W drugim tekście z cyklu dot. Europejskiego Zielonego Ładu prezentujemy trendy na polskim rynku energii elektrycznej i ich skutki dla przedsiębiorców, a także możliwości alternatywnego pozyskiwania energii.

Wzrost cen energii elektrycznej w Polsce

Energia elektryczna jest motorem napędowym każdej gospodarki i jej znaczenie będzie rosło. Niestety w Polsce jej cena nieustannie rośnie. Jeszcze w 2017 r., 1 MWh energii elektrycznej kosztował na Towarowej Giełdzie Energii (TGE) średnio 163,70 PLN. Dwa lata później średnia cena tej samej ilości energii elektrycznej wyniosła już 245,44 PLN. W 2018 r. średnia cena 1 MWh na TGE wzrosła o 18,69% r/r, a w 2019 r. o 26,32% r/r [i]. Za ten wzrost odpowiedzialny jest polski miks energetyczny w znacznej mierze oparty na węglu kamiennym i brunatnym. Również przyszłość nie rysuje się w jasnych kolorach. Wycena kontraktów terminowych na energię elektryczną na zorganizowanej platformie obrotu (platforma służąca obrotowi m.in. derywatami energetycznymi i kontraktami terminowymi na energię elektryczną i gaz) na TGE pokazuje oczekiwania uczestników rynków co do kształtowania się cen w przyszłości. Na dzień 21 czerwca 2021 r. kontrakty terminowe na dostawę energii elektrycznej przez całą dobę w lipcu 2021 r. wyceniane są na 340,03 PLN/MWh. Od 1 marca 2021 r. ich wycena wzrosła o prawie 33% (względem wartości 255,75 PLN/MWh). Analogiczne kontrakty na cały rok 2022 r. wyceniane są obecnie na 344,12 PLN/MWh. Kontrakty na energię elektryczną typu PEAK (dostawa w godzinach szczytu, od 7.00 do 22.00) wyceniane są jeszcze wyżej – na 375,22 PLN/MWh[ii]. Zatem eksperci i rynek są zgodni – energia elektryczna w Polsce będzie drożeć.

Jednym z ważniejszych czynników powodujących wzrost kosztów produkcji energii elektrycznej w wysoce emisyjnych jednostkach był wzrost cen uprawnień do emisji (EUA). Jednostki takie muszą nabywać EUA w ramach europejskiego systemu handlu emisjami (ETS). W 2018 r. cena jednego EUA, m.in. wskutek działań Komisji Europejskiej, przebiła poziom 10 EUR by dalej rosnąć i osiągnąć historyczne maksima. W połowie lutego 2021 r. kontrakty futures na EUA notowane na giełdzie ICE (pełna nazwa: Intercontinental Exchange) z terminem na marzec 2021 osiągnęły wartość 40,11 EUR[iii]. Analogiczny kontrakt na czerwiec 2021 r. w połowie marca 2021 r. osiągnął wartość 40,60 EUR[iv]. Wskutek przyjęcia wyższych celów redukcji emisji, o czym była mowa w poprzednim tekście cyklu, ceny EUA powinny osiągnąć 76 EUR/EUA[v]. Poza czynnikami bezpośrednio związanymi z produkcją energii elektrycznej wpływającymi na jej cenę (ceny paliwa, inwestycje w remonty, koszty płac etc.) istotne są również inne, dodatkowe koszty związane z jej zużyciem – np. opłata mocowa, koszty dystrybucji, a w przyszłości może opłata atomowa.[vi]

Skutki uzależnienia od energii elektrycznej z sieci

Wzrost cen energii elektrycznej stanowi istotne zagrożenie dla konkurencyjności polskich przedsiębiorstw, których atuty topnieją w obliczu wzrostu kosztów działalności operacyjnej. Zgodnie ze wskaźnikami emisyjności energetyki za 2019 r. opublikowanymi przez KOBiZE, przy produkcji 1 MWh energii elektrycznej podczas spalania paliw konwencjonalnych emitowane jest średnio 758 kg CO2[vii], co oznacza, że przy braku zmiany miksu energetycznego, za produkcję każdej 1 MWh trzeba będzie dodatkowo zapłacić dodatkowo ok. 161 PLN[viii] wyłącznie wskutek wzrostu cen EUA. Oznacza to, że 1 tona stali produkowana w piecu elektrycznym w polskich warunkach zdrożeje o ok. 93 PLN[ix].

Jednakże wzrost kosztów to niejedyne zagrożenie płynące z zaopatrywania się w energię elektryczną z sieci. Badania pokazują, że zmiana klimatu i zagrożenia z tym związane stały się trwałym elementem dyskursu społecznego. Postawa Polek i Polaków zmieniła się w odczuwaniu największych zagrożeń oraz postrzeganiu działalności gospodarczej. Wg badań D. Maison i M. Greszty 75% Polaków uważa zanieczyszczenie środowiska za najgroźniejszy negatywny skutek rozwoju cywilizacyjnego, a od przedsiębiorstw oczekują zaangażowania w działania świadczące o ich społecznej odpowiedzialności – jedynie mały odsetek obywateli nie oczekuje od firm żadnego zaangażowania na rzecz takich działalności[x]. Jest to odzwierciedlenie szerszego trendu. Jak wynika z badania Eurobarometru z 2020 r., 91% mieszkańców UE stwierdziło, że zmiana klimatu stanowi w UE poważny problem[xi]. 45% Europejczyków w innym badaniu Eurobarometru wskazało zmianę klimatu jako największe wyzwanie stojące przed UE[xii].

Tym samym przedsiębiorstwa niepodejmujące działań na rzecz zmiany swojego profilu na bardziej „zielony” narażone są na niezaadresowanie zmieniających się potrzeb konsumentów, pomimo dostarczania konkurencyjnych produktów lub usług.

Jak nie zostać klimatyczną skamieliną?

Jednym z możliwych rozwiązań zapewniających częściowe uniezależnienie od energii elektrycznej z krajowego systemu elektroenergetycznego jest inwestycja w odnawialne źródła energii, np. instalacje fotowoltaiczne, elektrownie wiatrowe czy elektrownie wodne. Ambitne cele klimatyczne Unii Europejskiej przekładające się również na polską politykę energetyczną zakładają wzrost wykorzystania OZE. Za wzrostem ambicji klimatycznych, ręka w rękę idą fundusze unijne oraz krajowe służące wsparciu rozwoju OZE. W następnych tekstach cyklu zaprezentowany zostanie rozwój rynku OZE oraz dostępne obecnie środki służące finansowaniu inwestycji w OZE.

[i] Opracowano na podstawie informacji i komunikatów Prezesa URE zebranych na stronie URE: https://www.ure.gov.pl/pl/energia-elektryczna/ceny-wskazniki/7852,Srednia-cena-sprzedazy-energii-elektrycznej-na-rynku-konkurencyjnym-roczna-i-kwa.html

[ii] Dane udostępniane na stronie TGE: https://tge.pl/otf

[iii] https://www.theice.com/products/197/EUA-Futures/data?marketId=5693906&span=3, dane z dnia 12 lutego 2021 r.

[iv] https://www.theice.com/products/197/EUA-Futures/data?marketId=6129930&span=1 Dane z dnia 9 marca 2021 r.

[v] Maciej Pyrka, Izabela Tobiasz, Jakub Boratyński, Robert Jeszke, Paweł Mzyk, Zmiana celów redukcyjnych oraz cen uprawnień do emisji wynikająca z komunikatu „Europejski Zielony Ład”, KOBiZE, 2020.

[vi] https://wysokienapiecie.pl/10523-atomowa-ofensywa-ministra-energii/

[vii] Wskaźniki emisyjności CO2, SO2, NOx, CO i pyłu całkowitego dla energii elektrycznej na podstawie informacji zawartych w Krajowej bazie o emisjach gazów cieplarnianych i innych substancji za 2019 rok, KOBiZE, 2020 r.  https://www.kobize.pl/uploads/materialy/materialy_do_pobrania/wskazniki_emisyjnosci/Wskazniki_emisyjnosci_grudzien_2020.pdf

[viii] Przy kursie średnim NBP 1 PLN = 4,4891 PLN z dnia 16.02.2021 r. [wstawić link do tabeli A, gdy będzie w archiwum]

[ix] Zużycie energii elektrycznej do produkcji stali w piecu elektrycznym: 0,5784 MWh/t. Dane dla 2016 r. za  B. Gajdzik, Energochłonność produkcji stali – analiza retrospektywna i prognostyczna,­ Prace Instytutu Metalurgii Żelaza nr 4/2016, tom 68

[x] D. Maison, M. Greszta, Czy Polacy są gotowi na odpowiedzialny biznes? Segmentacja Polaków ze względu na postawy i zachowania wobec CSR, Handel Wewnętrzny t. 4(351), Warszawa 2014

[xi]  Special Eurobarometer 501, Attitudes of European citizens towards the Environmet, Unia Europejska, 2020 https://ec.europa.eu/poland/news/200303_enviroment_pl

[xii] Special Eurobarometer 500 – October-November 2020. Future of Europe, First Results, Unia Europejska 2021.