Tak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 7 marca 2019 r. w kontekście braku ustalenia odszkodowania w momencie uprawomocnienia się decyzji wywłaszczeniowej. W jego ocenie okoliczność, że w momencie przeniesienia praw własności nie zostało ustalone ani przyznane odszkodowanie na rzecz wywłaszczanego podatnika nie zmienia charakteru czynności, jaką jest przeniesienie prawa do rozporządzania nieruchomością z mocy prawa[1].

We wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej wywłaszczony podatnik wskazał, że właściwy organ po rozpoznaniu wniosku spółki wydał decyzję zatwierdzającą podział należącej do spółki nieruchomości. Warunek był jeden – niektóre działki zostaną przeznaczone na drogi gminne, tak aby wydzielone nieruchomości miały dostęp do drogi publicznej. Z dniem, w którym decyzja stała się ostateczna przedmiotowe nieruchomości przeszły na własność gminy, zaś spółce przysługiwało prawo do ubiegania się o odszkodowanie w wysokości uzgodnionej między właściwym organem a spółką.

Spółka wystąpiła z wnioskiem o przyznanie odszkodowania za przekazane na rzecz gminy działki dopiero 23 lipca 2014 r., niemal dwa lata po wydaniu decyzji. W odpowiedzi na wniosek, gmina poinformowała spółkę, że akceptuję stawkę odszkodowania, jedocześnie informując, że w budżecie miasta na bieżący rok brak jest środków finansowych na wypłatę odszkodowania za przejęte działki. W związku z powyższym, faktyczna wypłata odszkodowań nastąpiła 30 września 2015 r. Spóła wystawiła odpowiednie faktury stosując stawkę 23%.

W 2016 r. spółka powzięła wątpliwość, czy czynność przeniesienia prawa własności działek gruntowych na rzecz miasta podlega opodatkowaniu VAT, z uwagi na brak określenia wysokości odszkodowania w momencie uprawomocnienia się decyzji zatwierdzającej podział nieruchomości gruntowych.

We wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej spółka argumentowała, że z chwilą wydania nieruchomości powinno powstać jednocześnie skonkretyzowane świadczenie podlegające zapłacie podatku. Jak twierdził Wnioskodawca, sytuacji tej nie zmienia fakt, iż zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy o VAT, przepisy przewidują inny moment powstania obowiązku podatkowego dla czynności przeniesienia prawa własności w zamian za odszkodowania – w momencie otrzymania odszkodowania. Zdaniem spółki przepis ten ma zastosowanie tylko w sytuacji, w której wszystkie elementy istotne dla powstania zobowiązania podatkowego są znane w momencie dokonania dostawy towaru.

Wydając interpretację indywidualną, organ podatkowy zauważył, iż zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT przeniesienie z nakazu władzy publicznej towarów w zamian za odszkodowanie stanowi dostawę towarów. Natomiast odrębny od zasad ogólnych sposób powstania obowiązku podatkowego, określony w art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy o VAT, wynika z faktu, że kwota faktycznego wynagrodzenia tytułem przejęcia prawa własności nieruchomości może nie być jeszcze ustalona w momencie wywłaszczenia. W przedstawionym stanie faktycznym wypłata odszkodowania nastąpiła 30 września 2015 r. Tym samym – zdaniem organu podatkowego – nie ma podstaw do twierdzenia, że skoro w dniu przejścia własności nieruchomości na gminę odszkodowanie nie było określone, to dokonane czynności nie podlegają opodatkowaniu.

Spółka nie zgadzając się z zaprezentowanym stanowiskiem wniosła o jego uchylenie, konsekwentnie eksponując okoliczność, że w 2012 r. miało miejsce jedynie przeniesienie własności działek gruntowych z mocy prawa, natomiast nie zaistniał jeszcze drugi warunek, czyli ustalenie wysokości odszkodowania.

Decyzję organu podtrzymał WSA w Gdańsku, dodając przy tym, że w orzecznictwie administracyjnym ugruntowany jest pogląd, zgodnie z którym w przypadku wywłaszczenia nieruchomości za odszkodowaniem, opodatkowaniu VAT nie podlega samo odszkodowanie, lecz stanowiące dostawę towarów przeniesienie własności nieruchomości gruntowej w zamian za wynagrodzenie przyjmujące formę odszkodowania. W związku z tym – jak wyjaśnił WSA – okoliczność, że w momencie przeniesienia prawa własności nie zostało przyznane odszkodowanie na rzecz spółki nie zmienia charakteru czynności, jaką jest przeniesienie prawa do rozporządzanie nieruchomości z mocy prawa[2].

Przedmiotowa sprawa znalazła swoje zakończenie w NSA, który odrzucił skargę spółki. W uzasadnieniu Sąd podtrzymał argumenty zaprezentowane w orzeczeniu WSA w Gdańsku, jednocześnie zwracając uwagę, że odroczenie obowiązku podatkowego wynikające z art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy o VAT stanowi realizację przez ustawodawcę zasady neutralności opodatkowania. Chodzi o to, aby podatnik, który dokonał dostawy a nie otrzymał jeszcze odszkodowania nie ponosił ciężaru ekonomicznego zapłaty podatku VAT. Jednak brak otrzymania odszkodowania w momencie dostawy nie zmienia faktu, że transakcja ma charakter odpłatny. Oznacza to, że obie przesłanki zostały spełnione i czynność ta podlega opodatkowaniu.

[1] Wyrok NSA z dnia 7 marca 2019 r., sygn. I FSK 328/17

[2] Wyrok WSA w Gdańsku z dnia 28 września 2016 r., sygn. I SA/Gd 860/16