1 lipca 2023 r. weszło w życie Porozumienie ramowe UE regulujące kwestie zabezpieczenia społecznego wobec pracowników wykonujących transgraniczną telepracę (pracę zdalną). Zgodnie z preambułą, stanowi ono odpowiedź na uelastycznienie i cyfryzację rynku pracy, a także wzrost popularności transgranicznej telepracy (pracy zdalnej) od czasu pandemii COVID-19. Umowa ta jest istotna dla osób dojeżdżających do pracy za granicą, które regularnie pracują zdalnie w swoim kraju zamieszkania. Dotychczas, co do zasady, miejscem podlegania zabezpieczeniu społecznemu było zawsze miejsce wykonywania pracy.

Pojęcie transgranicznej „telepracy” w Porozumieniu

Transgraniczna praca zdalna (telepraca zgodnie z brzmieniem Porozumienia) w świetle umowy ramowej oznacza pracę wykonywaną z państwa zamieszkania pracownika przy zachowaniu połączenia cyfrowego ze środowiskiem pracodawcy, którego siedziba lub miejsce prowadzenia działalności znajduje się w innym kraju, będącym sygnatariuszem porozumienia.

Wprowadzone zmiany

Dotychczas, co do zasady, osoba, która normalnie wykonywała pracę w dwóch lub więcej państwach członkowskich, podlegała ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym miała miejsce zamieszkania, jeżeli wykonywała znaczną część pracy w tym państwie członkowskim (art. 13 lit. a) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z 29.04.2004 r.). Nie musiało to być zatem państwo siedziby pracodawcy.

Porozumienie wprowadziło zmianę w tym zakresie. Zgodnie z Porozumieniem, osoby wykonujące pracę zdalną z zagranicy mogą ustawodawstwu dotyczącemu zabezpieczenia społecznego w państwie członkowskim ich pracodawcy, jeśli spełnione są następujące warunki:

  • pracownik jest zatrudniony u pracodawcy w innym państwie członkowskim niż państwo członkowskie jego zamieszkania;
  • oba państwa członkowskie podpisały Porozumienie;
  • czas pracy w państwie członkowskim zamieszkania wynosi mniej niż 50%, ale minimum 25%;
  • pracownik zwykle pracuje dwóch miejscach: w państwie członkowskim, w którym znajduje się statutowa siedziba pracodawcy i wykonuje telepracę w państwie członkowskim zamieszkania.

Posiadanie zaświadczenia A1 jest obowiązkowe, ponieważ to ono będzie potwierdzało zastosowanie ustawodawstwa siedziby pracodawcy. Należy ubiegać się o nie w państwie członkowskim, w którym pracodawca ma siedzibę.

Dotychczas Porozumienie podpisały następujące państwa: Austria, Belgia, Chorwacja, Czechy, Finlandia, Francja, Niemcy, Liechtenstein, Luksemburg, Malta, Norwegia, Polska, Portugalia, Hiszpania, Szwecja, Szwajcaria, Holandia i Słowacja (lista jest aktualizowana). Państwem, które wprost odmówiło podpisania Porozumienia, jest Wielka Brytania.

Zakres osobowy

Co istotne, Porozumienie nie obejmuje osób, które:

i. zwyczajowo wykonują działalność jeszcze inną niż transgraniczna praca zdalna w państwie zamieszkania;

ii. zwyczajowo wykonują pracę w państwie innym niż państwo siedziby lub zamieszkania wspomniane powyżej;

iii. prowadzą działalność na własny rachunek.

Przykłady zastosowania

W dokumencie uzasadniającym zawarcie Umowy wskazano następujące przykłady wyjaśniające jego zastosowanie:

(1) Marek pracuje we Francji dla francuskiego pracodawcy od 2018 roku. Zawsze pracował 2 dni z domu w Niemczech i od 2018 r. podlega niemieckiemu systemowi (znaczna aktywność). W dniu 1 stycznia 2025 r. jego pracodawca zwrócił się o odstępstwo na mocy umowy ramowej na najbliższe dwa lata.

Umowa ramowa ma zastosowanie, a zatem umowa jest uważana za udzieloną z wyprzedzeniem, umożliwiając Francji na natychmiastowe wydanie zaświadczenia A1 jako właściwemu państwu członkowskiemu.

(2) Kolega Marka, Steven, pracuje we Francji dla francuskiego pracodawcy od 2018 roku. Zawsze pracował 2 dni z domu w Niemczech i podlega niemieckiemu systemowi od 2018 r. (znaczna aktywność). W dniu 1 stycznia 2025 r. jego pracodawca zwrócił się z wnioskiem o odstępstwo na mocy umowy ramowej na dwuletni okres od 1 października 2024 r. do 1 października 2026 r.

Umowa ramowa nie ma zastosowania, ponieważ wniosek dotyczy okresu przeszłego, a składki zostały opłacone w systemie niemieckim.

Źródła:

(i) Framework Agreement on the application of Article 16 (1) of Regulation (EC) No. 883/2004 in cases of habitual cross-border telework

(ii) Explanatory Memorandum to the Framework Agreement on the application of Article 16 (1) of Regulation (EC) No. 883/2004 in cases of habitual cross-border telework

(iii) Regulation (EC) No 883/2004 of the European Parliament and of the Council of 29 April 2004 on the coordination of social security systems (Text with relevance for the EEA and for Switzerland)

(iv) Lista sygnatariuszy: https://socialsecurity.belgium.be/en/internationally-active/cross-border-telework-eu-eea-and-switzerland

Zobacz film: Praca zdalna. Jak się przygotować?

27 stycznia 2023 r. Prezydent RP podpisał nowelizację kodeksu pracy implementującą m.in. przepisy o pracy zdalnej i kontroli trzeźwości pracowników.

Warto więc zapoznać się z kwestiami dotyczącymi tej formy wykonywania obowiązków służbowych od strony prawnej. Czym więc w świetle prawa jest praca zdalna? Jakie są zasady jej wprowadzenia? Jakie obowiązki leżą po stronie pracodawcy? Czym jest okazjonalna praca zdalna? Zapraszamy na film.