W piątek, 24 maja Rada ostatecznie zatwierdziła nowy kodeks graniczny Schengen, unijny zbiór przepisów regulujący zarządzanie granicami wewnętrznymi i zewnętrznymi, a także przepisy regulujące kontrolę graniczną osób przekraczających zewnętrzne granice UE. Dzięki temu osoby mieszkające i podróżujące w UE mogą w pełni korzystać z zalet podróżowania bez granic.

Reforma ma zasadnicze znaczenie dla zwiększenia odporności strefy Schengen na obecne i przyszłe kryzysy na jej granicach zewnętrznych. 

Rozporządzenie wprowadza możliwość przyjęcia ogólnounijnych środków ograniczających dostęp obywateli państw trzecich do UE w przypadku stanu zagrożenia zdrowia publicznego na dużą skalę. Wprowadza również procedurę przekazywania, która pomoże rozwiązać problem wtórnego przepływu migrantów (z jednego państwa członkowskiego do drugiego) i zaproponuje rozwiązania dla sytuacji instrumentalizacji migracji. Doprecyzowanie przepisów dotyczących przywrócenia kontroli granicznych zagwarantuje, że pozostaną one środkiem ostatecznym.

Główne elementy zmiany

W przypadku poważnego stanu zagrożenia zdrowia publicznego nowe przepisy dają możliwość – zgodnie z decyzją Rady – wprowadzenia zharmonizowanych tymczasowych ograniczeń podróży na granicach zewnętrznych UE. Podczas pandemii Covid-19 Unia Europejska mogła jedynie wydawać niewiążące zalecenia dotyczące ograniczeń podróży do państw członkowskich. Oprócz ograniczeń w podróżowaniu Rada może również nałożyć na obywateli państw trzecich wjeżdżających do UE testy, kwarantannę i samoizolację oraz inne środki związane ze zdrowiem. Aby walczyć z instrumentalizacją migracji, zmieniony kodeks graniczny Schengen da państwom członkowskim możliwość ograniczenia liczby przejść granicznych lub skrócenia ich godzin otwarcia, a także pozwoli na wzmocnienie środków ochrony granic.

Państwa członkowskie będą musiały ocenić konieczność i proporcjonalność tej decyzji oraz ocenić, czy zamierzone cele nie mogą zostać osiągnięte innymi środkami. Zmieniony kodeks graniczny Schengen doprecyzowuje istniejące ramy przywrócenia i przedłużenia kontroli na granicach wewnętrznych, co jest możliwe w przypadku poważnego zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

Ile wyniesie maksymalny okres kontroli granicznej?

W zmienionym rozporządzeniu określono maksymalny okres, przez jaki te kontrole na granicach wewnętrznych mogą być utrzymywane. Kontrole na granicach wewnętrznych, o których powiadomiono Komisję, państwa członkowskie i Parlament Europejski przed ich przywróceniem, mogą pozostać w mocy przez maksymalnie 2 lata. W poważnych wyjątkowych sytuacjach — mogą zostać przedłużone o dodatkowe 6 miesięcy, z możliwością jednokrotnego przedłużenia na łączny okres 1 roku.

Możliwość stosowania środków alternatywnych, polegających zazwyczaj na kontrolach policyjnych i współpracy transgranicznej, powinna zachęcić państwa członkowskie do znacznego ograniczenia przywracania tymczasowych kontroli granicznych; środki te muszą wyraźnie różnić się od systemowych kontroli osób na granicach zewnętrznych.

Ponadto nowa procedura przekazywania umożliwi państwu członkowskiemu przekazywanie obywateli państw trzecich zatrzymanych w strefie przygranicznej i przebywających nielegalnie na jego terytorium do państwa członkowskiego, z którego przybyli bezpośrednio. Zatrzymanie powinno mieć miejsce w kontekście ram współpracy dwustronnej.

Rozporządzenie wchodzi w życie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. (źródło: Rada Unii Europejskiej).

Zobacz film: Kontrola legalności zatrudnienia i pobytu w Polsce

Zapraszamy na film omawiający wyniki kontroli przeprowadzanych u pracodawców i zawierający wskazówki, jak unikać błędów prowadzących do naruszenia przepisów imigracyjnych.