Rada ds. Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania jest niezależnym organem eksperckim, do którego zadań należy m.in. opiniowanie zasadności zastosowania klauzuli obejścia prawa podatkowego. W sytuacji, gdy strona odwołując się od decyzji Szefa KAS ws. zastosowania klauzuli GAAR złoży taki wniosek, Szef KAS jest co do zasady zobowiązany zwrócić się do Rady o wydanie opinii w zakresie zasadności jej zastosowania. Z takiej możliwości skorzystał podatnik, wobec którego organy podatkowe prowadziły postępowanie w sprawie rozliczenia PIT za 2023 r. Co ciekawe, po raz pierwszy Rada oceniała zespół czynności, w którym brała udział fundacja rodzinna.

W czym problem?

Sprawa dotyczyła podatnika, który w 2023 r. planował sprzedaż akcji swojej spółki. Równolegle z finalizacją negocjacji z zagranicznym inwestorem, w maju 2023 r., podatnik założył fundację rodzinną.

Niedługo potem, w lipcu 2023 r., Podatnik wniósł (darował) te akcje do swojej Fundacji. Już miesiąc później, w sierpniu 2023 r., Fundacja sprzedała akcje wspomnianemu Inwestorowi. Warunki tej sprzedaży były w dużej mierze ustalone, zanim Fundacja otrzymała akcje.

Istotne dla sprawy jest, że przez pewien czas podatnik i jego żona byli jedynymi beneficjentami tej Fundacji, a część środków otrzymanych ze sprzedaży akcji została wypłacona podatnikowi w formie świadczenia z Fundacji. Pozostała część nie została zainwestowana tylko przechowywana na rachunkach bankowych Fundacji.

Stanowisko Szefa KAS

Szef KAS uznał, że opisany zespół czynności spełnia wszystkie przesłanki pozwalające na zastosowanie klauzuli GAAR.

W jego ocenie, podatnik powinien bezpośrednio sprzedać akcje w ramach majątku prywatnego, zapłacić podatek, a dopiero następnie darować uzyskane środki dla Fundacji. Szef KAS wskazał, że kolejność dokonanych czynności (darowizna przed sprzedażą) miała na celu uniknięcie wyższego opodatkowania. Podnosił również, że udział Fundacji w transakcji był motywowany głównie chęcią uzyskania korzyści podatkowej, a jej zaangażowanie miało charakter sztuczny.

Dodatkowo Szef KAS zdecydowanie odrzucał możliwość uwzględniania okoliczności zaistniałych po transakcji sprzedaży (np. przeznaczenia środków na inwestycje) przy ocenie celu działania Podatnika. Wskazywał także na fakt, że Podatnik uzyskał opinię prawną sygnalizującą ryzyko zastosowania GAAR.

Stanowisko Rady

Rada uznała, że zastosowanie GAAR jest zasadne w odniesieniu do tej części środków, które zostały wypłacone podatnikowi przez Fundację. Co do pozostałych środków stwierdziła, że na podstawie obecnego stanu ustaleń faktycznych zastosowanie tej klauzuli nie jest zasadne.

Rada podkreśliła, że klauzula GAAR jest absolutnym wyjątkiem w systemie prawa i wymaga szczególnej ostrożności w jej stosowaniu, bez możliwości domniemywania spełnienia przesłanek czy rozszerzającej wykładni. Klauzula ta może być stosowana wyłącznie w zakresie niezbędnym do realizacji jej celów. Podkreślono również, że Szef KAS musi wykazać zaistnienie okoliczności kreujących obowiązek podatkowy, a w przypadku niedostatków postępowania dowodowego nie ma mowy o nałożeniu podatku.

Analizując poszczególne przesłanki zastosowania klauzuli GAAR do ocenianego stanu faktycznego, Rada stwierdziła m.in., że:

  1. po stronie podatnika powstała oczywista korzyść podatkowa, jednak zwróciła uwagę, że Szef KAS nie ma dowolności w wyborze czynności odpowiedniej i w razie, gdy są możliwe różne sposoby osiągnięcia tych samych celów (innych niż korzyść podatkowa), powinien wybrać ten, który skutkuje najniższym poziomem opodatkowania, podobnie jak rozsądny podatnik. Według Rady, czynnością odpowiednią powinna być wyłącznie sprzedaż akcji bezpośrednio przez podatnika i nie powinno brać się pod uwagę dalszego zagospodarowania środków;
  2. wypłata części środków uzyskanych ze sprzedaży akcji na rzecz podatnika, bez podjęcia działań inwestycyjnych, jest sprzeczna z celem zwolnienia od podatku dochodów z gromadzenia i zarządzania majątkiem. Szybka sprzedaż i natychmiastowa wypłata kwot nie realizuje tego celu;
  3. w odniesieniu do środków pozostawionych w Fundacji i inwestowanych lub przechowywanych na jej rachunkach bankowych, materiał dowodowy był niewystarczający do stwierdzenia sprzeczności;
  4. dla oceny celu działania podatnika znaczenie mają okoliczności zaistniałe po sfinalizowaniu transakcji. Jeśli środki są przeznaczane na inwestycje i pozostają w dyspozycji Fundacji, może to potwierdzać nieabuzywny i racjonalny gospodarczo cel;
  5. oprócz celów ekonomicznych, należy brać pod uwagę także cele nieekonomiczne, takie jak te związane ze stosunkami rodzinnymi, sukcesją czy trwałością biznesu, co jest szczególnie istotne w przypadku fundacji rodzinnych;
  6. dostrzega fundamentalny problem z interpretacją przesłanki sztuczności w kontekście fundacji rodzinnych. Dosłowne odczytanie przesłanki sztuczności w odniesieniu do fundacji rodzinnej, której cel powołania często nie jest wyłącznie ekonomiczny, mogłoby prowadzić do uznania każdej takiej fundacji za utworzoną sztucznie. Taka interpretacja nie odpowiada celowi przepisów o GAAR ani świadomemu stworzeniu przez ustawodawcę instytucji fundacji rodzinnej, która ma przyznawać podatnikom korzystne opodatkowanie transferu majątku;
  7. podatnik nie mógł wcześniej założyć Fundacji, ponieważ odpowiednie przepisy weszły w życie zaledwie miesiąc przed finalizacją sprzedaży akcji. Skorzystanie z nowej, promowanej przez państwo możliwości, było działaniem racjonalnym i adekwatnym w zaistniałych okolicznościach. Również sama kolejność (darowizna akcji, a potem ich sprzedaż przez Fundację) była uznana za bardziej naturalną niż sprzedaż przez Podatnika, a następnie darowanie środków;
  8. sztuczność wynikająca z samej natury fundacji rodzinnej nie może być argumentem za spełnieniem innych przesłanek GAAR.

Wnioski

Argumenty przedstawione przez Radę będą moim zdaniem stanowiły w przyszłości istotny głos w dyskusji o skutkach podatkowych sprzedaży przez fundację rodzinną majątku wniesionego do niej przez fundatorów i beneficjentów.

Jednak już teraz mogą one stanowić istotną wskazówkę dla dwóch grup podatników:

  • pierwszej, do której należy zaliczyć wszystkich fundatorów oraz tych, którzy zastanawiają się nad założeniem własnej Fundacji – takie osoby powinny pamiętać, że Fundacja nie jest instrumentem służącym celom optymalizacyjnym, a jednocześnie mieć świadomość, że profiskalne podejście organów podatkowych nie zawsze znajduje pokrycie w przepisach oraz
  • drugiej, do której należą wszystkie osoby, wobec których toczą się postępowania mogące skutkować wydaniem decyzji z zastosowaniem klauzuli GAAR. Warto żeby takie osoby były świadome, że mogą wystąpić do Szefa KAS z wnioskiem o wydanie opinii przez Radę i aktywnie korzystały z tego uprawnienia, ponieważ – jak pokazuje opisany przypadek – może to doprowadzić do uzyskania silnego dowodu działającego na ich korzyść.

Innymi słowy warto znać obowiązujące przepisy oraz przysługujące nam prawa. Jeśli potrzebowaliby Państwo wsparcia w tym zakresie - zapraszamy do kontaktu!