Stanowisko CRIDO dotyczące rewizji Rozporządzenia w sprawie wyłączeń blokowych (GBER)

Rezygnacja z wymogu inwestycji początkowej na rzecz nowej działalności dla inwestycji realizowanych przez duże przedsiębiorstwa na obszarach rozwiniętych i wpisujących się w zakres rozporządzenia 2025/795 (step) (art. 4 ust 3. GBER)

Zgodnie z obecnym brzmieniem GBER w regionach rozwiniętych możliwe jest udzielanie pomocy publicznej (regionalnej pomocy inwestycyjnej) dużym podmiotom, wyłącznie na inwestycje polegające na utworzeniu nowego zakładu produkcyjnego lub na dywersyfikacji produkcji. Duży przedsiębiorca posiadający zakład produkcyjny w regionie rozwiniętym nie może więc otrzymać wsparcia na jego rozbudowę lub modernizację. Takie ograniczenie stoi w sprzeczności z celami inicjatywy STEP, jakimi są m.in. zmniejszenie zależności strategicznych oraz wzmocnienie jej konkurencyjności. Należy przy tym pokreślić, że szereg zakładów dużych podmiotów (np. w branży farmaceutycznej i biotechnologicznej) zlokalizowana jest właśnie na obszarach rozwiniętych typu „c”, co powoduje, że ograniczenia dotyczące możliwości uzyskania pomocy publicznej dotyczą szerokiego grona firm.
Brak możliwości uzyskania pomocy dla istniejącego zakładu może w dłuższej perspektywie skutkować większą skłonnością producentów do przenoszenia produkcji poza Europę, a w konsekwencji przełożyć się na obniżenie konkurencyjności gospodarki danego kraju oraz Wspólnoty. Równocześnie, rozbudowa już funkcjonujących zakładów produkcyjnych dużych podmiotów może w sposób najszybszy i najbardziej efektywny kosztowo przełożyć się na poprawę pozycji gospodarki UE w danej branży – wyprodukowane dodatkowo komponenty i technologie będą mogły być oferowane ich odbiorcom po koszcie niższym niż w przypadku budowy zupełnie nowego zakładu produkcyjnego, a dobre zaplecze logistyczne oraz możliwość skorzystania z infrastruktury istniejącego zakładu przyspieszą podaż produktów na rynek.
Postulowane rozszerzenie możliwości udzielania pomocy publicznej dużym przedsiębiorstwom na obszarach rozwiniętych zwłaszcza w zakresie projektów dotyczących technologii krytycznych mogłoby przyczynić się do silniejszego związania firm z istniejącą lokalizacją, a także wspierać realizację celów Unii Europejskiej w zakresie poprawy bezpieczeństwa, zwiększania konkurencyjności oraz eliminowania strategicznych zależności.
W obecnej sytuacji uzasadnione wydaje się odstąpienie od różnicowania dostępności pomocy publicznej w zależności od poziomu rozwoju gospodarczego regionu (PKB per capita), na rzecz zapewnienia strategicznej lokalizacji zakładów produkcyjnych i bezpieczeństwa zarówno w wymiarze zbrojeniowym jak i np. lekowym.

Utworzenie dodatkowego przeznaczenia pomocy na projekty dotyczące przygotowania studiów wykonalności dla projektów z zakresu ochrony środowiska

Obecnie możliwość udzielania pomocy na studia wykonalności została przewidziana w GBER wyłącznie dla projektów dotyczących działalności badawczo-rozwojowej. Wysokie koszty przygotowawcze, a także poziom złożoności technologicznej inwestycji w zakresie energetyki i ochrony środowiska stanowi przesłankę dla utworzenia analogicznego przeznaczenia pomocy w przypadku przedsięwzięć środowiskowych.
Możliwość uzyskania dofinansowania na opracowanie studiów wykonalności wpłynie pozytywnie na stopnień gotowości realizacyjnej projektów oraz przyspieszy ich implementację. Dodatkowym efektem pozytywnym może być poprawa bankowalności projektów i zwiększenie zaangażowania kapitału prywatnego w ich realizację. Szczegółowo opracowana dokumentacja projektowa oraz sam fakt uzyskania dofinansowania ze środków publicznych na prace przygotowawcze dla danego projektu mogą się bowiem przełożyć na poprawę wiarygodności inwestora dla instytucji finansującej.
Koszt przygotowania studiów wykonalności jest szczególnie wysoki w przypadku technologii innowacyjnych o niewielkim stopniu rozpowszechnienia oraz inwestycji wysoce kapitałochłonnych jak np. projekty z zakresu energetyki jądrowej, które zgodnie z założeniami KE mają stanowić w przyszłości podstawowe źródło energii odnawialnej w UE. Te grupy przedsięwzięć powinny być traktowane preferencyjne w zakresie dofinansowania kosztów prac przygotowawczych. W ramach uzupełnienia, należy podkreślić, że istniejące aktualnie w ramach CEF (w tym w zakresie energetyki) możliwości dofinansowania kosztów przygotowania studiów wykonalności przedsięwzięć dotyczą wyłącznie wąskiego katalogu projektów o znaczeniu ponadnarodowym. Jest to więc mechanizm niewystarczający w

Uwzględnienie kategorii spółek średniej kapitalizacji w zapisach GBER, w tym w przepisach dotyczących intensywności pomocy publicznej

Zgodnie z definicją zawartą w rozporządzeniu 2015/1017 art. 2 pkt. 7 spółki o średniej kapitalizacji (mid-capy) oznaczają podmioty zatrudniające nie więcej niż 3 000 pracowników, niebędące MŚP ani małymi spółkami o średniej kapitalizacji. Mid-capy jest to więc kategoria wielkościowa firm, które nie są już MŚP, ale nie są też dużymi korporacjami. Jak zauważono przy przygotowaniu uproszczeń regulacyjnych zawartych w pakietach Omnibus, dla przedsiębiorstwa przejście z kategorii MŚP do kategorii dużych firm wiąże się z tzw. „klifem regulacyjnym” obejmującym wzrost obowiązków sprawozdawczych, ograniczenie dostępu do ulg i uproszczeń oraz wzrost kosztów zapewnienia zgodności z przepisami. Może to ograniczać ich konkurencyjność na międzynarodowych rynkach, w szczególności na rynkach poza UE, gdzie firmy tej wielkości mogą liczyć na liczne subsydia rządowe. Równocześnie, jak wynika z raportu Europejskiego Banku Inwestycyjnego z 2024 rok (Hidden champions, missed opportunities – EIB & EPC) mid-capy odgrywają kluczową rolę w podejmowaniu wyzwań stojących przed Unią Europejską, związanych z transformacją ekologiczną i cyfrową, konkurencyjnością i wydajnością. Pod względem innowacyjności, cyfryzacji oraz postrzegania ryzyka wynikającego ze zmian klimatycznych i związanych z tym inwestycji, przedsiębiorstwa te są niemal na równi z dużymi przedsiębiorstwami i znacznie bardziej aktywne niż MŚP.
Skutecznym sposobem wzmocnienia konkurencyjności tej grupy przedsiębiorstw, oprócz uproszczeń regulacyjnych, może być udzielanie im wyższego wsparcia w ramach pomocy publicznej.
Dlatego też postulujemy, aby ta kategoria wielkościowa podmiotów została uwzględniona w zapisach GBER, wraz z możliwością korzystania z pomocy publicznej o intensywności odpowiadającej intensywności określonej dla średnich przedsiębiorstw.

Zmiana sposobu ustalania powiązań pomiędzy podmiotami (załącznik 1, GBER)

Aktualnie definicja MŚP, w szczególności w za-kresie identyfikacji podmiotów, które powinny być traktowane jako powiązane z beneficjentem, pozostawia wiele niejasności interpretacyjnych. W szczególności, analiza podmiotów powiązanych wymaga uwzględniania relacji występujących pomiędzy osobami fizycznymi (w tym członkami rodziny) oraz badania rynków właściwych lub pokrewnych, przy jednoczesnym braku jedno-znacznego wskazania w jaki sposób powinno być przeprowadzane takie badanie. Komisja Europejska opublikowała w 2019 r. Poradnik dla użytkowników dotyczący definicji MŚP, który jednak nie ma charakteru prawnie wiążącego.
Jednocześnie, obok definicji MŚP z załącznika I do GBER, funkcjonuje definicja tzw. jednostki gospodarczej (single economic unit), mająca zastosowanie m.in. na cele obliczania limitu pomocy de minimis. Podczas gdy definicja MŚP opiera się na Zaleceniu Komisji z 2003 r., aktualność wyboru kryteriów służących limitowi pomocy de minimis została potwierdzona w 2023 r. kiedy uchwalono nowe rozporządzenie dotyczące udzielania pomocy de minimis. Kryteria mające zastosowanie do jednostki gospodarczej zostały zredukowane względem kryteriów dotyczących MŚP. Są przy tym bardziej przejrzyste i precyzyjne, a w konsekwencji łatwiejsze do stosowania przez beneficjentów.
Tym samym, celem uniknięcia wątpliwości interpretacyjnych rekomendowane byłoby uproszczenie definicji MŚP w szczególności poprzez dostosowanie kręgu podmiotów branych pod uwagę przy badaniu tego statusu, do pojęcia jednostki gospodarczej. Pozwoli to na bardziej precyzyjne definiowanie statusu przez beneficjentów, przekładając się zarówno na szybkość udzielania pomocy przez instytucje jak na ograniczenie ryzyka zwrotu pomocy z powodu źle określonego statusu.