Kilka dni temu zapadło istotne orzeczenie NSA (I FSK 892/18), które może wywołać niemałe zamieszanie w kwalifikacji transakcji nieruchomościowych dla celów opodatkowania VAT i PCC.

Wyrok rozstrzygał czy sprzedaż galerii handlowej stanowi zbycie przedsiębiorstwa (zorganizowanej części).

W przedmiotowej sprawie wraz z nieruchomością przeniesione zostały m.in. umowy najmu, gwarancje budowlane, natomiast nie doszło do przeniesienia umów o zarządzanie nieruchomością, ubezpieczenia, dostaw czy umów rachunków bankowych. Zdaniem podatnika transakcja stanowiła sprzedaż aktywa (asset deal) opodatkowaną VAT (i dającą prawo do odliczenia VAT przez nabywcę), a nie sprzedaż przedsiębiorstwa / jego zorganizowanej części (opodatkowane PCC). Co istotne, z taką oceną zgodziły się również pośrednio organy podatkowe w interpretacji indywidualnej wydanej w tej sprawie (interpretacja nie zapewniła jednak podatnikowi mocy ochronnej, ponieważ nie pokrywała się ze stanem faktycznym, a zadane w niej pytanie nie dotyczyło wprost zastosowania art. 6 ust. 1 ustawy o VAT).

Organ podatkowy w ramach przeprowadzonego postępowania kontrolnego zakwestionował to podejście (wraz z prawem do odliczenia VAT, a w efekcie obowiązkiem opodatkowania składników PCC), traktując transakcję jako sprzedaż zorganizowanej części przedsiębiorstwa.

Spór trafił przed sąd. Podczas rozpoznawania sprawy, NSA zwrócił się do TSUE z pytaniem prejudycjalnym dotyczącym dwóch kwestii:

  • braku wyraźnego wskazania w polskich przepisach związku pomiędzy zorganizowaną częścią przedsiębiorstwa a następstwem prawnym nabywcy oraz
  • możliwości zbycia przedsiębiorstwa w sytuacji, gdy przedmiotem transakcji nie są wszystkie składniki majątkowe istotne dla prowadzonej działalności gospodarczej.

TSUE w swoim orzeczeniu (C-729/21) potwierdził zgodność polskiej ustawy o VAT z zasadami Dyrektywy VAT oraz podkreślił, że kluczowymi kwestiami opodatkowania transakcji sprzedaży nieruchomości podatkiem VAT są: zamiar nabywcy kontynuowania działalności gospodarczej zbywcy oraz przeniesienie przez nabywcę składników materialnych i niematerialnych, które umożliwiają kontynuowanie działalności gospodarczej zbywcy (nawet jeśli nie są to wszystkie składniki majątku związane z przenoszonymi aktywami). Szerzej sprawa została przez nas opisana tutaj: CRIDO | BLOG | ZCP – dwie sprawy w TSUE, a niepewność pozostała

Ocenę czy sprzedaż centrum handlowego w omawianej sprawie można kwalifikować jako sprzedaż przedsiębiorstwa TSUE pozostawił jednak NSA.

NSA przychylił się do stanowiska organu podatkowego, zgodnie z którym sprzedaż centrum handlowego stanowiła sprzedaż przedsiębiorstwa. W uzasadnieniu wskazał, że kluczowym argumentem w zakresie klasyfikacji sprzedaży nieruchomości komercyjnej jest to, czy przenoszone w ramach transakcji składniki majątkowe umożliwiały nabywcy prowadzenie samodzielnej działalności gospodarczej. Sąd przekonało również to, że u zbywcy sprzedawana nieruchomość była głównym składnikiem majątkowym, który umożliwiał prowadzenie przedsiębiorstwa.

Przedmiotowa sprawa dotyczy transakcji z  2016 r., tj. okresu, w którym organy podatkowe bardzo często kwestionowały kwalifikację opodatkowania VAT transakcji dotyczących nieruchomości komercyjnych. Od tamtego czasu podobne sprawy były przedmiotem licznych rozstrzygnięć sądów administracyjnych, a Ministerstwo Finansów (MF) wydało w tej sprawie nawet objaśnienia podatkowe. Zgodnie ze stanowiskiem MF, dla kontynuacji działalności (uznania, że transakcja ma za przedmiot przedsiębiorstwo / ZCP) transakcja powinna obejmować m.in. przeniesienie umów o zarządzanie aktywami/nieruchomościami, należnościami, zobowiązaniami.

Stanowisko NSA zaprezentowane w omawianym wyroku wydaje się więc pozostawać w częściowej opozycji do objaśnień podatkowych MF. To z kolei rodzi pytania o to jak na kanwie wyroku, organy będą oceniały przeszłe transakcje nieruchomościowe (gdzie podatnicy, kwalifikując transakcję dla celów VAT, stosowali się do objaśnień MF, a które powinny zapewniać ochronę podatnikom) oraz w jakim kierunku będzie szła dalsza praktyka organów i sądów administracyjnych dot. opodatkowania VAT transakcji nieruchomościowych.

Być może dalej idące wnioski będzie można wysnuć po lekturze pisemnego uzasadnienia do omawianego wyroku, które jeszcze nie zostało opublikowane (materiał został opracowany na podstawie ustnych motywów rozstrzygnięcia).

Zobacz film: Dostawa budynków i budowli zwolniona od VAT

W tym filmie dowiesz się jakie warunki muszą być spełnione, aby dostawa budynków lub budowli była zwolniona z VAT. Omówione zostaną m.in. takie pojęcia jak budynek, budowla, czy pierwsze zasiedlenie.