Komponent B „Zielona energia i zmniejszenie energochłonności” to największy z pięciu komponentów składających się na proponowany dla Polski Krajowy Plan Odbudowy. Na jego realizację przeznaczono 6,4 mld EUR, czyli nieco ponad ¼ całkowitego budżetu KPO.

Wsparcie finansowe w ramach Komponentu B przyczynić ma się do ograniczenia negatywnego oddziaływania gospodarki na środowisko przy jednoczesnym zapewnieniu konkurencyjności i bezpieczeństwa energetycznego oraz ekologicznego kraju. Tak sformułowany cel główny Komponentu ma być zrealizowany dzięki osiągnięciu 3 celów szczegółowych, tj. dzięki:

  1. Poprawie efektywności energetycznej gospodarki polskiej;
  2. Zwiększeniu wykorzystania odnawialnych źródeł energii;
  3. Adaptacji do zmian klimatu oraz ograniczeniu degradacji środowiska.

Komponent B obejmuje 4 reformy oraz wynikające z nich 12 wiązek tematycznych inwestycji.

Czyste powietrze

Pierwsza z reform, nosząca nazwę „Czyste powietrze” adresuje problem bardzo niskiej jakości powietrza w wielu regionach naszego kraju, a zwłaszcza w polskich miastach, które dzierżą niechlubną palmę pierwszeństwa wśród najbardziej zanieczyszczonych miast UE. Niestety, pomimo wielokrotnie przewijającej się w projekcie KPO deklaracji, iż celem tej reformy jest wsparcie efektywności energetycznej w różnych sektorach gospodarki, dofinansowanie trafi głównie poza sektor przedsiębiorstw.

Spośród 4 wiązek tematycznych, poprzez które reforma będzie implementowana jedynie dwie, i to w mocno zawężonym stopniu, dotyczą przedsiębiorstw:

  • Wiązka „Inwestycje w źródła ciepła (chłodu) w systemach ciepłowniczych” z budżetem 388 mln EUR przeznaczona jest wprawdzie dla przedsiębiorstw ale jedynie takich, które wytwarzają energię cieplną przeznaczoną na cele komunalno-bytowe. Dodatkowym ograniczeniem jest fakt, iż wspierane są tylko projekty dot. małych systemów ciepłowniczych (moc cieplna zamówiona nie więcej niż 50MW) albo projekty realizowane przez spółki komunalne w  jednym z 255 miast średnich;
  • Z kolei do bardzo ciekawej wiązki „Efektywność energetyczna i OZE w przedsiębiorstwach”, dającej możliwości wsparcia szerokiej palety projektów skutkujących ograniczeniem zużycia energii przez sektor przedsiębiorstw, jak również redukcji emisji gazów cieplarnianych przez ten sektor, przyporządkowano budżet na poziomie zaledwie 28 mln EUR (sic!).

Pozostałe dwie wiązki, w ogóle nie dotyczą sektora przedsiębiorstw. Środki przeznaczone na wiązkę  „Efektywność energetyczna budynków mieszkalnych”, tj. kwota 3,2 mld EUR zasilą budżet  realizowanego przez NFOŚiGW programu „Czyste powietrze”. Z programu tego osoby fizyczne mogą uzyskać dofinasowanie m.in. wymiany źródeł ciepła w budynkach jednorodzinnych. Natomiast, w ramach wiązki „Termomodernizacja szkół” 194 mln EUR trafi do placówek oświatowych.

Poprawa warunków dla rozwoju technologii wodorowych oraz innych paliw alternatywnych

Druga z reform, pn. „Poprawa warunków dla rozwoju technologii wodorowych oraz innych paliw alternatywnych” stawia sobie ambitny cel stworzenia nowej gałęzi polskiej gospodarki – gałęzi związanej z wytwarzaniem, magazynowaniem, dystrybucją i wykorzystaniem wodoru. Reforma ta będzie realizowana za pośrednictwem jednej wiązki tematycznej projektów z budżetem 797 mln EUR, w ramach której planuje się dofinasowanie różnych typów projektów – zarówno badawczo-rozwojowych, inwestycyjnych, jak i budujących szeroko rozumiane otocznie biznesu (np. Utworzenie Centrum Technologii Wodorowych). Pewne wątpliwości budzi fakt, iż w opisie reformy pojawia się wątek stymulacji wzrostu wykorzystania paliw alternatywnych (głównie biometanu), natomiast temat ten nie jest wymieniany wśród zagadnień dofinansowywanych w wiązce.

Poprawa warunków dla rozwoju odnawialnych źródeł energii

Trzecia reforma, mająca na celu wzrost udziału OZE w polskim miksie energetycznym, na pierwszy rzut oka może wydawać się skierowana wprost do sektora przedsiębiorstw, jednakże wiązki tematyczne projektów ją realizujące jedynie pośrednio dotyczą przedsiębiorców:

  • Wiązka „Rozwój sieci przesyłowych, inteligenta infrastruktura elektroenergetyczna” z budżetem 329 mln EUR dotyczy m.in. rozbudowy sieci elektroenergetycznej na północy Polski aby umożliwić odbiór energii elektrycznej wytwarzanej w OZE, w tym w morskich farmach wiatrowych.
  • Wiązka „Wsparcie dla wielkoskalowych inwestycji w OZE”, pomimo swojej nazwy, wydaje się raczej koncentrować na zapewnieniu odpowiedniej infrastruktury portowej niezbędnej dla rozwoju energetyki offshore w Polsce (zaplecze portowe wspierające zarówno etap budowy morskich farm w zakresie instalacji, jak i etap serwisu działających farm). Świadczy o tym również budżet wiązki – 437 mln EUR – nieporównywalnie mały w stosunku do kosztów inwestycji w samą farmę morską (koszt rzędu 2-5 mln EUR na MW przy wielkości farmy rzędu setek MW).
  • Wreszcie wiązka „Instalacje OZE realizowane przez społeczności energetyczne” z budżetem 97 mln EUR, gdzie przedsiębiorstwa mogą być członkiem społeczności, których projekty są przedmiotem dofinansowania.

Zrównoważone wykorzystanie środowiska naturalnego

Ostatnia z reform (pn. „Zrównoważone wykorzystanie środowiska naturalnego”) w znikomym stopniu dotyczy przedsiębiorstw. Wsparcie przeznaczone jest na:

  • Rozbrajanie tzw. bomb ekologicznych (wiązka „Ograniczenie wpływu na środowisko wielkoobszarowych terenów zdegradowanych oraz materiałów niebezpiecznych zalegających na dnie Morza Bałtyckiego w wybranych lokalizacjach – budżet 145 mln EUR)
  • Gospodarkę wodno-ściekową na terenach wiejskich (wiązka „Systemy oczyszczania ścieków oraz zaopatrzenia w wodę poza aglomeracjami” – budżet 204 mln EUR)
  • „Zazielenianie” miast (wiązka „Zielona transformacja miast i obszarów funkcjonalnych – budżet 460,4 mln EUR)
  • Termomodernizację domów kultury i bibliotek (wiązka „Pasywne obiekty lokalnej aktywności społecznej” – budżet 66,6 mln EUR)

Podsumowanie

Z łącznej kwoty przeznaczonej na realizację Komponentu B do przedsiębiorstw potencjalnie trafić może co najwyżej 25%, czyli około 1,6 mld EUR. Przy czym, największa część puli środków dla firm (prawie połowa) to wsparcie na mocno perspektywiczny, ale i obarczony jednocześnie wysokim ryzykiem niepowodzenia sektor wodorowy. Z drugiej strony, najbardziej palące problemy przedsiębiorstw (poprawa efektywności energetycznej, wzrost wykorzystania OZE, ograniczenie emisji z procesów spalania paliw) dofinansowywane są:

  • albo w mocno selektywnym zakresie – wiązka „Inwestycje w źródła ciepła (chłodu) w systemach ciepłowniczych” dot. tylko źródeł energii cieplnej na cele komunalno-bytowe i to tylko w ramach małych (do 50 MW) systemów, bądź systemów w wylistowanych 255 miastach;
  • albo drastycznie niskimi kwotami – wiązka „Efektywność energetyczna i OZE w przedsiębiorstwach” z budżetem 28 mln EUR.

Innymi słowy, w zaprezentowanym projekcie KPO (pomimo wielokrotnie padającej w dokumencie deklaracji co do wspierania zielonej transformacji we wszystkich gałęziach gospodarki) brak jest realnego wsparcia dla sektora przemysłu i usług, które to sektory odpowiadają za ponad 1/3 zużycia energii finalnej w Polsce.

Czytaj więcej: