Fale upałów, z którymi mieliśmy do czynienia w ubiegłym tygodniu nie pozostają również bez znaczenia dla pracodawców. W związku z powracającymi, przynajmniej częściowo, pracownikami do pracy w biurze w ten upalny, przeplatany gwałtownymi burzami czas, warto przypomnieć, jakie obowiązki ciążą na pracodawcach, kiedy temperatura za oknem oscyluje w okolicach 30 °C.

Wysokie temperatury niewątpliwie mogą wpływać na wydajność pracowników, ale również i na ich bezpieczeństwo. Jak wiemy, jednym z podstawowych obowiązków pracodawców jest zapewnianie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Jak stosować się do tego wymogu przy ekstremalnie wysokich temperaturach, gdyż takie bez wątpienia powodują zaistnienie uciążliwych warunków pracy? Co zatem pracodawcy mogą, a co powinni zrobić w upalne dni?

Skrócenie czasu pracy albo dodatkowe przerwy

Kodeks pracy daje pracodawcom możliwość wprowadzenia dodatkowych przerw w czasie pracy albo udzielenia pracownikom zgody na wcześniejsze wyjście z pracy w upalny dzień. Przepisy nie wskazują jednak na powstanie takiego obowiązku w sytuacji wystąpienia określonych warunków atmosferycznych. Podjęcie decyzji w zakresie modyfikacji regularnego czasu pracy podczas upałów leży po stronie pracodawcy. Niemniej skrócenie czasu pracy nie może mieć wpływu na wysokość wypłacanego pracownikom wynagrodzenia, a czas dodatkowych przerw będzie wliczany do czasu pracy. Takie rozwiązania stanowią wyłącznie wyraz dobrej woli pracodawcy.

Zimne napoje dla pracowników

Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów pracodawca jest obowiązany zapewnić nieodpłatnie napoje w odpowiedniej temperaturze pracownikom zatrudnionym:

  • w warunkach gorącego mikroklimatu, charakteryzującym się obciążeniem termicznym (WBGT) przekraczającym 25°C;
  • przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze przekraczającej 25°C;
  • na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28°C – jednak w przypadku pomieszczeń biurowych pracodawcy mogą się zwolnić z tego obowiązku, gdy temperatura jest obniżona za pomocą klimatyzacji;
  • przy pracach fizycznych, powodujących wydatek energetyczny organizmu powyżej 1000 kcal u kobiet i 1500 kcal u mężczyzn.

Niemniej przepisy z zakresu BHP (Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy) nakładają na pracodawców obowiązek zapewnienia wszystkim pracownikom wodę zdatną do picia lub inne napoje, bez względu na panujące warunki atmosferyczne. Obowiązek ten dotyczy każdego rodzaju pracy.

Temperatura w pomieszczeniach

Przepisy nie regulują konkretnie kwestii maksymalnej dopuszczalnej temperatury powietrza w pomieszczeniach, w jakich jest wykonywana praca. Istniejące regulacje sprowadzają się do nałożenia na pracodawców ogólnego obowiązku zapewnienia w pomieszczeniach odpowiedniej temperatury, wymiany powietrza oraz zabezpieczenia przed wilgocią oraz niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem. Częstym i praktycznym rozwiązaniem, szczególnie w pomieszczeniach biurowych, jest instalacja klimatyzacji, jednak i to pociąga za sobą dodatkowe obowiązki  dla pracodawcy.

Klimatyzacja i konserwacja

Zgodnie z postanowieniami ww. rozporządzenia ws. ogólnych przepisów BHP pracodawca ma obowiązek dbać o sprawność wszelkich wentylatorów i klimatyzatorów oraz zapewniać ich regularne czyszczenie i odgrzybianie. Co więcej, nie mogą one powodować wyziębienia lub przegrzewania pomieszczeń pracy, a wydobywający się z nich strumień powietrza nie powinien być skierowany bezpośrednio na stanowisko pracy.

Młodociani pod parasolem (ochronnym)

Rozporządzenie ws. wykazu prac wzbronionych młodocianym wprost wskazuje, że takich  pracowników nie można zatrudniać do pracy w pomieszczeniach, w których temperatura przekracza 30 °C, a wilgotność względna powietrza 65%.

Czy pracownik może odmówić pracy ze względu na upał?

Na próżno szukać przepisu, który bezpośrednio pozwoli pracownikowi na odmowę wykonania pracy ze względu na niekorzystane warunki pogodowe. Należy jednak pamiętać, że Kodeks pracy przewiduje możliwość powstrzymania się od wykonywania pracy w sytuacji, gdy warunki je wykonywania nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika. Pracownik jest wówczas obowiązany powiadomić niezwłocznie przełożonego o powstrzymaniu się od pracy z ww. powodów. Każdą taką sytuację należy oceniać jednostkowo, ale zawsze przy zachowaniu zdrowego rozsądku. Opuszczenie miejsca pracy bez usprawiedliwienia może skutkować nałożeniem kary porządkowej na pracownika, ale równocześnie na pracodawcy ciąży nieustający obowiązek reagowania na zmieniające się warunki pracy. Kiedy dochodzi do bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia pracowników, pracodawca pracę musi wstrzymać, aż do momentu usunięcia zagrożenia.