17 grudnia 2021 r. minął termin na dokonanie implementacji przez Państwa Członkowskie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii („Dyrektywa”). Choć, jak pisaliśmy wcześniej, pojawił się projekt ustawy implementującej przepisy Dyrektywy, tzw. ustawy o ochronie sygnalistów, to nie została ona jednak uchwalona.

Kiedy można spodziewać się wejścia w życie ustawy o sygnalistach?

Projekt ustawy o ochronie sygnalistów nie został przekazany jeszcze do Sejmu – znajduje się obecnie na etapie prac - zakończyły się konsultacje społeczne. Rząd zakłada (optymistycznie), że ustawa zostanie przygotowana w pierwszym kwartale 2022 r. Dokładnej daty jednak nie podano.

Jaki wpływ na obowiązki pracodawców ma brak implementacji Dyrektywy?

Brak stosownych przepisów prawa polskiego, nie oznacza, że pracodawcy mogą odetchnąć z ulgą i cierpliwie czekać na wejście w życie ustawy o ochronie sygnalistów. Pomimo, że Dyrektywa nie jest co do zasady stosowana w Państwach Członkowskich bezpośrednio, to jednak obywatele mogą w stosunku do państwa (podmiotów publicznych) powoływać się na wynikające z niej dla nich prawa, jeżeli są one doprecyzowane, bezwarunkowe i nie odwołują się do dodatkowych środków i rozwiązań. Oznacza to, że:

  • podmioty z sektora publicznego zatrudniające co najmniej 50 pracowników,
  • bez względu na liczbę zatrudnionych – pracodawcy (z sektora publicznego) wykonujący działalność w zakresie usług, produktów i rynków finansowych oraz zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska, objętych zakresem stosowania aktów prawnych UE wymienionych w części I. B i II załącznika do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r.

będą musiały stosować przepisy Dyrektywy bezpośrednio, tj. będą musiały umożliwić sygnalistom zgłaszanie nieprawidłowości za pomocą kanałów wewnętrznych i będą musiały dokonać zbadania tych zgłoszeń, a także zapewnić sygnalistom ochronę zgodnie z przepisami Dyrektywy.

Wobec powyższego, pomimo braku wejścia w życie polskich przepisów o ochronie sygnalistów, pracodawcy z sektora publicznego powinni podjąć niezwłocznie kroki mające na celu zapewnienie zgodności swoich wewnętrznych działań z Dyrektywą i powinni wdrożyć szczegółowe regulacje w tym zakresie, m.in. regulamin zgłaszania nieprawidłowości oraz muszą zapewnić sygnalistom ochronę, jaka wynika z przepisów Dyrektywy. Jakkolwiek obowiązek stosowania Dyrektywy bezpośrednio nie dotyczy pracodawców prywatnych, to jednak, w naszej ocenie, nie będzie możliwe stosowanie działań odwetowych w stosunku do pracowników, którzy zgłosili naruszenie, pomimo braku wejścia w życie polskich przepisów. Należy pamiętać, iż w takim przypadku pracownik ma zapewnioną ochronę m.in. na podstawie przepisów Kodeksu pracy, zgodnie z którymi może m.in. odwołać się do sądu pracy od niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę.