W naszym poprzednim wpisie opisaliśmy znaczenie uchwał NSA, skupiając się na mocy prawnej uchwał abstrakcyjnych oraz wymieniając ich przykłady z bieżącej praktyki. W niniejszym wpisie kontynuujemy naszą analizę, przyglądając się szerzej uchwałom konkretnym.

(Dalsza część artykułu pod materiałem wideo)

Zobacz film: Jak zarządzić kontaktami z organami podatkowymi

Komunikacja z urzędem skarbowym – zasady, ryzyka i dobre praktyki

Czy można rozmawiać z urzędnikiem skarbowym bez stresu? Jak odpowiadać na wezwania organów podatkowych, nie narażając siebie i firmy na niepotrzebne ryzyko? W trzecim odcinku „Spornych Śród” omawiamy kluczowe zasady skutecznej i bezpiecznej komunikacji z administracją skarbową.

Czym są uchwały konkretne NSA?

Podobnie jak w przypadku uchwał abstrakcyjnych, uchwały konkretne służą zapewnieniu jednolitości w wykładni przepisów przez sądy administracyjne. O ile jednak uchwały abstrakcyjne rozstrzygają co do rozbieżności pojawiających się w orzecznictwie na szerszą skalę, tak uchwały konkretne służą wyjaśnieniu zagadnień, które wzbudziły istotne wątpliwości prawne w konkretnej sprawie przed sądem administracyjnym.

Jeśli w danej sprawie wystąpią poważne wątpliwości prawne, skład orzekający NSA (czyli trzech sędziów) może zwrócić się o wydanie uchwały do powiększonego składu NSA (siedmiu sędziów). Strony mogą taki wniosek zasugerować, ale decyzja należy wyłącznie do sędziów. Co ważne – samo wystąpienie o uchwałę wstrzymuje wydanie orzeczenia do czasu jej podjęcia.

Moc prawna uchwał konkretnych

Uchwała rozstrzyga przedstawione wątpliwości w ścisłym stanie faktycznym, wynikającym ze złożonej skargi kasacyjnej. Po wydaniu uchwała wiąże sąd administracyjny, który wniósł o jej wydanie i nie może on przyjąć odmiennej wykładni w wyroku.

W przeciwieństwie do uchwał abstrakcyjnych, uchwały konkretne nie wiążą innych składów sądów administracyjnych. W praktyce jednak sądy często biorą pod uwagę przedstawione w nich stanowisko przy rozstrzyganiu spraw o podobnym stanie faktycznym i prawnym. W takich sytuacjach dla podatnika może to oznaczać konieczność solidniejszego uzasadnienia swojego stanowiska, jeśli chce przekonać sąd do innej interpretacji niż ta przyjęta w uchwale.

Przykłady najnowszych uchwał konkretnych NSA

Poniżej przedstawimy przykłady uchwał konkretnych, które rozstrzygnęły wątpliwości prawne pojawiające się w sprawach podatkowych.

1. Obowiązek złożenia zeznania podatkowego przy nabyciu spadku potwierdzonym orzeczeniem sądu (III FPS 2/25)

W sprawie przed NSA ujawnił się następujący problem: czy spadkobierca, który nabył spadek na mocy prawomocnego orzeczenia sądu, ale nie zgłosił go do opodatkowania, ma obowiązek złożenia zeznania podatkowego? Powstała wątpliwość, czy w takiej sytuacji - jeśli podatnik tego nie zrobi - organ jest uprawniony do wydania decyzji ustalającej zobowiązanie w przedłużonym terminie (5 lat od powstania obowiązku zamiast standardowych 3 lat).

NSA rozstrzygnął, że w takiej sytuacji podatnik nie jest zobowiązany do złożenia zeznania podatkowego, a tym samym decyzja ustalająca powinna zostać doręczona w krótszym, trzyletnim terminie. Takie rozstrzygnięcie chroni podatników, którzy nie złożyli zeznania w terminie – organy podatkowe nie mogą stosować mniej korzystnych dla podatników interpretacji, tylko po to, żeby wydłużyć okres, w którym może być ustalone zobowiązanie.

2. Tarcza antykryzysowa a przedawnienie zobowiązań podatkowych (I FPS 2/22)

W okresie pandemii COVID-19 pojawiły się liczne wątpliwości, czy przepisy tzw. tarczy antykryzysowej (art. 15zzr tzw. „ustawy covidowej”) powodujące zawieszenie biegu terminów przedawnienia „przewidzianych przepisami prawa administracyjnego” dotyczyły również przedawnienia zobowiązań podatkowych. NSA jednoznacznie stwierdził, że wskazany przepis nie dotyczy terminów przedawnienia zobowiązań podatkowych. Dzięki temu rozstrzygnięciu w praktyce organy nie mają podstaw by wydłużać postępowania, powołując się na zawieszenie biegu terminu przedawnienia – to realna ochrona dla podatników.

3. Rozbieżności językowe w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania (II FPS 1/24)

W uchwale z 28 października 2024 r. NSA zajął się ważną kwestią dla płatników podatku u źródła (WHT) – zasadami wykładni umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. W przypadku jednej z nich – zawartej między Polską a Szwecją – przez długi czas istniały rozbieżności między polską i angielską wersją językową. Wywołało to pytania, którą z nich powinien stosować polski płatnik. NSA przesądził, że w razie rozbieżności rozstrzygający jest tekst angielski, niezależnie od późniejszego, oficjalnego sprostowania wersji polskiej.

W przeciwieństwie do wcześniej wymienionych uchwał, niniejsze rozstrzygnięcie jest niekorzystne dla podatników, ograniczając możliwość obrony ich interesów. Pokazuje to jak ważne jest śledzenie orzecznictwa NSA, tak aby podatnicy i płatnicy WHT mogli odpowiednio dostosować sposób przyszłych rozliczeń.

Podsumowanie

Mimo, że uchwały konkretne formalnie wiążą tylko w pojedynczej sprawie, to ich znaczenie jest o wiele większe. W praktyce sądy administracyjne kierują się takimi uchwałami również w innych, podobnych przypadkach, gdyż podobnie jak w przypadku uchwał abstrakcyjnych, o których pisaliśmy w poprzednim wpisie, odstąpienie od poglądu zawartego w uchwale konkretnej wymaga podjęcia przez NSA nowej uchwały w powiększonym składzie. Tym samym uchwały konkretne mają realny wpływ na to, jak interpretowane są przepisy podatkowe i wyznaczają kierunek dla przyszłych rozstrzygnięć.

Przykłady najnowszych uchwał NSA pokazują, że rozstrzygnięcia mogą zarówno chronić podatników przed niekorzystnymi interpretacjami organów podatkowych, jednak mogą także przyjmować mniej korzystne wykładnie. Niezależnie od kierunku rozstrzygnięć, warto śledzić kolejne uchwały NSA, zarówno abstrakcyjne, jak i konkretne, ponieważ pozwalają one przewidzieć przyszły kierunek orzecznictwa, dzięki czemu możliwe jest odpowiednie dostosowanie strategii podatkowej oraz sposobu rozliczeń.

Zapoznaj się z pełną ofertą: Postępowania podatkowe i spory sądowe