WSA w Gliwicach orzekł, iż uzyskane przez związek metropolitarny części zmienne składki oraz dotacje na wykonanie zadań w zakresie organizacji lokalnego transportu nie stanowią podstawy opodatkowania VAT. W ocenie sądu, kluczowy okazał się charakter porozumień – administracyjny, a nie cywilnoprawny. W związku z tym, zastosowanie powinno znaleźć wyłączenie dotyczące organów władzy publicznej, zawarte w art. 15 ust. 6 ustawy o VAT[1].

Związek metropolitalny zrzeszający okoliczne gminy we wniosku o interpretację wskazał, że w myśl ustawy o związku metropolitalnym w województwie śląskim[2] realizuje on zadania publiczne polegające na planowaniu, koordynacji, integracji oraz rozwoju publicznego transportu zbiorowego. Dodatkowo zadania te realizowane są na podstawie porozumień z innymi gminami. Samorządy wchodzące w skład związku obowiązane są do opłacania rocznych składek stanowiących jego dochód. Opłaty składają się z części stałej i części zmiennej, a szczegółowe zasady ustalania ich wysokości oraz terminy płatności określa statut związku metropolitalnego. Ponadto gminy, które zawarły ze związkiem umowy ponoszą koszty realizacji zadania publicznego w ramach płaconej do metropolii dotacji rocznej. W sytuacji, kiedy suma dotacji celowej przekazanej przez gminę okaże się niewystarczająca na pokrycie kosztów zadania, przekazanie kwoty niedopłaty nastąpi na podstawie odrębnego porozumienia.

Wobec swych wątpliwości związek międzygminny zapytał organ czy otrzymywane przez nich składki oraz dotacje na organizację transportu lokalnego stanowią podstawę opodatkowania w rozumieniu art. 29a ust. 1 ustawy o VAT. We własnym uzasadnieniu wnioskodawca wskazał, że otrzymywane przez związek składki oraz dotacje na realizację zadań opisanych we wniosku nie stanowią podstawy opodatkowania VAT.

Dyrektor KIS zgodził się ze stanowiskiem wnioskodawcy wyłącznie w zakresie części stałej składki. Za błędne uznał natomiast przekonanie związku jakoby część zmienna składki oraz dotacje otrzymywane od gmin nie stanowiły podstawy opodatkowania.

Organ zwrócił uwagę, że element stały składki służy wykonaniu prac określonych przez ustawę. W związku z tym nie można wyszczególnić konkretnych zadań finansowanych z części stałej składki, ponieważ (z wyłączeniem części zmiennej) wraz z innymi dochodami służy ona realizacji zadań, które stawia przed związkiem ustawa. Opłaty wnoszone przez członków związku przeznaczone są na zadania, inne niż realizowane na podstawie porozumień z gminami. Równie istotną kwestią w rozpatrywanej sprawie jest to, że wysokość części stałej składki wyznacza się na podstawie określonego wzoru. W związku z tym element stały składki nie jest uzależniony od jakichkolwiek świadczeń ze strony związku na rzecz gmin tworzących związek. Składki w części stałej nie są zatem obrotem w rozumieniu ustawy o VAT i tym samym nie podlegają opodatkowaniu tym podatkiem.

Inna sytuacja dotyczy części zmiennej składki oraz dotacji. Organ stwierdził, że opłacane przez członków składki, co do zasady nie podlegają opodatkowaniu VAT, ale tylko wtedy, gdy nie można przyporządkować im konkretnego świadczenia wynikającego z uiszczonej składki. W przypadku zatem, gdy stanowią one wynagrodzenie za uzyskane przez członka świadczenie, zastosowanie znajdą odpowiednie przepisy ustawy o VAT. Składkę na rzecz związku należy uznać zatem za zapłatę za usługi organizacji transportu, gdyż istnieje bezpośredni związek pomiędzy płaconą składką, a otrzymanym świadczeniem przynoszącym bezpośrednie korzyści członkowi związku. W zakresie dotacji, które w przedmiotowej sprawie mają charakter celowy, organ stwierdził, że pełnią one podobną funkcję jak część zmienna składki oraz że są przekazywane w celu sfinansowania konkretnych czynności podlegających opodatkowaniu VAT. Nie mają one ogólnego charakteru, a ich celem jest dotowanie całej działalności w zakresie transportu zbiorowego. Tym samym część zmienna składki oraz dotacje przeznaczone na sfinansowanie usług przewozowych w myśl art. 29a ust. 1 ustawy o VAT stanowią podstawę opodatkowania.

Po wniesieniu przez gminę skargi na wydaną interpretację do WSA w Gliwicach, sąd nie zgodził się ze stanowiskiem organu i uchylił zaskarżoną interpretację.

W ustnym uzasadnieniu sąd przytoczył niektóre z przepisów ustawy o związku metropolitarnym w województwie śląskim świadczące o tym, że związek wykonuje zadania publiczne we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność oraz że ma osobowość prawną. Wskazał, iż pod uwagę wziąć należy to, że związek jest organizacją połączoną silnymi powiązaniami funkcjonalnymi oraz zaawansowaniem urbanizacji. Mamy więc do czynienia z podmiotem, który co prawda jest zrzeszeniem, ale faktycznie działa w sferze imperium.

Rezultatem tych regulacji, jest uznanie, że podobnie jak część stała składki, jej część zmienna oraz dotacje wpisują się w wyłączenie zawarte w art. 15 ust. 6 ustawy o VAT. Dotyczą one organu władzy publicznej, który działa w charakterze imperium. Dodatkowo z regulacji dotyczących samego związku metropolitarnego, jak i zasad ustalania dofinansowania, wynika, że w ramach związku nie występują elementy charakterystyczne dla stosunków cywilnoprawnych, a dotyczące choćby swobody kształtowania tych stosunków, jak również swobody ustalania wynagrodzenia. Ustawa określa w jaki sposób należy stosować tę składkę, jakie są skutki nieuiszczenia całości zaliczki, jak również dotacji, poprzez odwołanie się do Ordynacji podatkowej.

W niniejszej sprawie najistotniejsze jest to, co pominął organ, czyli przeanalizowanie jaki jest status włączenia gmin do związku metropolitarnego, jakie są konsekwencje zawartych porozumień i uznanie, że mamy tu do czynienia z porozumieniami administracyjnymi, a nie cywilnoprawnymi. Nie sposób zatem uznać, że wyłączenie z art. 15 ust. 6 ustawy o VAT nie ma zastosowania. Przeciwnie wręcz, jeśli w ramach realizowanych przez organ władzy publicznej zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa (a takimi są przepisy dotyczące samej metropolii) nie uznaje się go za podatnika, to w takim wypadku nie było możliwe uznanie, że część zmienna składki oraz otrzymywane dotacje podlegają opodatkowaniu VAT.

[1] Wyrok WSA w Gliwicach z dnia 4 lutego 2020 r., sygn. I SA/Gl 1533/19

[2] Ustawa z dnia 9 marca 2017 r. o związku metropolitalnym w województwie śląskim (Dz.U.2017.730 z dnia 06.04.2017)