Analiza art. 5 ust. 1 Ustawy o Fundacji Rodzinnej prowadzi do wniosku, że katalog dopuszczalnej działalności gospodarczej, którą może prowadzić fundacja rodzinna jest zamknięty. Mogłoby się zatem wydawać, że prowadzenie działalności w innym niż wskazany w tym przepisie zakresie jest zakazane. Czy aby na pewno?

Zakres „dozwolonej” działalności Fundacji Rodzinnej

W przywołanym wyżej przepisie ustawodawca wskazał, że fundacja rodzinna może prowadzić działalność „tylko w zakresie” w nim wskazanym. Również w uzasadnieniu do Ustawy wskazano, że co do zasady nie będzie mogła wykonywać działalności gospodarczej. Wiąże się to z tym, że fundacja rodzinna nie jest wehikułem dedykowanym do prowadzenia działalności gospodarczej, lecz instrumentem prawnym umożliwiającym akumulację majątku prywatnego. Posiadanie majątku wymaga jednak podejmowania działań służących jego zabezpieczeniu lub pomnożeniu.

Dlatego ustawodawca dopuścił możliwość prowadzenia przez fundacje rodzinne następującej działalności:

  • zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
  • najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;
  • przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
  • nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
  • udzielania pożyczek:

- spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje,

- spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,

- beneficjentom;

  • obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;
  • produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu;
  • gospodarki leśnej.

Realizując działalność dozwoloną (czyli wynikającą z art. 5 Ustawy) fundacja rodzinna będzie mogła korzystać z preferencji podatkowej – zwolnienia podmiotowego w podatku dochodowym od osób prawnych (CIT).

„Niedozwolona” działalność gospodarcza Fundacji Rodzinnej i jej konsekwencje

Niejasne pozostają jednak skutki prowadzenia przez fundację rodzinną działalności gospodarczej wykraczającej poza ustanowiony zakres. Ustawa odnosi się w tej kwestii jedynie do skutków podatkowych prowadzenia takiej „niedozwolonej” działalności. Ustawodawca uznał, że w przypadku podjęcia przez fundację rodzinną innej działalności gospodarczej, niż wskazana powyżej, fundacja poniesie z tego tytułu sankcję podatkową. Otóż, w takim wypadku fundacja rodzinna będzie zobowiązana do zastosowania stawki CIT wynoszącej 25% (art. art. 24r ust. 1 Ustawy o CIT).

Z analizy powyższych przepisów wynika zatem, że ustawodawca nie zakazał fundacjom rodzinnym prowadzenia działalności gospodarczej innej niż wskazana w art. 5 ust. 1 Ustawy o Fundacji Rodzinnej. Fundacja rodzinna musi się jednak liczyć, że prowadząc taką działalność poniesie sankcję w wysokości podwyższonej stawki podatku. Niemniej, opodatkowaniu wyższą stawką CIT będą podlegać wyłącznie przychody z tej pozaustawowej działalności. Sam podatek sankcyjny nie jest zryczałtowany. Oznacza to, że fundacja rodzinna będzie mogła pomniejszać osiągane przychody o koszty uzyskania przychodów, ale wyłącznie o te, które proporcjonalnie przypadają na opodatkowaną działalność fundacji.

Efektywne opodatkowanie działalności Fundacji Rodzinnych

Mając na uwadze, że dochody osiągane z tytułu prowadzenia „dozwolonej” działalności gospodarczej nie są opodatkowane, to w przypadku prowadzenia przez fundację działalności „niedozwolonej” zarządzający fundacją rodzinną muszą liczyć się ze znacznym obciążeniem fiskalnym. W momencie wypłaty dochodu z tej działalności w postaci świadczenia na rzecz beneficjenta dojdzie do kolejnego opodatkowania fundacji rodzinnej w wysokości 15% CIT oraz ew. 10-15 % PIT - po stronie beneficjentów niezaliczających się do najbliższej rodziny fundatora. W konsekwencji efektywna stawka opodatkowania świadczenia wypłacanego z dochodu fundacji rodzinnej z tytułu działalności „niedozwolonej” może wynieść od 36,25% do nawet 45,81%, podczas gdy w przypadku działalności „dozwolonej” wysokość tego obciążenia będzie wynosiła od 15% do 27,5%.

Podsumowanie

Wprowadzenie zamkniętego katalogu „dozwolonej” działalności gospodarczej fundacji rodzinnej ma zatem na celu ochronę majątku wniesionego do fundacji rodzinnej i ograniczenie możliwości prowadzenia przez fundację rodzinną efektywnej podatkowo działalności operacyjno-produkcyjnej. Nie oznacza to jednak, że prowadzenie działalności wykraczającej poza zakres wskazany w Ustawie jest zakazane. Należy jednak pamiętać, że będzie się ona wiązała ze znacznym obciążeniem fiskalnym.