W ramach kolejnego wpisu z cyklu postanowiliśmy przybliżyć znaczenie pojęcia „transakcji kontrolowanej”, które ma kluczowe znaczenie dla określania obowiązków dokumentacyjnych za rok 2019. Dla przypomnienia, obowiązujące do końca grudnia 2018 roku przepisy art. 9a CIT referowały do „transakcji” i „innych zdarzeń”, mających istotny wpływ na wysokość dochodu (straty) podatnika. Czy skoro w nowych przepisach obowiązujących od stycznia 2019 roku ustawodawca zrezygnował z posługiwania się pojęciem „innego zdarzenia” to znaczy, że zakres przedmiotowy obowiązku dokumentacyjnego został ograniczony?

Transakcje i inne zdarzenia w rozumieniu przepisów obowiązujących do końca 2018 roku

Do końca 2018 roku organy interpretacyjne szeroko wytyczały zakres przedmiotowy obowiązku dokumentacyjnego. Stanowiło to między innymi konsekwencję braku prawno-podatkowych definicji pojęcia „transakcja”. Zgodnie z orzecznictwem sądów administracyjnych dokumentacja cen transferowych powinna zostać przygotowana dla każdej istotnej materialnie czynności zaistniałej pomiędzy podmiotami powiązanymi, co wynika m.in. ze słownikowej definicji pojęcia transakcji oraz gwarancyjnej funkcji, jaką pełni dokumentacja cen transferowych.

Potwierdzenie powyższego można znaleźć nawet w najnowszych interpretacjach wydawanych dla przepisów obowiązujących do końca 2018 roku. Przykładowo, takie stanowisko wyraził Szef Krajowej Administracji Skarbowej (Szef KAS) zmieniając 19 września 2019 roku interpretację z dnia 18 lipca 2016 roku. W związku z zapytaniem czy dla umorzenia dobrowolnego udziałów bez wynagrodzenia na rzecz spółki osobowej, wobec osoby fizycznej (będącej wspólnikiem spółki osobowej) należy sporządzić dokumentację podatkową, wydano początkowo korzystną dla podatnika interpretację wskazując na brak obowiązku dokumentacyjnego.

Szef KAS dokonując zmiany interpretacji oparł swoje stanowisko na orzecznictwie i doktrynie, argumentując, że: „dają [one] podstawy do uznania za transakcję […] wszelkiego rodzaju czynności prawne, powodujące przeniesienie własności dóbr, które mają wpływ na dochód (stratę) podatnika. Należy również zaznaczyć, że konstrukcja art. 25a ustawy o PIT [art. 9a CIT] nie wskazuje na wyłączenie z zakresu unormowania tego przepisu jakiegoś rodzaju transakcji.” Tym samym zastosowanie ma szeroka definicja transakcji.

Warto również dodać, że dla Szefa KAS bez znaczenia pozostało, że zgodnie z wnioskiem umorzenie dokonane zostanie za zgodą spółki osobowej.

Zaprezentowane stanowisko Szefa KAS może stanowić dla podatników wskazówkę, aby w celu identyfikacji obowiązku dokumentacyjnego patrzeć bardzo szeroko i analizować wszelkiego rodzaju czynności mające skutek prawny i ekonomiczny dla podatnika.

Nowe pojęcie ceny transferowej i transakcji kontrolowanej – od 1 stycznia 2019 roku

Z dniem 1 stycznia 2019 roku zgodnie z art. 11k CIT, podatnik ma obowiązek sporządzić lokalną dokumentację cen transferowych dla jednorodnej transakcji kontrolowanej, przekraczającej określone progi wartościowe.

Zgodnie z obowiązującą teraz definicją ustawową, cena transferowa to rezultat finansowy warunków ustalonych lub narzuconych w wyniku istniejących powiązań, w tym cenę, wynagrodzenie, wynik finansowy lub wskaźnik finansowy. Natomiast wprowadzona definicja transakcji kontrolowanej jest szeroka i oznacza identyfikowane na podstawie rzeczywistych zachowań stron działania o charakterze gospodarczym, w tym przypisywanie dochodów do zagranicznego zakładu, których warunki zostały ustalone lub narzucone w wyniku powiązań.

Zgodnie z uzasadnieniem do nowych przepisów CIT: „Wprowadzona definicja transakcji kontrolowanej ma za zadanie zastąpić obecnie używane w regulacjach dotyczących cen transferowych pojęcia „transakcje oraz inne zdarzenia jednego rodzaju”. Pojęcie transakcji kontrolowanej obejmuje wszelkie działania gospodarcze (w tym działania o charakterze handlowym, kapitałowym, finansowym i usługowym), których rzeczywista treść identyfikowana jest na podstawie faktycznych zachowań stron.”

Co więcej projektodawca dodał: „Wprowadzenie stosunkowo szerokiej definicji transakcji kontrolowanej ma na celu objęcie nią również zagadnień, które mogą nie być uznawane za transakcje w potocznym rozumieniu tego słowa, takich jak między innymi restrukturyzacje, umowy o podziale kosztów (CCA), umowy spółki osobowej, umowy o współpracy czy też umowy o zarządzanie płynnością.”

Z powyższego płynie następujący wniosek: rozpatrując obowiązek dokumentacyjny należy patrzeć możliwie szeroko na potencjalnie realizowane pomiędzy podmiotami powiązanymi działania gospodarcze.

Przypominamy również, że prawidłowa identyfikacja treści i przebiegu „działania gospodarczego” powinna uwzględniać faktyczny przebieg, okoliczności zawarcia oraz realizacji, a także faktyczne zachowanie stron. Niezależnie od wystąpienia obowiązku dokumentacyjnego, zgodnie ze znowelizowanymi przepisami podmioty powiązane obowiązane są zawsze ustalać ceny transferowe dla transakcji zgodnie z zasadą arm’s length.