Jedną z najbardziej kontrowersyjnych zmian wprowadzonych w ramach tzw. Polskiego Ładu było ograniczenie amortyzacji, które dotknęło m.in. właścicieli budynków i lokali mieszkalnych. Wprowadzone przepisy dotyczące amortyzacji wzbudziły istotne wątpliwości co do ich zgodności z Konstytucją RP w zakresie w jakim ograniczają prawo do amortyzacji środków trwałych nabytych przed 1 stycznia 2022 r.

Amortyzacja budynków i lokali od 2022 r.

Na mocy zmian wprowadzonych w ramach Polskiego Ładu podatnicy od 1 stycznia 2022 r. utracili prawo do dokonywania odpisów amortyzacyjnych od następujących środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych:

  • budynków mieszkalnych,
  • lokali mieszkalnych stanowiących odrębną nieruchomość,
  • spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, oraz
  • prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej.

Wątpliwości podatników wzbudził przepis przejściowy, który pozwala amortyzować na dotychczasowych zasadach (tj. obowiązujących do końca 2021 r.) środki trwałe oraz WNIP nabyte lub wytworzone przed 1 stycznia 2022 r., ale tylko do końca 2022 r.

Przepis ten w znaczący sposób uderzył w interesy tych przedsiębiorców, którzy dokonując wieloletnich inwestycji w sektorze nieruchomości uwzględnili w swoich modelach finansowych prawo do rozpoznania kosztów na ich nabycie lub wytworzenie na bieżąco. W związku z powyższym podatnicy zaczęli składać wnioski o wydanie interpretacji indywidualnych, w których podnoszą, że przepis ten jest niezgodny z konstytucyjną zasadą ochrony praw nabytych i interesów w toku wynikającą z zawartej w konstytucji zasady demokratycznego państwa prawnego.

Organy podatkowe odmawiają oceny konstytucyjności przepisów…

We wnioskach o interpretacje indywidualne podatnicy wskazują na potencjalną niekonstytucyjność art. 71 ust. 2 Polskiego Ładu. Zdaniem wnioskodawców, w przypadku, gdy środek trwały został nabyty oraz wprowadzony do ewidencji przed 2022 r., podatnik powinien być uprawniony do kontynuacji amortyzacji aż do pełnego zamortyzowania środka trwałego. Inna interpretacja przepisów mogłaby prowadzić do naruszenia zasad gwarantowanych konstytucyjnie.

Organy podatkowe uznały jednak, iż nie są uprawnione do oceny konstytucyjności przepisów prawa podatkowego. Ich zdaniem, kontrola norm w zakresie zgodności aktów niższego rzędu z aktami wyższego rzędu należy do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego.

…a murem za nimi stoją sądy

Stanowisko Dyrektora KIS potwierdzają sądy administracyjne. Takie wyroki zostały w ostatnim czasie wydane przez WSA w Olsztynie (wyrok z dnia 14 września 2022 r. o sygn. I SA/Ol 325/22), WSA w Krakowie (wyrok z dnia 16 września 2022 r. o sygn. I SA/Kr 488/22) oraz WSA w Łodzi (wyrok z dnia 20 września 2022 r. o sygn. I SA/Łd 482/22).

W wyrokach tych sądy potwierdzają że przedmiotem wniosku o interpretację indywidualną nie może być ocena zgodności przepisów prawa podatkowego z konstytucją, a jedynie ich wykładnia. Wynika to ze specyfiki postępowania interpretacyjnego, w którym organ nie stosuje prawa wprost oraz szeregu innych cech tego postępowania, które nie pozwalają na kontrolę konstytucyjności przepisów prawa w tym trybie.

Stanowisko prezentowane przez WSA jest zgodne ze stanowiskiem zaprezentowanym w uchwale 7 sędziów NSA z dnia 25 czerwca 2012 r., sygn. I FPS 4/12, która stanowi podstawę istniejącej do dziś linii orzeczniczej sądów administracyjnych.

Jeżeli powyższa wykładnia zostanie utrzymana przez sądy, to ocena konstytucyjności nowych regulacji na skutek wniosku podatnika stanie się możliwa dopiero w momencie, gdy organy wydadzą decyzje wymiarowe względem podatników kontynuujących amortyzację po 2022 r. Wynika to z faktu, że warunkiem wniesienia skargi do TK jest orzeczenie przez sąd lub organ administracyjni publicznej o wolnościach, prawach lub obowiązkach określonych w Konstytucji.

Dodatkowo nie można wykluczyć, iż w przypadku zaskarżenia decyzji wymiarowych sądy same dokonają oceny konstytucyjności przepisów, podobnie jak to miało miejsce w przeszłości w innych sprawach dotyczących stosowania prawa.