Kiedy teoria TP zderza się z praktyką, a transakcja kontrolowana z właściwą

Czy organy podatkowe mogą z powodzeniem pominąć formalne podstawy transakcji i dokonać realokacji aż 60% zysku rezydualnego pomiędzy Spółkami (Luksemburg -> Szwecja)? Tak stało się w sprawie rozpatrzonej w roku 2024 na korzyść Szwedzkiej Administracji Podatkowej przez Administracyjny Sąd Apelacyjny w Sztokholmie. Sprawa koncentrowała się wokół nabyć znaczących wartości niematerialnych i prawnych (WNiP) w branży farmaceutycznej.

(Dalsza część artykułu pod materiałem wideo)

Zobacz film: Panujące trendy w zakresie cen transferowych 06.2025

Trendy w cenach transferowych 2025 – rosnąca presja administracji podatkowej, cyfryzacja raportowania, zmiany gospodarcze i nowe wytyczne OECD wymagają od grup kapitałowych aktualizacji polityki cen transferowych. Dowiedz się, jak zarządzać dokumentacją TP, unikać ryzyk i przygotować się na kontrole.

Stan faktyczny

Spółka dominująca Grupy z siedzibą w Szwecji (Meda AB) utworzyła spółkę zależną w Luksemburgu (Meda Lux). Meda Lux dokonała kilku akwizycji praw do produktów farmaceutycznych od podmiotów trzecich, a następnie udzieliła licencji spółce dominującej i innym podmiotom z Grupy na korzystanie z nabytych praw. Zgodnie z przyjętymi w umowach warunkami, Meda Lux jako pryncypał zatrzymywała zysk rezydualny związany ze sprzedażą produktów, podczas gdy inne spółki z Grupy (w tym Meda AB) otrzymywały jedynie rutynowe wynagrodzenie za funkcje wsparcia, marketingowe czy dystrybucyjne związane z tymi produktami.

Ustalenia organów podatkowych

Zdaniem organów szwedzkich umowy wewnątrzgrupowe oraz przyjęty model rozliczeń nie odzwierciedlały rzeczywistych transakcji, ponieważ nie uwzględniały rzeczywistego podziału funkcji i ryzyk związanych z akwizycją praw. Uznano, że strategiczne decyzje dotyczące nabycia WNiP były podejmowane przez Meda AB, która ponosiła i kontrolowała kluczowe ryzyka oraz zapewniała finansowanie inwestycji (pozyskiwała środki z zewnątrz, a następnie udzielała pożyczek w Grupie). Meda Lux działała jedynie jako formalny posiadacz praw do WNiP, bez realnej kontroli nad kluczowymi ryzykami.

Ostatecznie stwierdzono, że 60% zysku rezydualnego powinno być przypisane Meda AB, jako podmiotowi, który pełnił kluczowe funkcje i ponosił istotne ryzyka związane z akwizycją praw. Pozostałe 40% zostało przypisane innym spółkom z Grupy, których pracownicy mieli strategiczny wpływ na dokonanie nabycia WNiP. Z kolei Meda Lux powinna otrzymywać wynagrodzenie jedynie w formie narzutu na kosztach za usługi administracyjne (formalny właściciel) + zwrot wolny od ryzyka z zainwestowanego kapitału (kluczowe ryzyka przypisano w całości Meda AB).

Istotne tezy wyroku

W pierwszej instancji Sąd odmówił racji Szwedzkiej Administracji Podatkowej, jednak Sąd Apelacyjny orzekł na korzyść organów. Punktem wyjścia Sądu Apelacyjnego było stwierdzenie, że należy ocenić jak w porównywalnej sytuacji zachowałyby się podmioty niepowiązane, a w tym celu należy wziąć pod uwagę wszystkie transakcje stron (dealings), ich rzeczywiste zachowanie oraz inne istotne ekonomicznie okoliczności sprawy związane ze stosunkiem umownym. Spośród wielu poruszonych w wyroku rozważań znalazło się w nim kilka kwestii istotnych także dla polskiej praktyki, w tym:

• Zasada „substance over form” oraz „accurate delineation” - zdaniem Sądu ocena rynkowości transakcji nie może ograniczać się do analizy formalnych warunków umowy, lecz musi uwzględniać faktyczny przebieg transakcji, w tym alokację funkcji i ryzyk,
• Zasada „control over risk” - Sąd podkreślił, że to kontrola nad kluczowymi ryzykami (w tym przypadku związanymi z akwizycją praw), a nie własność prawna, determinuje prawo do zysku rezydualnego.

Co ciekawe, przeanalizowano także substancję biznesową Meda Lux. Uznano, że zaangażowanie 2-5 pracowników (w tym CEO), którzy nie posiadali wystarczających kompetencji ani doświadczenia nie wystarczy, aby samodzielnie podejmować decyzje o nabyciu znaczących dla Grupy WNiP. Ponadto, treść i kolejność protokołów posiedzeń Zarządów Spółek potwierdzały, że najpierw kluczowe decyzje zapadały na szczeblu Meda AB, a dopiero później kwestie nabycia praw były komunikowane Meda Lux.

Czy podobne rozstrzygnięcie mogłoby zapaść w Polsce?

Zdecydowanie TAK. Przepisy TP w Polsce zostały skonstruowane w duchu inicjatywy BEPS (Base Erosion and Profit Shifting) i przewidują koncentrację na rzeczywistej treści ekonomicznej transakcji. W związku z tym, polskie organy podatkowe posiadają prawo do pominięcia lub recharakteryzacji transakcji (art. 11c CIT) i potrafią kwestionować transakcje, których faktyczny przebieg różni się od postanowień umownych, szczególnie w kontekście WNiP. Ponadto, polskie sądy administracyjne wydały już kilka orzeczeń, w których podkreślały znaczenie rzeczywistego przebiegu transakcji i przewagi substancji ekonomicznej nad formą prawną, jest to więc podejście stosowane i akceptowane w praktyce orzeczniczej.

Na co zwrócić uwagę kształtując model rozliczeń?

Poza właściwym ustaleniem wysokości wynagrodzenia (do czego warto przeprowadzić odpowiedni benchmarking) przy ustalaniu modeli rozliczeń dla WNiP każdorazowo należy przenalizować kwestie takie jak:

• Czy strony powinny dokonywać rozliczeń z tytułu korzystania z wartości niematerialnych i prawnych? Jak powinno się kalkulować takie wynagrodzenie? Czy wynagrodzenie poszczególnych podmiotów w Grupie odpowiada ich faktycznemu wkładowi i zaangażowaniu w łańcuch wartości?
• Identyfikacja łańcucha wartości w danym biznesie i gdzie kryją się kluczowe czynniki sukcesu (przykład: w branży farmaceutycznej kluczowa jest funkcja związana z rozwojem (development) czy nabyciem (acquisition) praw).
• Komu powinna zostać przypisana własność ekonomiczna i prawna w kontekście faktycznej zdolności do kontrolowania kluczowych ryzyk oraz czy władztwo ma pokrycie w odpowiednich zasobach ludzkich i rzeczowych? (pomocna jest tutaj analiza funkcjonalna zgodna z podejściem DEMPE).

Warto pamiętać, że jeżeli model TP u podstaw zostanie skonstruowany niewłaściwie, dla obrony rozliczeń nie wystarczy ani dobrze sporządzona umowa ani nawet najlepsza analiza cen transferowych.

Dlatego też polecamy staranne rozważenie nowych modeli rozliczeń dotyczących wartości niematerialnych, a także weryfikację modeli ustalonych historycznie, a szczególnie sprawdzenie, czy odpowiadają one rzeczywistemu przebiegowi transakcji oraz uwzględniają rolę poszczególnych podmiotów.

Zapoznaj się z pełną ofertą: Ceny transferowe