W przeciągu ostatniego roku pojawiło się szereg istotnych regulacji dotyczących przedsiębiorstw w tematyce ESG, czyli obszarów Environmental (kwestie środowiskowe, w tym klimatyczne i efektywności energetycznej), Social (kwestie społeczne, w tym pracownicze) i Governance (mechanizmy zarządcze, w tym ład podatkowy). Do najważniejszych z nowych przepisów należy zaliczyć Dyrektywę CSRD, Corporate Sustainability Reporting Directive z 14 grudnia 2022r. (Dyrektywa w sprawie sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju) oraz Rozporządzenie nt. ESRS, European Sustainability Reporting Standards z 31 lipca 2023r. (Rozporządzenie Delegowane KE odn. standardów sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju). W trakcie opracowywania są też tzw. sektorowe standardy raportowania.

ESG – kto jest objęty obowiązkiem raportowania?

Powyższe wymogi obejmą duże firmy giełdowe (w uproszczeniu, pow. 500 pracowników) oraz banki i ubezpieczycieli już za okres od stycznia 2024r. (raport sporządzany w 2025r.); w kolejnym roku wymogi te obejmą wszystkie duże podmioty, a w jeszcze kolejnym notowane na giełdzie małe i średnie przedsiębiorstwa (MSP) z opcją przesunięcia tego terminu dla MSP o 2 lata.

ESG – szeroki zakres raportowania pozafinansowego

Warto zauważyć, iż wprowadzone przepisy wymagają raportowania bardzo szerokiej gamy zagadnień pozafinansowych takich jak np. emisje gazów cieplarnianych (Zakresy 1, 2 i 3) czy poszanowanie praw pracowniczych w tzw. całym łańcuchu wartości, czyli odnoszą się nie tylko do operacji danego przedsiębiorstwa ale obejmują m.in. jego dostarczone usługi i produkty (w tym recykling), relacje biznesowe oraz podmioty z łańcucha dostaw. W efekcie przepisy te będą bardzo szeroko oddziaływać na funkcjonowanie sektora przedsiębiorstw w całej Unii Europejskiej.

ESG – uciążliwy wymóg czy szansa na zwiększenie przewagi konkurencyjnej?

Na przepisy te można spojrzeć jak na kolejny duży (i uciążliwy) wymóg z obszaru raportowania, tym razem obejmujący nie tylko ponad 100 wskaźników z obszarów ESG (jak np. pomiary emisji CO2) ale także oznaczający konieczność opracowania m.in. dedykowanych polityk i strategii zarządzania kwestiami ESG we wszystkich materialnych dla podmiotu aspektach oraz uwzględnienie ich w jego celach zarządczych.

Z drugiej strony można jednak zauważyć, iż odpowiednie dostosowanie modelu biznesowego firmy oraz jego systemu zarządzania ryzykiem do ryzyk związanych z tematyką ESG może być ważnym źródłem budowy długoterminowej przewagi konkurencyjnej firmy oraz poprawy jego rynkowej wyceny. Na zagadnienia wynikające z CSRD i ESRS, należy spojrzeć nie tyle jak na wymogi raportowania tylko jak na drogowskazy, w których obszarach środowiskowych, społecznych i zarządczych firma musi podjąć określone działania, aby uniknąć istotnych ryzyk w przyszłości, które docelowo poskutkują zmniejszeniem jej wartości. Ryzyka te mogą dotyczyć przykładowo strat związanych ze zmianami klimatu (np. niekorzystne zjawiska pogodowe; tzw. ryzyka fizyczne), obciążeń finansowych wynikających z niedostosowania się do przepisów środowiskowych (np. zwiększone koszty emisji CO2; tzw. ryzyka transformacji / przejścia) czy klasycznych ryzyk rynkowych i reputacyjnych skutkujących utratą części klientów. Odpowiednie zarządzanie ryzkami ESG to także identyfikacja szans rynkowych (np. w zmianach popytu), jakościowych, w dostępie do finansowania itp., dzięki którym można szybciej niż konkurenci rozwijać swoją firmę.

Co to jest rating ryzyka ESG?

Jakość zarządzania przez firmę ryzykami ESG określają ratingi ryzyka ESG, przygotowywane przez niezależne wyspecjalizowane podmioty. W analizie podatności danej firmy na ryzyka często wyróżnia się występowanie dwóch grup ryzyk (np. w metodologii Morningstar Sustainalytics) - te na które firma nie ma zasadniczo wpływu (tzw. unmanageable risks) oraz te, którymi kierownictwo firmy jest w stanie skutecznie zarządzać, ale nie podjęło odpowiednich działań (tzw. management gap).

Szereg badań międzynarodowych wykazało pozytywną zależność między budową sprawnych mechanizmów zarządzania ryzykami ESG a wzrostem wartości firmy, także w przypadku branż,  gdzie występują znaczące unmanageable risks – zob. np. Van Duuren et al. (2016), Li et al. (2018), Wong et al. (2021)[1].

Jak to się ma do polskiej gospodarki - zależności pomiędzy ratingiem ryzyka ESG a wycenami spółek z WIG20 i mWIG40

Dostępność ratingów ryzyka ESG jest wciąż ograniczona u polskich spółek. Zazwyczaj posiadają je bardzo duże podmioty, takie jak spółki notowane w indeksach WIG20 i mWIG40 na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych.

Wspólnie z dr Anną Chmielewską z Katedry Ekonomii Ilościowej przeprowadziliśmy badania w Szkole Głównej Handlowej dotyczące zależności pomiędzy ratingiem ryzyka ESG a wycenami spółek z WIG20 i mWIG40. W analizie wykorzystane zostały ratingi sporządzane przez firmę Morningstar Sustainalytics.

Wyniki przeprowadzonych badań

Wyniki analiz potwierdzają w pierwszej kolejności występowanie istotnego zróżnicowania wskaźników/wycen pomiędzy różnymi branżami, takimi jak np. branża oprogramowania & IT, paliwowa, bądź bankowa. Nie jest to oczywiście żadnym zaskoczeniem. Także w kontekście ekspozycji poszczególnych branż na ryzyka ESG, która w każdym z tych przypadków jest bardzo odmienna. Przykładowo, dla branży paliwowej komponent ryzyka środowiskowego, które będzie miało charakter niezarządzalny, jest zdecydowanie wyższy niż w innych branżach i w efekcie będzie skutkować przeciętnie słabszym ratingiem ryzyka ESG u tych podmiotów niż w przypadku firm z innych branż.

Co istotne, przeprowadzone analizy potwierdzają zarazem, iż przedsiębiorstwa mogą zauważalnie poprawić swoją indywidualną wycenę poprzez skuteczne zarządzanie swymi ryzykami ESG, odzwierciedloną korzystniejszym ratingiem ryzyka ESG, bez względu na to w której branży operują.

Od strony analizy statystycznej zależności te są najbardziej istotne dla wskaźnika P/BV (cena akcji do wartości księgowej netto na akcję) oraz wskaźnika EV/EBITDA (Enterprise Value liczonej jako kapitalizacja spółki powiększona o zobowiązania odsetkowe i pomniejszona o gotówkę w relacji do zysku operacyjnego powiększonego o amortyzację).  Widać je jednak również dla innych wskaźników, takich jak P/E (cena akcji do zysku na akcję) czy P/EBIT (cena akcji do zysku operacyjnego na akcję).

Z modeli wynika, że 10-cio procentowa poprawa ratingu ryzyka ESG przez firmę wiąże się z wyższą wartością wskaźnika P/BV o ok. 7%. W przypadku wskaźnika EV/EBITDA jego wzrost wyniesie zaś ok. 6%. W obu przypadkach występują też korzyści skali, tzn. rynek ponad proporcjonalnie premiuje większe poprawy ratingu ESG niż małe przyrosty.

Szczególnie warto zwrócić uwagę na pozytywny wpływ korzystnego ratingu ryzyka ESG na wskaźnik EV/EBITDA. Wskaźnik ten jest bardzo często podstawą wyceny na potrzeby transakcji kupna-sprzedaży przedsiębiorstw. Widać, iż inwestorzy są skłonni zapłacić więcej za podmioty, które zbudowały modele biznesowe mniej podatne w przyszłości na ryzyka klimatyczno-środowiskowe i społeczno-demograficzne oraz o wysokiej kulturze zarządczej.

[1] Li, Y., Gong, M., Zhang, X. Y., & Koh, L. (2018). The impact of environmental, social, and governance disclosure on firm value: The role of CEO power. The British Accounting Review, 50(1), 60-75.

Van Duuren, E., Plantinga, A., & Scholtens, B. (2016). ESG integration and the investment management process: Fundamental investing reinvented. Journal of Business Ethics, 138, 525-533.

Wong, W. C., Batten, J. A., Mohamed-Arshad, S. B., Nordin, S., & Adzis, A. A. (2021). Does ESG certification add firm value?. Finance Research Letters, 39, 101593.

Zobacz nagranie: Jak zarządzić międzynarodowymi łańcuchami dostaw w dobie kryzysu, ESG i RWNP? Praktyczne wskazówki dla CFO, działów księgowości, logistyki, sprzedaży i zakupów

Zapraszamy na nagranie webinarium, na którym omówione zostały obszary w firmie, o które warto zadbać, tak aby realizowane transakcje przynosiły firmie biznesowe korzyści. O ten aspekt powinni zadbać wszyscy uczestnicy procesu „realizacji i dokumentacji transakcji”, a nie tylko dział podatkowo-księgowy.