Wzajemne poręczenia udzielane przez spółki powiązane stanowią przychód z nieodpłatnych świadczeń, taki wniosek wypływa z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 31 lipca 2019 r., sygn. II FSK 2908/17.

W przedmiotowej sprawie, dwie spółki powiązane zaciągnęły kredyty w jednym banku i udzieliły sobie wzajemnie poręczeń dotyczących zaciągniętych kredytów. Wartość jednego z kredytów była wyższa niż drugiego. Wnioskodawca zapytał, czy wzajemnie udzielone poręczenia stanowią przychód dla spółki otrzymującej poręczenie oraz czy różnica pomiędzy otrzymanym a udzielonym poręczeniem (o niższej wartości) stanowi nieodpłatne świadczenie. Zdaniem wnioskodawcy wzajemnie udzielone poręczenia nie stanowią dla spółki uzyskującej poręczenie przychodu z tytułu nieodpłatnego świadczenia podlegającego opodatkowaniu. Przedstawiając swoje argumenty spółka wskazała, że dane świadczenie można uznać za nieodpłatne, gdy otrzymujący takie świadczenie nie jest zobowiązany do wykonania innego świadczenia wzajemnego na rzecz podmiotu od którego je otrzymał. Tym samym w przedmiotowej sprawie spółki udzielając sobie wzajemnie poręczeń dokonują ekwiwalentnych świadczeń i nie może być mowy o nieodpłatności świadczeń oraz o konieczności porównywania wartości poszczególnych świadczeń. Zdaniem wnioskodawcy o ekwiwalentności świadczenia decyduje fakt konieczności spełnienia tego samego świadczenia (dokonania poręczenia) na rzecz podmiotu powiązanego, przy czym nie ma żadnego znaczenia wartość udzielonego poręczenia.

Organ podatkowy uznał powyższe stanowisko spółki za nieprawidłowe i stwierdził, że nieodpłatne świadczenie powstaje, gdy brak jest ekwiwalentności świadczenia wzajemnego. Nieodpłatne udzielenie poręczenia skutkuje przyjęciem przez podmiot udzielający ryzyka niewywiązania się dłużnika ze swojego zobowiązania względem wierzyciela. Ryzyko to posiada określoną wartość, tj. cenę, którą uzyskujący zabezpieczenie w normalnych warunkach rynkowych musiałby zapłacić udzielającemu zabezpieczenia. Korzyść majątkowa po stronie otrzymującego poręczenie może natomiast polegać m.in. na zwiększeniu się jego zdolności kredytowej, uzyskaniu niższego oprocentowania kredytu (pożyczki) czy też samej możliwości jego zaciągnięcia. Z drugiej strony udzielenie poręczenia zazwyczaj nie pozostaje bez wpływu na możliwość i warunki zaciągania innych zobowiązań przez podmiot udzielający.

W przedstawionym stanie faktycznym spółki udzieliły sobie wzajemnego poręczenia, lecz jedno z poręczeń miało niższą wartość od drugiego. W konsekwencji organ przyjął, że co prawda nie powstanie świadczenie nieodpłatne, lecz należy uznać, że powstaje świadczenie częściowo nieodpłatne. Świadczenie takie mam miejsce, gdy świadczenie jednej ze stron nie spotyka się w pełni z ekwiwalentnym świadczeniem drugiej strony. Tym samym, różnica wartości wzajemnych świadczeń będzie stanowiła przychód w rozumieniu ustawy o CIT, podlegający opodatkowaniu.

Wnioskodawca wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na powyższą interpretację, jednakże sąd przyznał rację organowi w pełni podzielając jego stanowisko. W uzasadnieniu podkreślił, że „przepisy ustawy o CIT nie zawierają definicji legalnych pojęć świadczenia nieodpłatnego i częściowo odpłatnego. W judykaturze przyjmuje się, że nieodpłatne świadczenie obejmuje wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu, lub te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze w działalności podatnika, których skutkiem jest nieodpłatne, to jest niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku tej osobie, mające konkretny wymiar finansowy (por. uchwała Izby Finansowej NSA z dnia 24 października 2011 r., o sygn. akt II FPS 7/10, uchwała składu siedmiu sędziów NSA z dnia 24 maja 2010 r., o sygn. akt II FPS 1/10).”

Rację organowi przyznał również Naczelny Sąd Administracyjny podtrzymując powyższe argumenty i dodając, że udzielenie poręczenia skutkuje przyjęciem pewnego ryzyka – wierzyciel zyskuje prawo do zaspokojenia swoich wierzytelności zarówno z majątku kredytobiorcy, jak i poręczyciela, a przyjęcie takiego ryzyka to na pewno ma określoną wartość materialną.

Podsumowując, sądy obu instancji przyznając rację organowi podatkowemu zgodziły się, że wzajemne udzielenie poręczeń do kredytów różnej wartości powoduje powstanie nieodpłatnego świadczenia. Do uznania, iż nie powstaje świadczenie nieodpłatne lub częściowo odpłatnie nie jest wystarczające dokonanie świadczenia wzajemnego, ale konieczne jest, aby wartość świadczeń wzajemnych była taka sama – świadczenia muszą pozostawać ekwiwalentne.