W miniony piątek, 30 IV 2021 r., Rada Ministrów przyjęła projekt Krajowego Planu Odbudowy (KPO), czyli dokumentu określającego zasady wydatkowania przez Polskę środków z unijnego Funduszu Odbudowy. Najnowsza wersja KPO jest istotnie rozbudowana w stosunku do poprzedniej wersji, która ujrzała światło dzienne pod koniec lutego br. i która była przedmiotem konsultacji społecznych. Zwiększeniu uległa zarówno objętość samego dokumentu (z ponad dwustu do blisko pięciuset stron), jak i pula środków planowanych do rozdysponowania w ramach KPO (z niecałych 24 mld EUR do prawie 36 mld EUR).

W niniejszym wpisie odniesiemy się do najistotniejszych zmian, jakie wprowadzone zostały w projekcie KPO. Nasza analiza przeprowadzona została z perspektywy tego, co owe zmiany oznaczają dla polskich firm.

Przede wszystkim, tak znaczące zwiększenie rozmiaru KPO wynika z tego, że wersja z lutego br. zawierała jedynie plan wykorzystania 24 mld EUR z tzw. części grantowej Funduszu Odbudowy, nie przedstawiała natomiast w ogóle pomysłów na zagospodarowanie środków z tzw. części pożyczkowej. Niedociągnięcie to naprawione zostało w najnowszej wersji projektu KPO, która obejmuje również inwestycje finansowane w ramach części pożyczkowej i to na niebagatelną kwotę 12 mld EUR. I tu po raz pierwszy pojawiają się w nas mieszane odczucia co do oceny wprowadzonych zmian – z jednej strony to dobrze, że budżet KPO uległ zwiększeniu (o około 50%), z drugiej jednak - mamy wrażenie, że konsultacjom społecznym poddano nie całość pomysłów, a jedynie te dotyczące wykorzystania części grantowej. Warto tu zaznaczyć, że owe 12 mld EUR nie stanowi całości alokacji przyznanej Polsce w ramach części pożyczkowej Funduszu Odbudowy. Pojawia się zatem pytanie – na które w projekcie KPO nie znajdujemy odpowiedzi – czy, kiedy i na co Polska zamierza wykorzystać również pozostałą dostępną alokację z części pożyczkowej w kwocie 22 mld EUR?

Oprócz wskazanej powyżej kwestii, najnowsza wersja projektu KPO zawiera szereg innych zmian – dodano wiele dodatkowych reform, które mają lepiej uzasadniać planowane do sfinansowania inwestycje, doprecyzowano i doszczegółowiono opisy, dokonano przesunięć kwot alokowanych na poszczególne typy inwestycji, jak również dokonano zmian w zakresach inwestycji możliwych do sfinansowania.

Poniżej postaramy się wypunktować i skomentować zmiany najistotniejsze z punktu widzenia przedsiębiorców polskich.

Komponent A „Odporność i konkurencyjność gospodarki”

  • Zwiększono (z 300 do 500 mln EUR) kwotę środków przeznaczonych na wsparcie inwestycji przedsiębiorstw związanych z dywersyfikacją działalności w celu wzmocnienia odporności na sytuacje kryzysowe, przy czym jednocześnie doprecyzowano, iż wsparcie trafiać będzie wyłącznie do firm, które ucierpiały wskutek pandemii
  • Zwiększono (z 500 do 1267 mln EUR) kwotę środków przeznaczonych na wsparcie inwestycji związanych z optymalizacją łańcuchów dostaw produktów rolno-spożywczych i inwestycji MŚP w przetwórstwo rolno-spożywcze
  • Nie zdecydowano się, aby wsparcie na infrastrukturę badawczo-rozwojową (budżet 490 mln EUR) udostępnione zostało również przedsiębiorstwom prywatnym

Komponent B „Zielona energia i zmniejszenie energochłonności”

  • W ramach części pożyczkowej dodano możliwość wsparcia morskich farm wiatrowych – budżet przewidziany na dofinansowanie tego typu projektów to aż 3250 mln EUR, przy czym wsparcie ma być skierowane jedynie do projektów uprzednio zidentyfikowanych i zakwalifikowanych na listę indykatywną
  • W zakresie wsparcia inwestycji przedsiębiorstw w OZE i efektywność energetyczną zwiększono dostępny budżet z drastycznie niskiego poziomu 28 mln EUR do kwoty 300 mln EUR, przy czym przewidziano wsparcie jedynie w stosunkowo mało atrakcyjnej formie pożyczek
  • Pozostawiono ograniczenie wsparcia na inwestycje w źródła ciepła tylko do projektów związanych z wytwarzaniem ciepłą na potrzeby komunalno-bytowe

Komponent C „Transformacja cyfrowa”

  • Dodano (w części pożyczkowej) wsparcie inwestycji w sieci szerokopasmowe realizowanych na obszarach rentownych z punktu widzenia inwestora komercyjnego – z budżetem 1400 mln EUR

Komponent D „Efektywność, dostępność i jakość systemu ochrony zdrowia”

  • Zwiększono środki na inwestycje związane z produkcją API w Polsce – z 193 do 300 mln euro, przenosząc jednocześnie całość finansowania do części pożyczkowej programu oraz nie definiując docelowej formy wsparcia dla beneficjentów końcowych. Wiązka została poszerzona o możliwość wsparcia projektów B+R m.in. w obszarze leków generycznych, a także możliwość uzyskania wsparcia w zakresie budowy lub rozbudowy infrastruktury do produkcji wyrobów medycznych

Komponent E “Zielona inteligentna mobilność”

  • W zakresie wsparcia na projekty intermodalne – dodano możliwość finansowania inwestycji w tabor intermodalny, jednakże uszczuplono (ze 185 na 175 mln EUR) i tak już niewielki budżet

Niestety zaproponowane w KPO zmiany w sposób istotny wpłynęły na ograniczenie puli środków, z jakiej będą mogli skorzystać polscy przedsiębiorcy. Wg szacunków CRIDO do firm w otwartych procedurach konkursowych trafi jedynie ok. 3,91 – 5,28 mld EUR środków z części grantowej programu, co stanowić będzie ok. 16,4-22,1% tej części KPO.

W przypadku części pożyczkowej mówimy o ok. 2 mld EUR środków dla przedsiębiorców, co odpowiada jedynie 16,5% budżetu tej części programu.

Uwzględniając oba strumienie finansowania polscy przedsiębiorcy będą mogli zatem liczyć na max. ok. 20% budżetu KPO, przy czym istotną część tej kwoty stanowić będą inicjatywy skierowane do mocno zawężonego grona odbiorców (projekty z zakresu infrastruktury cyfrowej w komponencie C opiewające łącznie na kwotę 2,6 mld EUR). Kwota ta jest z pewnością niewspółmierna do potrzeb zgłaszanych przez sektor przedsiębiorców w obliczu wyzwań, z jakimi mierzy się polska gospodarka w dobie kryzysu pandemicznego. Wg naszych wstępnych szacunków w pierwotnej wersji KPO udział przedsiębiorstw w realizacji KPO miał wynieść ok. 27% (w całości w części dotacyjnej).

Co warte podkreślenia, z przedstawionego w najnowszej wersji KPO zestawienia obrazującego podział środków finansowych Planu pomiędzy sektorem prywatnym, samorządowym i rządowym (str. 460), wynika, że ten pierwszy może liczyć na ok. 31,2% budżetu KPO. Niestety, sposób przyporządkowania określonych typów inwestycji do sektora prywatnego budzi, w naszej ocenie, duże wątpliwości – wg niego jako inwestycje sektora prywatnego zostały bowiem wskazane takie przedsięwzięcia jak m.in. A2.3.1. Rozbudowa i wyposażenie centrów kompetencji (specjalistyczne ośrodki szkoleniowe, wsparcia wdrożeń, centra monitorowania) oraz infrastruktura do zarządzania ruchem bezzałogowych statków powietrznych, A3.1.1. Inwestycje w nowoczesne kształcenie zawodowe, szkolnictwo wyższe oraz uczenie się przez całe życie czy też B2.2.1. Rozwój sieci przesyłowych, inteligentna infrastruktura elektroenergetyczna, a więc projekty ewidentnie realizowane nie przez przedsiębiorców bądź przez podmioty, które mają status przedsiębiorstwa, ale są w pełni zależne od Skarbu Państwa (np. PSE SA). Rzeczywisty udział przedsiębiorców w realizacji inicjatyw składających się na Krajowy Plan Odbudowy będzie niestety dużo niższy.

Podsumowanie

W naszej ocenie najnowsza wersja KPO jednak rozczarowuje. Wprowadzone zmiany  w bardzo niewielkim stopniu odnoszą się do uwag zgłaszanych w procesie konsultacji społecznych. W szczególności, w naszej ocenie nie poprawiają znacząco jakości całego dokumentu, który nadal w wielu wymiarach jest niejasny. A co ważniejsze – zmiany te nie przybliżają znacząco tego dokumentu do tego, aby mógł on być spójnym planem prezentującym pomysł Polski na to, jak wykorzystać 58 mld EUR z unijnych środków na odbudowę (Recovery) i wzmocnienie odporności (Resilience) gospodarki poturbowanej pandemicznym kryzysem.

Mocno rozczarowuje również fakt, iż ten nowy „Plan Marshalla” w znaczącej mierze nie jest przeznaczony dla firm.

Dalsze kroki

Zaakceptowany przez Radę Ministrów projekt KPO trafił do Komisji Europejskiej, która 3 V 2021 potwierdziła jego otrzymanie. Zgodnie z procedurą wynikającą z przepisów UE, Komisja ma dwa miesiące na ocenę planu, przy czym termin ten (za zgodą Państwa Członkowskiego) może ulec przedłużeniu „o rozsądny okres”. Jeśli Komisja oceni KPO pozytywnie – kieruje do Rady wniosek o zatwierdzenie KPO. Rada powinna podjąć decyzję w przeciągu 4 tygodni od zakończenia oceny przez Komisję.