Ponad 700 dni, tyle czasu upłynęło od 17 grudnia 2021 r., kiedy to minął termin na implementację Dyrektywy w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, potocznie określanej mianem „Dyrektywy o ochronie sygnalistów”.

Od tego czasu pojawiały się kolejne projekty ustawy implementującej, a w nich coraz to nowsze i bardziej nowatorskie rozwiązania. Warto tu przywołać, chociażby zastąpienie Rzecznika Praw Obywatelskich przez Państwową Inspekcję Pracy w charakterze organu, do którego miałoby trafić zgłoszenie zewnętrzne w razie wątpliwości co do właściwości pozostałych organów publicznych. W międzyczasie zaś Komisja Europejska podjęła decyzję o skierowaniu do Trybunału Sprawiedliwości sprawy przeciwko Polsce w związku z brakiem transpozycji dyrektywy.

W ostatnich tygodniach projekt ustawy implementującej trafił do Stałego Komitetu Rady Ministrów, a na stronach Rządowego Centrum Legislacji pojawił się nowy projekt, którego założenia przedstawiamy poniżej.

Zgłoszenie naruszeń nie dla wszystkich?

Spośród katalogu osób, które mogą dokonać zgłoszenia lub ujawnienia publicznego, usunięto funkcjonariuszy służb takich jak np.: CBA, ABW, Policję, a także żołnierzy zawodowych. Takie zmiany wywołały szereg dyskusji i prawdopodobnie na dalszym etapie procesu legislacyjnego wcześniejsze brzmienie ustawy zostanie przywrócone.

Ochrona na podstawie zaświadczenia

W przypadku dokonania zgłoszenia zewnętrznego zgłaszający będzie podlegał ochronie przed działaniami odwetowymi po wydaniu właściwego zaświadczenia, które świadczyć będzie o posiadaniu statusu sygnalisty. Zaświadczenie wydawane będzie przez organ publiczny właściwy do podjęcia działań następczych po uprawdopodobnieniu zaistnienia naruszenia prawa, nie później niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania zgłoszenia. Dodatkowo organ publiczny będzie informował o wydaniu powyższego zaświadczenia podmiot prawny, na rzecz którego świadczy pracę zgłaszający.

Jednocześnie zaświadczenie wydawane będzie dopiero po odebraniu od zgłaszającego oświadczenia złożonego pod rygorem odpowiedzialności za fałszywe zeznania, iż informacja o naruszeniu prawa będąca przedmiotem zgłoszenia była prawdziwa w momencie dokonywania zgłoszenia.

Tylko dzień na przygotowanie procedur

Zgodnie z projektem ustawa wchodzi w życie 2 miesiące od dnia ogłoszenia. Jednak podmioty zatrudniające powyżej 50 pracowników, a także organy publiczne już dzień po ogłoszeniu ustawy muszą mieć przygotowane procedury wewnętrzne zgłaszania naruszeń. Warto przypomnieć, że procedury muszą określać:

  • jednostkę organizacyjną/osobę upoważnioną do przyjmowania zgłoszeń;
  • sposoby przekazywania zgłoszeń;
  • jednostkę organizacyjną/osobę upoważnioną do podejmowania działań następczych;
  • sposób potwierdzania przyjęcia zgłoszeń;
  • obowiązek podjęcia działań następczych;
  • informacje o terminie i sposobie przekazania informacji zwrotnej zgłaszającemu;
  • zrozumiałe i łatwo dostępne informacje na temat dokonywania zgłoszeń zewnętrznych.

Dodatkowo w procedurach wewnętrznych mogą się znaleźć dodatkowe elementy takie jak np. systemu zachęt do korzystania z procedury zgłoszeń wewnętrznych.

Na dzisiaj trudno ocenić, ile z powyższych zmian znajdzie się w finalnej wersji ustawy. Warto jednak, aby przedsiębiorcy na bieżąco śledzili proces legislacyjny tego projektu, bo jak pokazują proponowane powyżej przepisy regulujące wejście w życie ustawy, mogą oni mieć bardzo mało czasu na ewentualne przygotowanie wewnętrznych procedur.