega ona opodatkowaniu VAT na zasadach właściwych dla tych towarów lub usług (jako element centy).

Z drugiej strony jednak, dotacje o charakterze podmiotowym lub przeznaczone na pokrycie ogólnych kosztów działalności podatników nie są uwzględniane w podstawie opodatkowania VAT, nawet jeśli wykazują pośredni wpływ na cenę świadczonych usług lub dostarczanych towarów.

Wspomniane kryterium „bezpośredniego wpływu na cenę”, powoduje jednak częste spory pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego i organami podatkowymi w ocenie konkretnego dofinansowania. Dodatkowych problemów w tym zakresie przysparza rozbieżne stanowisko sądów.

Przykładowo, w wyroku z dnia 21 grudnia 2017 r. (sygn. I SA/Lu 835/17) WSA w Lublinie uznał, że rekompensata wypłacana przez gminę spółce świadczącej usługi w zakresie komunikacji miejskiej nie podlega VAT, bo pokrywa jedynie ujemny wynik finansowy netto spółki, na który wpływają nie tylko przychody i koszty związane ze sprzedażą biletów pasażerom.

Z kolei, w wyroku z dnia 7 marca 2018 r. (sygn. I SA/Bk 1754/17) WSA w Białymstoku w podobnym przypadku uznał, że rekompensata wykazuje jednak bezpośredni wpływ na cenę przejazdów, a tym samym powinna podlegać opodatkowaniu VAT.

A może jako wynagrodzenie za usługę?

W praktyce orzeczniczej można też spotkać zupełnie odmienne podejście - szczególnie w przypadkach, gdzie za emisję i sprzedaż biletów komunikacji miejskiej odpowiada bezpośrednio jednostka samorządu terytorialnego. Na przykład, WSA w Opolu w wyroku z dnia 8 listopada 2017 r. (sygn. I SA/Op 259/17) wskazał, że skoro to miasto świadczy usługi przewozu, za które otrzyma zapłatę od pasażerów, to rekompensata wypłacana na rzecz spółki stanowi wynagrodzenie za usługi transportowe świadczone na rzecz miasta. W rezultacie, rekompensata będzie podlegała opodatkowaniu VAT, a spółka komunalna powinna taką transakcję udokumentować fakturą.

Jak rozwiązać ten problem?

Omawiany problem dotyczyć nie tylko dopłat do usług w zakresie transportu publicznego, ale wszelkich przypadków, gdzie jednostka samorządu terytorialnego udziela dotacji, subwencji lub innych rekompensat spółce świadczącej usługi użyteczności publicznej.

Mając na uwadze znaczącą wartość dotacji udzielanych spółkom komunalnym przez jednostki samorządu terytorialnego, w każdym przypadku rekomendujemy dokonanie szczegółowej analizy warunków umownych ich przyznawania i weryfikacji dotychczasowych rozliczeń VAT w tym zakresie, jak również rozważenie zabezpieczenia przyjętego stanowiska na wypadek ewentualnej kontroli organów skarbowych.

Jeżeli fiskus zakwestionowałby przyjęty przez gminę sposób rozliczenia VAT dotacji dla spółek komunalnych, kwoty zaległości i odsetek mogą być bardzo wysokie, co może również oznaczać odpowiedzialność karnoskarbową.