W dniu 12 marca br. roku Prezydent podpisał ustawę o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium państwa („Specustawa”). Ustawa weszła w życie z dniem ogłoszenia z mocą wsteczną od 24 lutego br.

LEGALIZACJA POBYTU

Legalny pobyt w Polsce — kto został objęty uproszczoną procedurą uznania legalności pobytu?

Ustawa zawiera przepisy dotyczące ułatwienia legalizacji pobytu na terenie RP. Ułatwienia te dotyczą obywateli Ukrainy, którzy wjechali do Polski bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi na terytorium tego państwa oraz obywateli Ukrainy, którzy posiadają Kartę Polaka, opuścili Ukrainę w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. i przyjechali do Polski wraz z rodziną. Osoby te, aby ich pobyt został uznany za legalny, muszą zadeklarować zamiar pozostania na terytorium RP.

Za legalny uznaje się także pobyt dziecka urodzonego na terytorium Polski przez matkę będącą obywatelką Ukrainy, która opuściła terytorium tego państwa w związku z działaniami wojennymi
i legalnie przebywa na terytorium Polski. Dziecku takiemu przysługuje status legalnego pobytu na terytorium Polski w okresie równym legalnemu pobytowi matki.

Pobyt dla powyżej wskazanych osób uznaje się za legalny w okresie 18 miesięcy, licząc od dnia 24 lutego 2022 r.

Regulacja ta nie znajdzie jednak zastosowania wobec obywateli Ukrainy posiadających inny tytuł pobytowy, tj.:

  • zezwolenie na pobyt stały,
  • zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej,
  • zezwolenie na pobyt czasowy,
  • status uchodźcy,
  • ochronę uzupełniającą,
  • zgodę na pobyt tolerowany.

Wydłużenie legalizacji pobytu nie ma zastosowania również w stosunku do tych obywateli Ukrainy, którzy:

  • złożyli w Rzeczypospolitej Polskiej wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej lub
    w imieniu których takie wnioski zostały złożone;
  • zadeklarowali zamiar złożenia wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej;

- chyba że wycofają powyższy wniosek lub deklarację.

Co istotne, wyjazd z terytorium Polski na okres dłuższy niż miesiąc pozbawia obywatela Ukrainy prawa do legalnego pobytu.

Dalszy pobyt będzie możliwy

Obywatele Ukrainy, których pobyt w Polsce będzie legalny na podstawie Specustawy, będą mogli ubiegać się o zezwolenie na pobyt czasowy, udzielane jednorazowo na okres 3 lat, licząc od daty wydania decyzji. Wniosek taki będzie można złożyć nie wcześniej niż po upływie 9 miesięcy od dnia wjazdu do Polski, a nie później niż w okresie 18 miesięcy od dnia 24 lutego 2022 r. Wnioski, które zostaną złożone przed upływem 9 miesięcy od dnia wjazdu, wojewoda pozostawi bez rozpoznania.

Osoby, które otrzymają zezwolenie na pobyt czasowy, będą mogły być zatrudniane bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę.

Specustawa przewiduje również przedłużenie dotychczasowych tytułów pobytowych (wizy krajowej i zezwolenia na pobyt czasowy) w sytuacji gdy straciły one ważność 24 lutego 2022 r. lub później.

Pobyt ulega wówczas automatycznemu wydłużeniu do dnia 31 grudnia 2022 r. Wydłużenie ważności tytułów pobytowych nie wymaga podejmowania jakichkolwiek działań, tj. składania wniosku tudzież wydania decyzji.

Jednocześnie, pobyt obywatela Ukrainy, który wjechał do Polski na podstawie zgody komendanta Straży Granicznej (uprawniającej do pobytu na terenie RP do 15 dni (art. 32 ust. 1 Ustawy o cudzoziemcach) będzie uznany za legalny przez okres 18 miesięcy.

W przypadku ruchu bezwizowego oraz wizy Schengen wymagane jest, aby pobyt obywatela Ukrainy rozpoczął się w Polsce przed dniem 24 lutego 2022 r., a okres legalnego pobytu kończy się w okresie od 24 lutego 2022 r. W takim przypadku pobyt obywatela Ukrainy także uznaje się za legalny przez 18 miesięcy.

Rejestracja pobytu na wniosek uchodźcy

Obywatele Ukrainy, którzy przekroczyli granicę i nie zostali zarejestrowani przez Straż Graniczną powinni złożyć wniosek o zarejestrowanie pobytu w siedzibie organu gminy. Wniosek ten (na specjalnym wzorze) należy złożyć w siedzibie organu gminy najpóźniej w terminie 60 dni od daty wjazdu na terytorium Polski. Powyższe umożliwi korzystanie z rozwiązań przewidzianych w Specustawie.

PESEL / profil zaufany

Obywatele Ukrainy, których pobyt w Polsce uznany będzie za legalny na gruncie Specustawy, będą mogli ubiegać się o nadanie nr PESEL, który pozwoli na realizację szeregu usług publicznych na rzecz tych osób. Wniosek w formie papierowej należy złożyć osobiście w dowolnym organie wykonawczym gminy.

W celu ułatwienia dostępu do usług publicznych online przewiduje się, że wraz z nadaniem numeru PESEL obywatele Ukrainy będą mogli uzyskać profil zaufany.

MOŻLIWOŚĆ WYKONYWANIA PRACY

 Jakie kroki należy podjąć, aby legalnie zatrudnić obywatela Ukrainy?

Pracodawca, który będzie chciał zatrudnić obywatela Ukrainy, powinien:

  1. upewnić się, że kandydat na pracownika przebywa w Polsce legalnie, tj.:
  • jego pobyt został zalegalizowany na podstawie Specustawy; lub
  • przebywa legalnie na terytorium Polski.
  1. powiadomić właściwy powiatowy urząd pracy o powierzeniu wykonywania pracy takiej osobie — powiadomienie należy przekazać do powiatowego urzędu pracy właściwego, ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu powierzającego pracę – w terminie 14 dni od dnia podjęcia przez niego pracy.

Powiadomienia mają być składane za pośrednictwem serwisu praca.gov.pl.

Działalność gospodarcza

Obywatele Ukrainy, których pobyt zostanie zalegalizowany na podstawie Specustawy i którzy uzyskali numer PESEL, będą mogli podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na terytorium Polski na takich samych zasadach jak obywatele polscy.

Osoby bezrobotne

Obywatele Ukrainy będą mogli zarejestrować się w powiatowych urzędach pracy jako osoby poszukujące pracy lub bezrobotne, a także będą mogły korzystać z usług rynku pracy na analogicznych zasadach, jak polscy obywatele.

ŚWIADCZENIA SOCJALNE

Obywatelom Ukrainy, których pobyt jest legalny na podstawie Specustawy i którzy zostali wpisani do rejestru PESEL, przysługuje jednorazowe świadczenie w wysokości 300 zł na osobę, które jest przeznaczone na utrzymanie, w szczególności na pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobiste oraz opłaty mieszkaniowe.

Ponadto ww. osobom może zostać przyznana pomoc żywnościowa w ramach Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym.

Specustawa przyznaje również prawo do następujących świadczeń:

  • świadczeń rodzinnych (przy ustalaniu dochodu rodziny w przeliczeniu na osobę nie będzie uwzględniany członek rodziny, który zgodnie z oświadczeniem osoby ubiegającej się o  te świadczenia, nie przebywa na terytorium Polski);
  • opieki medycznej;
  • bezpłatnej pomocy psychologicznej;
  • świadczeń wychowawczych, jeżeli zamieszkują z dziećmi w Polsce;
  • świadczenia dobry start, jeżeli zamieszkują z dziećmi w Polsce;
  • rodzinnego kapitału opiekuńczego;
  • dofinansowania opłaty za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna.