WSA we Wrocławiu skierował do TSUE pytanie prejudycjalne, które ma rozwiązać budzące spore wątpliwości samorządów, w kwestii opodatkowania VAT czynności przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości na podstawie ustawy przekształceniowej[1].

Sprawa, która trafiła na wokandę WSA dotyczyła, wprowadzonej przez ustawodawcę z dniem 1 stycznia, ustawy o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów[2]. Zgodnie z jej treścią, gminy przestaną być właścicielami nieruchomości oddanych w użytkowanie wieczyste, natomiast ich dotychczasowi użytkownicy staną się z mocy prawa właścicielami gruntów. Z tytułu  przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności, nowi właściciele nieruchomości będą ponosili na rzecz gmin tzw. opłatę przekształceniową. Opłata taka będzie wnoszona do dnia 31 marca każdego roku przez okres 20 lat, licząc od dnia przekształcenia bądź odpowiednio w postaci opłaty jednorazowej, stanowiącej iloczyn wysokości opłaty obowiązującej w danym roku i liczby lat pozostałych do upływu wskazanego okresu.

Wobec powyższego, we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej, gmina zwróciła się do organu podatkowego o zajęcie stanowiska w sprawie opodatkowania VAT czynności wykonywanych na kanwie nowych regulacji. Jednocześnie przyjęła, że niezależnie od daty oddania gruntu w użytkowanie wieczyste (również gdy oddanie miało miejsce począwszy od 1 maja 2004 r.), opłaty wnoszone na podstawie ustawy przekształceniowej nie podlegają opodatkowaniu VAT. Podkreśliła przy tym, że nie można zaakceptować koncepcji jakoby czynności te stanowiły kontynuację wcześniejszych dostaw polegających na oddaniu gruntu w użytkowanie wieczyste. Prowadziłoby to bowiem do tego, że opłaty za użytkowanie wieczyste wnoszone byłyby już po wygaśnięciu samego prawa użytkowania wieczystego, a samo przekształcenie byłoby w istocie nieodpłatne. Zatem, w ocenie gminy, mamy do czynienia z dwiema czynnościami, tj. z oddaniem gruntu w użytkowanie wieczyste oraz z nabyciem prawa własności gruntu w drodze przekształcenia. Na potwierdzenie swojego stanowiska gmina wskazała również, że pobierając przedmiotowe opłaty nie działa w tym zakresie jako podatnik VAT, bowiem realizuje wyłącznie zadania nałożone na nią odrębnymi przepisami prawa.

Z takim podejściem nie zgodził się jednak DKIS, który jednocześnie wpisał się w dotychczasowe stanowiska organów podatkowych zajmowane w analogicznych przypadkach. Tym samym, wskazał, że opłaty za przekształcenie użytkowania wieczystego w prawo własności nie będą podlegać opodatkowaniu, o ile czynność ustanowienia użytkowania wieczystego miała miejsce przed 1 maja 2004 r. (na podstawie obowiązującej wówczas ustawy o VAT, ustanowienie użytkowania wieczystego nie było czynnością opodatkowaną VAT). Jednocześnie przekształcenie prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe ustanowionego po dniu 30 kwietnia 2004 r. w prawo własności, podlegać będzie opodatkowaniu jako pozostająca do spłaty należność. DKIS odniósł się również do kwestii stawki podatku. Jak wyjaśnił, zastosowanie będzie miała stawka VAT, jaka obowiązywała w momencie ustanowienia prawa użytkowania wieczystego. Co istotne, oznajmił, że w sytuacji, gdy oddanie gruntów w użytkowanie wieczyste korzystało ze zwolnienia z VAT, tak samo należy potraktować opłaty przekształceniowe ustalone na podstawie przedmiotowej ustawy.

Rozstrzygnięcia powstałego sporu nie podjął się jednak WSA we Wrocławiu, który skierował się ze swoimi wątpliwościami do TSUE. Stanowisko zaprezentowane przez Trybunał będzie mieć również znaczenie w kontekście poprzednio obowiązujących przepisów, które w przeważającym stopniu były dla podatników negatywne. Orzeczenie, stwierdzające, że taka czynności pozostaje poza zakresem VAT będzie niewątpliwie stanowiskiem, na które czekają samorządy. Niemniej jednak, należy mieć na uwadze, iż na wyrok TSUE przyjdzie nam trochę poczekać, a stanowiska organów podatkowych i przeważającej części sądów administracyjnych – co do zasady – jednomyślnie wskazują na opodatkowanie VAT tego typu opłat.

[1]Postanowienie WSA we Wrocławiu z dnia 10 lipca 2017 r., sygn. akt I SA/Wr 123/17.

[2]T.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1716, dalej: ustawa przekształceniowa.