Dywidenda, w zamiarze prawodawcy unijnego, powinna być opodatkowania w momencie, w którym zostaje wypłacona przez spółkę dominującą, ostatecznie dominującą, na rzecz podmiotów bezpośrednio czerpiących z tego tytułu dochody, takich jak akcjonariusze. Takie wnioski płyną z ustnych motywów rozstrzygnięć Naczelnego Sądu Administracyjnego z 30 maja 2025 r. w wyrokach w sprawach połączonych o sygn. II FSK 1489/24, II FSK 1518/24 w zakresie tzw. „zwolnienia dywidendowego”.

 
NSA potwierdził korzystne dla podatników stanowisko zgodnie, z którym aby móc skorzystać ze zwolnienia od podatku dochodowego przewidzianego dla wypłat do podmiotów powiązanych przychodów z tytułu udziału w zyskach z osób prawnych (wypłaconej dywidendy) spółka nie może korzystać ze zwolnienia podmiotowego od całości swoich dochodów, natomiast gdy podlega zwolnieniu przedmiotowemu tj. od konkretnej kategorii płatności jest ona uprawniona do zastosowania zwolnienia.

 

Warunek efektywnego opodatkowania

Aby skorzystać ze zwolnienia od podatku dochodowego przewidzianego w art. 21 ust. 3 lub art. 22 ust. 4 ustawy o CIT[1] m.in. dla wypłat do podmiotów powiązanych odsetek lub przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych (dywidendy) spółka musi spełnić szereg warunków, z czego jeden z nich jest przedmiotem częstego sporu interpretacyjnego między organami podatkowymi i podatnikami.

Zwolnienie będzie bowiem miało zastosowanie jeżeli podatnik (odbiorca należności) nie korzysta ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym od całości swoich dochodów, bez względu na źródło ich osiągania.

 

Orzecznictwo WSA w Lublinie

Powyższy wymóg jest w orzecznictwie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie rozumiany jako ”wymóg odprowadzenia od danego strumienia płatności przez odbiorcę dywidendy »odpowiednich« należności podatkowych w kraju rezydencji (tzw. »efektywne opodatkowanie«)”. W praktyce, organy podatkowe i WSA w Lublinie (sąd właściwy w dużym odsetku spraw dot. opodatkowania transgranicznego) badają wszystkie możliwe obciążenia podatkowe w zakresie „efektywnego opodatkowania” tj. zarówno podatek u źródła, jak i podatek dochodowy od osób prawnych. Jeżeli od wypłaconej dywidendy nie został zapłacony żaden podatek to w ocenie organów podatkowych i WSA w Lublinie nie dochodzi do efektywnego opodatkowania i wykluczona jest możliwość skorzystania ze zwolnienia od opodatkowania.

 

Stanowisko Ministerstwa Finansów

Ministerstwo Finansów w projekcie objaśnień podatkowych z 25 września 2023 r. dotyczących poboru podatku u źródła (o którym szerzej pisaliśmy już na naszym blogu) wskazało, że efektywne opodatkowanie należy rozumieć jako brak zwolnienia o charakterze podmiotowym czy przedmiotowym w stosunku do uzyskiwanych przychodów (dochodów).

MF w swoim stanowisku oparł się na dyrektywach EU mających na celu zapobieganie podwójnemu opodatkowaniu:

  • Dyrektywie Parent-Subsidiary (Dyrektywie PS)[2] – dotyczącej zwolnienia z opodatkowania dywidend wypłacanych między spółkami zależnymi i dominującymi różnych państw członkowskich.
  • Dyrektywie Interest-Royalty (Dyrektywie IR)[3] – dotyczącej zwolnienia z opodatkowania odsetek i należności licencyjnych wypłacanych przez spółkę państwa członkowskiego na rzecz spółki powiązanej z innego państwa członkowskiego.

Zdaniem MF pod uwagę należy również brać niepomniejszanie uzyskanego dochodu o hipotetyczne koszty, jak również brak możliwości uzyskania zwrotu podatku pobranego od tego dochodu bądź zaliczenia takiego podatku na poczet podatku z innych tytułów.

W przypadku dywidend warunek ten powinien być rozumiany w taki sposób, iż podmiot otrzymujący dywidendę powinien podlegać efektywnemu opodatkowaniu w państwie członkowskim. Mając jednak na uwadze odmienność dyrektywy PS i dyrektywy IR warunek ten, w przypadku dywidend, powinien być odnoszony wyłącznie do aspektów podmiotowych. Innymi słowy, MF wskazał, że w przypadku dywidend wyklucza zastosowanie zwolnienia wyłącznie korzystanie przez odbiorcę należności ze zwolnienia podmiotowego od całości jego dochodów.

W stanowisku przedstawionym w projekcie objaśnień podatkowych, Ministerstwo potwierdziło w opublikowanej 20 listopada 2024 r. Interpretacji Ogólnej[4], o której również szerzej pisaliśmy.

 

Zwolnienie podmiotowe a zwolnienie przedmiotowe

Zwolnienia podmiotowe dotyczą określonych podmiotów, które są całkowicie lub częściowo zwolnione z obowiązku podatkowego. Oznacza to, że określone grupy podatników – na przykład małe przedsiębiorstwa czy organizacje non-profit – nie muszą płacić podatku lub korzystają z preferencyjnych warunków. Zwolnienia podmiotowe mają na celu wspieranie określonych grup działalności gospodarczej lub sektorów i Natomiast zwolnienia przedmiotowe polegają na nie pobieraniu podatku w związku z wykonaniem określonych czynności np. dostawy określonych towarów lub świadczeniu wybranych usług.

Kolokwialnie mówiąc, zwolnienia podmiotowe koncentrują się na tym kto jest zwolniony (jaki podmiot) natomiast zwolnienia przedmiotowe na tym co jest zwolnione z podatku (jaki rodzaj dochodu).

 

Stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego

NSA uchylił wyroki WSA w Lublinie z 7 sierpnia 2024 r. sygn. akt I SA/Lu 242/24; I SA/Lu 241/24 i jednoznacznie uznał za błędną wykładnię komentowanego warunku przez ten Sąd, opartą na jej dotychczasowym rozumieniu przedstawionym powyżej.

W ocenie Sądu, warunek „efektywnego opodatkowania” niewątpliwie odnosi się do zwolnienia podmiotowego, a więc do zwolnienia obejmującego, tak jak jest to wskazane wprost w przepisie, wszelkie dochody niezależnie od źródła ich uzyskania. Tym samym nie może być rozumiana w sposób inny, a więc taki, że obejmuje to wyłączenie ze zwolnienia także przypadki, kiedy odbiorca dywidendy korzysta ze zwolnienia przedmiotowego, na przykład obejmującego zwolnienie opodatkowania dochodów z takiej właśnie dywidendy. W ocenie NSA obecne sformułowanie przepisu jest w tym zakresie jednoznaczne i jako prawidłową należy odczytywać wyłącznie powyższą jego interpretację.

Co więcej, zdaniem NSA zwolnienie to na gruncie unijnym znajduje podstawę w art. 5 dyrektywy PS, wskazującym wprost, że zyski, które spółka zależna wypłaca swojej spółce dominującej są zwolnione z podatku potrącanego u źródła. Wykładnia tego przepisu jest tożsama z wykładnią przedstawioną przez skład orzekający, co w ocenie Sądu potwierdza prawidłowość jego stanowisko co do interpretacji ustawy o CIT.

Cel takiego właśnie uregulowania tych przepisów jest w ocenie NSA oczywisty, dopóki te środki należą do grupy, która jest organizowana w taki sposób, że ma wiele spółek zależnych, wiele zakładów w różnych państwach unijnych – to na tym poziomie nie powinno dojść do opodatkowania, bo to powoduje mnożenie podatku i zmniejszenie dywidendy u ostatecznego beneficjenta, więc u tego podmiotu czy tych podmiotów, które ostatecznie z tej dywidendy wypracowanej przed przedsiębiorstwa korzystają. Do opodatkowania powinno zatem dojść, gdy środki zawarte w dywidendzie nie służą działalności gospodarczej podmiotów zhierarchizowanych, utworzonych poprzez poszczególne spółki zależne i zostają wypłacone innym podmiotom, które uzyskują z tego tytułu dochód np. akcjonariuszom.

 

Znaczenie praktyczne

Stanowisko przedstawione w komentowanych wyrokach NSA jest szczególnie istotne dla grup spółek, w których dochodzi do wypłat dywidend pomiędzy członkami grupy. Jak bowiem potwierdził NSA, w celu skorzystania ze zwolnienia dywidendowego należy nie podlegać zwolnieniu podmiotowego od całości swoich dochodów.

Korzystanie natomiast przez odbiorcę należności ze zwolnień przedmiotowych od konkretnych źródeł dochodu nie stanowi przeszkody do zastosowania zwolnienia – oczywiście przy spełnieniu pozostałych warunków wskazanych w ustawie o CIT i dyrektywie PS.

Tym samym, zgodnie z logiką przedstawioną przez NSA, co do zasady, w przypadku transferowania środków w formie dywidend między spółkami powiązanymi położonymi w różnych krajach nie powinno dojść do ich opodatkowania do momentu wypłaty środków innym podmiotom, niebędącym członkami grupy nawet jeśli niektóre ze spółek z grupy otrzymujące dywidendę korzystają ze zwolnień przedmiotowych od opodatkowania.

Przedstawione przez nas tezy i wnioski wynikają z ustnych motywów rozstrzygnięcia przedstawionych przez NSA. Pozostaje nam czekać na publikację pisemnych uzasadnień komentowanych orzeczeń, a także na kolejne korzystne dla podatników wyroki w tym zakresie i w ślad za tym na zmianę dotychczasowej wykładni warunku „efektywnego opodatkowania” przez organy podatkowe.
 
[1] Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz. U. z 2025 r. poz. 278 ze zm.), dalej: ustawa o CIT.

[2] Dyrektywa Rady 2011/96/UE z dnia 30 listopada 2011 r. w sprawie wspólnego systemu opodatkowania mającego zastosowanie w przypadku spółek dominujących i spółek zależnych różnych państw członkowskich (przekształcenie), dalej: Dyrektywa PS.

[3] Dyrektywa Rady 2003/49/WE z dnia 3 czerwca 2003 r. w sprawie wspólnego systemu opodatkowania stosowanego do odsetek oraz należności licencyjnych między powiązanymi spółkami różnych Państw Członkowskich, dalej: Dyrektywa IR.

[4] Interpretacja Ogólna Ministra Finansów z 15 listopada 2024 r. DD9.8202.1.2024 dotycząca niektórych warunków stosowania zwolnienia określonego w art. 22 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, opublikowana w Dz. U. Poz. 108, dalej: Interpretacja Ogólna.