Nadchodzą zmiany w kryteriach oceny Ścieżki SMART. 23 kwietnia Komitet Monitorujący Programu FENG uchwalił nowe kryteria oceny. Trzecia runda konkursu, która zgodnie z aktualnym harmonogramem naborów rozpocznie się 27 czerwca i potrwa do 24 października, przyniesie szereg zmian.

Najistotniejszą różnicą w stosunku do poprzednich naborów będzie wprowadzenie dwuetapowego etapu oceny. W poprzednich rundach w ramach jednego ciągłego procesu oceniane były:

  • kryteria obligatoryjne wspólne dla projektu (TAK/NIE),
  • kryteria rankingujące dla projektu (punktowane),
  • kryteria obligatoryjne dla poszczególnych modułów (TAK/NIE),
  • kryteria rozstrzygające.

Dwuetapowy proces oceny zakładać będzie natomiast:

Etap 1

  1. Ocena wybranych kryteriów obligatoryjnych (TAK/NIE) wspólnych dla projektu:
  • Kwalifikowalność wnioskodawcy
  • Zgodność z zakresem naboru

 

  1. Ocena wybranych kryteriów obligatoryjnych (TAK/NIE) dla modułów B+R / Wdrożenie innowacji:
Moduł B+R Moduł Wdrożenie innowacji
Charakter B+R modułu – oceniane będzie, czy projekt obejmuje badania przemysłowe i/lub prac rozwojowe; poprawnie zdefiniowano problem badawczy/technologiczny, a proponowana metoda badawcza jest adekwatna do rozwiązania tego problemu Wyniki prac B+R jako przedmiot wdrożenia – oceniane będzie, czy zaplanowano wdrożenie do działalności gospodarczej wnioskodawcy na terytorium RP wyników prac B+R w formie innowacji produktowej lub innowacji w procesie biznesowym
Innowacyjność rezultatu prac B+R – oceniane będzie, czy cechy i funkcjonalności innowacji wynikają z zaplanowanych prac B+R, mają adekwatne wskaźniki, zaspokajają potrzeby odbiorców, potwierdzają nowość rozwiązania na rynku polskim Innowacyjność przedmiotu wdrożenia – oceniane będzie, czy cechy / funkcjonalności innowacji wynikają z prac B+R, mają adekwatne wskaźniki, zaspokajają potrzeby odbiorców, potwierdzają nowość rozwiązania na rynku polskim

Wymagane jest uzyskanie pozytywnej oceny wszystkich ocenianych na tym etapie kryteriów, by projekt przeszedł do drugiego etapu.

Etap 2

Ocena obejmować będzie:

  1. Pozostałe kryteria obligatoryjne wspólne dla projektu:
  • Projekt spełnia efekt zachęty
  • Zdolność wnioskodawcy do finansowej realizacji projektu
  • Projekt spełnia horyzontalne zasady równości szans i niedyskryminacji
  • Projekt jest zgody z Kartą Praw Podstawowych
  • Projekt jest zgodny z Konwencją o Prawach Osób Niepełnosprawnych
  • Projekt spełnia zasadę zrównoważonego rozwoju
  • Projekt obejmuje moduł obligatoryjny
  • Współpraca przedsiębiorców innych niż MŚP
  • Zgodność z zakresem naboru (jeśli dotyczy) – moduły fakultatywne

W ramach kryteriów obligatoryjnych wspólnych dla projektu istotne zmiany obejmują m.in. dopuszczenie zgodności z jedną zasadą 6R, co zostanie potwierdzone co najmniej dwoma wskaźnikami. W poprzednich rundach wymagane było potwierdzenie zgodności z dwiema różnymi zasadami 6R – było to trudne do spełnienia przez wnioskodawców, przez co niespełnienie kryterium odnoszącego się od zasady zrównoważonego rozwoju było jednym z częstych powodów negatywnej oceny projektów w pierwszej rundzie Ścieżki SMART.

W ramach kryterium weryfikującego zdolność finansową wnioskodawcy wprowadzono górne limity wnioskowanej pomocy publicznej -  50 mln złotych dla MŚP oraz 70 mln zł dla dużych przedsiębiorstw, łącznie na cały projekt.

Co więcej, w odniesieniu do kryterium „Współpraca przedsiębiorców innych niż MŚP”, udokumentowanie współpracy wymagane będzie na moment złożenia wniosku o dofinansowanie.

W poprzednich konkursach we wniosku o dofinansowanie wystarczająca była deklaracja współpracy, natomiast nie było możliwości załączenia dokumentów potwierdzających współpracę.

  1. Pozostałe kryteria obligatoryjne dla poszczególnych modułów

 

  1. Kryteria rankingujące wspólne dla projektu:
  • Innowacja w skali minimum krajowej jest efektem wyników prac B+R
  • Potencjał innowacji do transformacji rynku
  • Ekoinnowacja na poziomie kraju
  • Innowacja cyfrowa na poziomie kraju
  • Współpraca w związku z projektem
  • Społeczne znaczenie innowacji

W ramach kryteriów rankingujących, wprowadzono zmiany w maksymalnej punktacji – projekt realizowany przez MŚP będzie mógł otrzymać maksymalnie 25 punktów (tak jak w poprzednich naborach), natomiast projekt realizowany przez duże przedsiębiorstwo – maksymalnie 13 punktów (poprzednio również 25 punktów).

  1. Kryteria rozstrzygające (jeśli będzie to wymagane)

Warto zaznaczyć, że do poprzednio obowiązujących dwóch kryteriów rozstrzygających:

Kryterium 1: Innowacja w skali minimum krajowej jest efektem wyników prac B+R,

Kryterium 2: Potencjał innowacji do transformacji rynku,

Dodano trzecie kryterium: Ekoinnowacja na poziomie kraju.

Kryteria dla modułu B+R

W zakresie kryteriów dla modułu B+R istotna zmiana dotyczy minimalnych wartości kosztów kwalifikowanych. W poprzedniej rundzie naboru wniosków dla samodzielnych wnioskodawców, wyłącznie duże przedsiębiorstwa miały narzucony minimalny próg kosztów dla modułu B+R, który wnosił 1 mln złotych. W nowym konkursie zarówno duże przedsiębiorstwa, jak i MŚP będą musiały ponieść co najmniej 3 mln złotych kosztów kwalifikowanych. W sytuacji, gdy projekt obejmować będzie zarówno moduł B+R, jak i Wdrożenie innowacji, limit ten odnosić się będzie do jednego, wybranego modułu. Jednocześnie, utrzymany będzie wymóg, by koszty kwalifikowane modułu B+R wynosiły min. 20% kosztów kwalifikowanych całego projektu.

Istotna zmiana dotyczy również podwykonawstwa. Zapisy kryteriów z poprzednich rund Smarta jasno wskazywały na konieczność wyboru podwykonawcy krytycznego dla osiągnięcia celu modułu B+R i podpisania umowy warunkowej przed złożeniem wniosku o dofinansowanie. W nowym konkursie zlikwidowano niejasne zapisy o krytycznym podwykonawcy, a wybór podwykonawcy i podpisanie z nim umowy warunkowej przed złożeniem wniosku o dofinansowanie nie są już wymagane.

W przypadku kryterium dotyczącego potencjału do wdrożenia, wprowadzono istotne doprecyzowanie terminu wdrożenia. Wymagana będzie deklaracja wnioskodawcy, iż licencjobiorca lub nabywca praw do wyników prac B+R (w zależności od wybranej formy wdrożenia) wykorzysta wyniki we własnej działalności gospodarczej w terminie 5 lat od zakończenia modułu B+R, niezależnie od daty zawarcia umowy licencji/sprzedaży). Nieprecyzyjne zapisy kryterium w odniesieniu do okresu 5 lat często były powodem negatywnej oceny w pierwszej rundzie konkursu.

W ramach kryterium „Wskaźniki modułu” wprowadzono zmiany obejmujące wyłączenie z oceny wskaźników środowiskowych (będą one podlegać ocenie w ramach kryterium „Projekt spełnia zasadę zrównoważonego rozwoju”) oraz wskaźnika odzwierciedlającego przychody ze sprzedaży rezultatu projektu (oceniane w ramach kryterium „Potencjał do wdrożenia wyników modułu”).

Kryteria dla modułu Wdrożenie innowacji

W module Wdrożenie innowacji wprowadzono zmiany wynikające z podziału procesu oceny na dwa etapy. Co więcej, zastosowano zmiany tożsame z tymi wprowadzonymi do kryteriów modułu B+R:

  • jeśli projekt obejmować będzie wyłącznie moduł Wdrożenie innowacji, wymagane będzie poniesienie kosztów kwalifikowanych modułu w kwocie min. 3 mln złotych;
  • w ramach kryterium „Wskaźniki modułu” wyłączono ocenę wskaźników środowiskowych oraz wskaźnika przychodowego.

Które zmiany na plus?

- Nowa dwuetapowa ocena

Największe zmiany w nowym Smarcie dotkną procesu oceny. Będzie on dwuetapowy, a nie jak dotychczas jednoetapowy. Zmiana ma na celu wyeliminowanie chyba największych problemów dotychczasowych edycji konkursu związanych z brakiem możliwości odrzucenia na wczesnym etapie projektów o niskiej innowacyjności czy niespełniających kluczowych kryteriów. Poddawane one były pełnej ocenie i zaangażowały zasoby Instytucji co w połączeniu z ogromną ilością złożonych wniosków wydłużało proces oceny ponad możliwości Instytucji. Po zmianach już na wstępnym etapie oceny zostaną odrzucone projekty niemające charakteru badawczego oraz nieinnowacyjne. W przypadku gdy tylko część prac zdaniem ekspertów nie będzie miało charakteru B+R, projekt będzie mógł przejść dalej a wątpliwe obszary będzie można poprawić na dalszym etapie. Chęć usprawnienia (i w efekcie skrócenia) procesu oceny wniosków jest zmianą zdecydowanie na plus, jednakże zaproponowana formuła oceny aby w pierwszym kroku weryfikować najtrudniejsze kryteria obligatoryjne (tj: innowacyjność i badawczość) bez możliwości poprawy i wyjaśnienia wątpliwości tworzy ryzyko, że projekty o wysokiej innowacyjności mogą być odrzucane z powodu niezrozumienia istoty projektu przez Ekspertów.

Kryteria dopuszczają również wprowadzenie minimalnej ilości punktów, które projekt musi uzyskać aby dostać dofinansowanie. Zobaczymy czy PARP/NCBiR zdecyduje się na ich wprowadzenie już w najbliższej edycji konkursu.

- Wyższe progi wejścia

Względem poprzednich edycji próg wejścia do konkursu zostanie podniesiony z 1 mln zł do 3 mln zł. Zmiana ma na celu skierowanie mniejszych (i najczęściej mniej innowacyjnych) projektów do programów regionalnych i w konsekwencji zmniejszenie liczby wniosków. Jest to dobry kierunek, ponieważ z założenia konkursy ogólnokrajowe były dedykowane do większych i bardziej innowacyjnych przedsięwzięć. Zmiana powinna zmniejszyć ilość wniosków składanych w konkursie dla MSP, gdzie dotychczas próg był bardzo nisko (1 mln zł), w efekcie czego PARP został zasypany niewielkimi projektami składanymi przez firmy MSP. Pojawi się też limit maksymalnego dofinansowania (50 mln dla MSP/70 mln dla dużych).

- Rezygnacja z wymogu posiadania umowy z „krytycznym” podwykonawcą

Wsłuchując się w głos Wnioskodawców, zdecydowano się zmodyfikować „nieżyciowy” zapis o posiadaniu umów z krytycznymi podwykonawcami. Obecne brzmienie wymuszało na Wnioskodawcach podpisywanie umów warunkowych na usługi planowane do realizacji za kilka lat. Podwykonawcy często nie chcieli wiązać się takimi umowami, a eksperci ich wymagali. Był to częsty powód negatywnej oceny projektów z branży life science. Po zmianach umowy będą konieczne tylko dla podwykonawców znanych już na etapie składania wniosku. Wymóg „krytyczności” zniknął.

Które zmiany na minus?

- Brak zmian w kryteriach punktowanych

O ile proces oceny przeszedł gruntową modyfikację to kryteria punktowane nie zostały poddane odświeżeniu. Pozostały znane z poprzednich edycji kryteria jak transformacja rynku, ekoinnowacja/innowacja cyfrowa, współpraca z jednostką naukową, społeczne znaczenie innowacji. Treść kryteriów nie została rozwinięta, co nie jest dobrą wiadomością. Doświadczenia z pierwszych naborów pokazują, że kryteria te są nieobiektywne i niejasne dla Wnioskodawców. Szkoda, że Instytucja Zarządzająca nie zdecydowała się na gruntowną modyfikację kryteriów poprzez np.: premiowanie projektów o wysokiej innowacyjności (np.: rozwiązań innowacyjnych w skali Europy/Świata) czy dodatkowe punkty dla projektów wpisujących się w kluczowe dla UE potrzeby (np.: OZE, półprzewodniki, rozwój leków, AI). Możliwe, że odpowiedzią na te potrzeby będą nabory tematyczne zapowiadane na 2025 roku, co jest niewątpliwie obiecującą informacją. Miejmy nadzieję, że w porównaniu do pierwszych edycji Ścieżki Smart, zostanie chociaż zwiększony limit znaków w polach opisujących kwestie punktowane – podanie wszystkich informacji wymaganych przez instrukcję i ekspertów w 1000 znaków było często niemożliwe.

- Więcej dokumentów

Na to wygląda, że zwiększy się ilość dodatkowych dokumentów załączonych do wniosku. Aktualnie części deklaratywne jak współpraca z jednostką naukową czy współpraca z MSP (dotyczy dużych firm), w nowej edycji konkursu będzie trzeba udokumentować już na moment złożenia. Będzie to dodatkowe obciążenie organizacyjne nałożone na Wnioskodawców, co w połączeniu z niejasnymi wytycznymi co do tych punktów, stwarza ryzyko wiązania się umową o współpracy dla przedsięwzięć, które mogą nigdy nie wejść w życie. Pozostanie również model finansowy obowiązkowy dla każdego projektu – w tym dla projektu obejmującego tylko moduł B+R. Szkoda, że w tym zakresie nie poczyniono kroku w stronę Wnioskodawców i nie zrezygnowano z konieczności przygotowania modelu dla projektów B+R - w których zaprognozowanie sprzedaży 10 lat do przodu jest bardzo trudne.

Podsumowanie

Po lekturze kryteriów na to wygląda, że największa zmiana w najbliższej edycji Ścieżki Smart dotyczyć będzie sposobu oceny wniosków. Patrząc, że w ostatnich dniach NCBiR po raz kolejny wydłużył termin na ogłoszenie wyników konkursu zakończonego w połowie listopada (tym razem do 11 czerwca, a więc ponad 6 miesięcy od końca naboru), a wcześniej PARP zasygnalizował, że ocena naboru dla MSP potrwa co najmniej do połowy września (ponad 10 miesięcy!), wydaje się że każda zmiana mająca na celu usprawnić proces oceny będzie na plus. Miejmy nadzieje, że teraz już będzie tylko szybciej i sprawniej.

Inną kwestią jest sama częstotliwość i długość naboru. Najbliższa edycja Ścieżki Smart znów będzie naborem długim tj.: trwającym 4 miesiące. Ocena wniosków rozpocznie się po zakończeniu naboru co nawet w połączeniu ze sprawną oceną (załóżmy regulaminowe 100 dni) spowoduje, że wnioskodawcy składający wniosek w lipcu 2024 otrzymają informację o przyznaniu dofinansowania najwcześniej w lutym 2025 – a więc po ponad pół roku. Jest to niedopuszczalne w świecie projektów innowacyjnych, gdzie o sukcesie rynkowym danego rozwiązania często decydują miesiące. Mamy nadzieje, że najbliższy konkurs będzie ostatnim tak długim naborem i wraz z następnymi edycjami, NCBiR/PARP zdecydują się na podział naboru na kilka krótszych konkursów w ciągu roku, co może spowodować rozłożenie intensywności składania wniosków w czasie, a co za tym idzie wpłynąć na zmniejszenie skali kumulacji projektów.

Zobacz film: Procedury zakupowe – jakich błędów unikać?

Otwarcie licznych programów pomocowych przyczyniło się do znaczącego wzrostu inwestycji korzystających z funduszy publicznych. Często mówi się jednak, że samo zdobycie dofinansowania to mniejsze wyzwanie niż jego późniejsze rozliczenie. Kluczowym aspektem prawidłowego rozliczenia projektów dofinansowanych jest natomiast przestrzeganie procedur zakupowych. Zapraszamy do wysłuchania ciekawej rozmowy na ten temat.