Zgodnie z komunikatem Narodowego Centrum Badań i Rozwoju („NCBR”) z 10 sierpnia 2018 r., pomoc dla startupów jako grantobiorców w ramach programu BRIdge Alfa ma zostać znacząco ograniczona. Jeden start-up będzie mógł otrzymać maksymalnie 200 tys. euro (ok. 900 tys. – 1 mln złotych) ze względu na zmianę definicji „beneficjenta” w unijnym rozporządzeniu ogólnym (1303/2013).

Zmiana unijnej definicji „beneficjenta”

Zgodnie z rozporządzeniem 2018/1046, dotychczasowa definicja „beneficjenta” jako (w uproszczeniu):

  • „podmiot[u], który otrzymuje pomoc”

została rozszerzona o sformułowanie:

  • „z wyjątkiem przypadku, gdy kwota pomocy dla poszczególnych przedsiębiorstw jest niższa niż 200 000 EUR, w którym to przypadku dane państwo członkowskie może zadecydować, że beneficjentem jest podmiot udzielający pomocy”.

W ocenie NCBR, z dniem wejścia rozporządzenia 2018/1046 w życie (tj. 2 sierpnia 2018 r.):

  • „jedynie projekty grantowe, w których kwota pomocy jest niższa niż 200 000 EURO mogą zachować dotychczasową strukturę, w której beneficjentem jest podmiot udzielający pomocy dalszym podmiotom”.

Wydaje się jednak, że przedstawiona wykładnia NCBR zmienionej definicji „beneficjenta” nie jest jednak zgodna z celem rozporządzenia 2018/1046, który stanowi „rozszerzenie”, a nie „ograniczenie” zakresu potencjalnych beneficjentów oraz:

  • „określenie bardziej elastycznej definicji beneficjentów w kontekście pomocy państwa” (pkt 172 preambuły).

Zwrot środków jako skutek stosowania wykładni NCBR?

Wykładnia NCBR nie uwzględnia również ram czasowych obowiązywania zmienionej definicji. W przeciwieństwie do większości przepisów rozporządzenia 2018/1046, przepis zmieniający definicję „beneficjenta” wszedł w życie nie 2 sierpnia 2018 r., a z mocą wsteczną od 1 stycznia 2014 r. Przyjęcie, że od początku obowiązywania zmienionej definicji „beneficjenta” nie jest dopuszczalne przyznanie grantobiorcy wsparcia w kwocie przekraczającej 200 tys. euro prowadziłoby więc do uznania, iż część projektów grantowych w obecnej perspektywie finansowej (od początku 2014 r.) była realizowana niezgodne z prawem. Grantobiorcy mieliby więc obowiązek zwrotu wielomilionowych kwot do budżetu UE, jeżeli po 1 stycznia 2014 r. uzyskali wsparcie z funduszy unijnych w ramach projektów grantowych w zakresie, w jakim wsparcie to przekroczyło równowartość 200 tys. euro.

Co równie ważne, definicja „beneficjenta” przed wejściem w życie rozporządzenia 2018/1046 nie uwzględniała „podmiotu udzielającego pomocy” (w przypadku BRIdge Alfa – funduszu inwestycyjnego). Beneficjentem był wyłącznie podmiot otrzymujący pomoc. Jeżeli zatem podmiotem przyznającym pomoc w ramach projektu granowego mógł być wyłącznie beneficjent (w rozumieniu rozporządzenia unijnego), to dotychczasowe działania „podmiotów udzielających pomocy” (jak funduszy inwestycyjnych) należałoby uznać niezgodnie z prawem. Do dnia zmiany definicji „beneficjenta” (tj. co najmniej od 1 stycznia 2014 r.) podmioty te nie były „beneficjentami”, jako niewskazane w definicji.

Terminologia polska i unijna

Wreszcie, istnieje rozbieżność pomiędzy pojęciem beneficjenta w polskich przepisach regulujących projekty grantowe a rozporządzeniem unijnym. Fundusz inwestycyjny, określony w ustawie wdrożeniowej jako „beneficjent” nie jest beneficjentem w rozumieniu rozporządzenia unijnego (tzn. nie jest podmiotem, który otrzymuje pomoc niepodlegającą przekazaniu do „beneficjentów końcowych”). Takim beneficjentem jest grantobiorca (startup), a jego status nie uległ zmianie wraz z rozporządzeniem 2018/1046.

Brak wpływu zmiany definicji na możliwość realizacji projektów w ramach BRIdge Alfa?

Uwzględniając powyższe należałoby uznać, że wskazana zmiana definicji „beneficjenta” nie ma wpływu na maksymalną wysokość wsparcia przyznawanego w ramach programu BRIgde Alfa. Beneficjentem w rozumieniu unijnego rozporządzenia ogólnego pozostaje ten sam podmiot (startup), zaś zmieniony przepis nie ogranicza jego prawa do uzyskania wsparcia w kwocie wyższej niż równowartość 200 tys. euro. Brak jest w szczególności postanowienia, że beneficjent może uzyskać pomoc w kwocie nie wyższej niż równowartość 200 tys. euro.

Zmianę definicji „beneficjenta” należy więc rozumieć zgodnie z celem rozporządzenia 2018/1046 jako jej rozszerzenie i uelastycznienie. Zgodnie ze zmienioną definicją, państwa członkowskie zyskały prawo do przyznania, z zastrzeżeniem określonych warunków, statusu beneficjenta podmiotowi, który przyznaje dofinansowanie. W przypadku projektów o wartości kwoty pomocy dla poszczególnych przedsiębiorstw poniżej 200 tys. euro, status beneficjenta może przysługiwać, w zależności od decyzji państwa członkowskiego, podmiotowi przyznającemu dofinansowanie albo podmiotowi, który otrzymuje pomoc („tradycyjnemu” beneficjentowi). Celem omawianej zmiany nie jest jednak ograniczenie wydatków państw członkowskich na innowacje.