Naczelny Sąd Administracyjny 13 października 2025 r. rozstrzygnął istotną kwestię dotyczącą wznowienia postępowania podatkowego zakończonego decyzją ostateczną, jeśli po wydaniu tej decyzji wyjdą na jaw nowe dowody lub okoliczności faktyczne.

(Dalsza część artykułu pod materiałem wideo)

Zobacz film: Jak zarządzić kontaktami z organami podatkowymi

Komunikacja z urzędem skarbowym – zasady, ryzyka i dobre praktyki

Czy można rozmawiać z urzędnikiem skarbowym bez stresu? Jak odpowiadać na wezwania organów podatkowych, nie narażając siebie i firmy na niepotrzebne ryzyko? W trzecim odcinku „Spornych Śród” omawiamy kluczowe zasady skutecznej i bezpiecznej komunikacji z administracją skarbową.

Instytucja wznowienia postępowania – zarys problemu

Wznowienie postępowania podatkowego to nadzwyczajny tryb, który pozwala na ponowne rozpatrzenie sprawy zakończonej decyzją ostateczną. Wznowienie może nastąpić tylko w ściśle określonych przypadkach, wskazanych w Ordynacji podatkowej. Jedną z najczęściej stosowanych przesłanek wznowienia postępowania podatkowego jest sytuacja, gdy wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nieznane organowi, który wydał decyzję.

Mimo, jak się wydawało, klarownej treści przepisu, w praktyce niekiedy organy podatkowe odmawiały wznowienia postępowania w sytuacji, w której nowe dowody lub okoliczności były co prawda nieznane organowi podatkowemu, ale za to miał o nich wiedzę podatnik, który nie przedstawił ich w toku postępowania.

Co gorsza, także orzecznictwo sądów administracyjnych nie było jednolite w tym względzie. Wykształciły się w nim dwie przeciwstawne linie interpretacyjne. Zgodnie z pierwszą z nich jeśli podatnik znał daną okoliczność, ale jej nie ujawnił w toku postępowania – nie może później domagać się wznowienia. Sądy twierdziły, że „wyjście na jaw” dowodu wymaga, aby nie był on znany wcześniej nikomu, w tym także stronie postępowania. Zgodnie z drugim podejściem, dla wznowienia postępowania wystarczy, że nowe dowody lub okoliczności były nieznane organowi podatkowemu – nawet jeśli podatnik je znał, ale ich nie przedstawił. Zwolennicy tej wykładni wskazują, że treść przepisu wskazuje, iż nowe okoliczności lub nowe dowody mają doprowadzić do usunięcia stanu niewiedzy organu, a nie podatnika. Mają być one bowiem „nieznane organowi".

Rozbieżność ta doprowadziła do wydania – na wniosek Prezesa NSA – uchwały.

Uchwała NSA z 13 października 2025 r., sygn. II FPS 3/25

NSA opowiedział się ostatecznie za wykładnią liberalną, wskazując, że: „Na podstawie art. 240 § 1 pkt 5 o.p. w sprawie zakończonej decyzją ostateczną za przesłankę wznowienia postępowania na wniosek strony mogą być uznane nowe okoliczności lub nowe dowody, które były znane stronie w trakcie prowadzonego postępowania podatkowego, ale strona ich nie powołała”.

W ramach przedstawienia ustnych motywów uchwały wskazano, że kluczowe znaczenie miała dla składu orzekającego wykładnia językowa. Jak zauważył NSA, Ordynacja podatkowa mówi wprost o dowodach „nieznanych organowi”, nie wspominając o wiedzy lub niewiedzy strony postępowania. Sąd podkreślił też, że użyty w przepisie zwrot „wyjdą na jaw” oznacza, że dany dowód lub okoliczność mogły być wcześniej komuś znane – ale nie były ujawnione publicznie, w aktach sprawy. Tym samym, istotny jest stan wiedzy organu w chwili wydania decyzji, a nie to, czy podatnik miał dostęp do danej informacji.

Ocena i praktyczne konsekwencje uchwały

Z rozstrzygnięciem uchwały NSA należy się zgodzić.

Przede wszystkim, jak słusznie podkreślił Sąd w ustnych motywach uchwały, to organ podatkowy ponosi odpowiedzialność za zebranie materiału dowodowego i to on decyduje, kiedy jest on kompletny i umożliwia wydanie prawidłowej decyzji. Podatnik ma obowiązek współdziałać z organem w toku postępowania, ale nie ma on obowiązku samodzielnego kompletowania materiału dowodowego.

Gdyby przyjąć restrykcyjny kierunek wykładni art. 240 § 1 pkt 5 Ordynacji podatkowej, wiele obiektywnie nieprawidłowych rozstrzygnięć byłoby niemożliwych do wzruszenia tylko dlatego, że podatnik dysponował wiedzą czy dokumentami pozwalającymi na prawidłowe rozstrzygnięcie sprawy, ale ich nie przedstawił – nawet jeśli zrobił to nieświadomie. Pokrzywdzeni byliby przede wszystkim ci podatnicy, którzy nie korzystali z profesjonalnego wsparcia w ramach postępowania i którzy mogli nie dostrzegać znaczenia określonych dowodów lub okoliczności dla rozstrzygnięcia (szczególnie, jeśli nie zostali wezwani do ich przedstawienia przez organ podatkowy).

Kwestia ta nabiera znaczenia w podatkach wymagających analizy dokumentów technicznych, takich jak np. podatek od nieruchomości. W jego przypadku znaczenie dla prawidłowego rozstrzygnięcia w niektórych przypadkach mogą mieć dokumenty, które częstokroć nie kojarzą się w sposób oczywisty z opodatkowaniem, takie jak np. pojedyncze załączniki z dokumentacji powykonawczej, określone fragmenty projektów architektoniczno-budowlanych, czy nawet umowy dotyczące sposobu wykorzystania nieruchomości. W sytuacji, gdy o przedłożenie takich dokumentów nie wzywa organ podatkowy, trudno wymagać od podatnika, który nie posiada wiedzy specjalistycznej ani doświadczenia w prowadzeniu postępowań podatkowych, by samodzielnie rozpoznał on znaczenie tych dokumentów dla sprawy i dostarczył je organowi. Takiego obowiązku nie nakładają też na niego przepisy Ordynacji podatkowej, co zauważył NSA, wydając omawianą uchwałę.

W konsekwencji więc, jeżeli podatnik dysponuje decyzją ostateczną organu podatkowego, a w toku weryfikacji rozliczeń odkrył on, że rozstrzygnięcie było nieprawidłowe z uwagi na brak wiedzy organu o okolicznościach lub dowodach, nadal możliwe jest doprowadzenie do wzruszenia tej decyzji. Wcześniejsza znajomość dowodów lub okoliczności przez podatnika nie tamuje zaś możliwości wznowienia. Pamiętać należy jednak, że kluczowa jest ocena, czy nowe dowody i okoliczności są istotne, tj. czy mogą wpływać na wynik sprawy. Nie każdy bowiem nowy dowód będzie miał taki charakter i nie musi on uzasadniać wznowienia postępowania.

Zapoznaj się z pełną ofertą: Postępowania podatkowe i spory sądowe