Pierwszy projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa został podany do publicznej wiadomości w drugiej połowie października. Pod koniec roku 2021 opublikowano stanowiska zgłoszone w ramach uzgodnień, a następnie temat ucichł. Nie da się jednak ukryć, że wszyscy czekaliśmy na kolejne kroki w tej sprawie i na to czy zgłoszone stanowiska zostaną uwzględnione. Ustawodawca postanowił zaskoczyć nas jeszcze przed Wielkanocą i wczoraj, tj. 12 kwietnia na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowano nowy projekt regulacji dotyczącej sygnalistów.

Jakie zmiany wprowadzono do nowego projektu? Czy stanowiska wnioskodawców zostały wzięte pod uwagę? Poniżej przedstawimy Państwu najważniejsze kwestie zawarte w nowym projekcie ustawy.

Wewnętrzna procedura zgłaszania naruszeń

Po pierwsze warto zauważyć, iż w pierwotnej wersji projektu ustawy mowa była o “pracodawcach zatrudniających co najmniej 50 pracowników”, teraz przepis wskazuje na “podmioty prawne, na rzecz których pracę wykonuje co najmniej 50 osób”. Czy jest to równoznaczne z rozszerzeniem katalogu podmiotów, u których ustalenie procedur wewnętrznych zgłaszania naruszeń będzie koniecznością? W naszej ocenie wydaje się, że taki właśnie cel przyświecał zaproponowanym zmianom i że do tego progu będziemy musieli już teraz liczyć nie tylko pracowników, ale również osoby współpracujące na podstawie umów cywilnoprawnych.

W nowym projekcie ustawy doprecyzowano również, iż konsultacje z zakładową organizacją związkową lub przedstawicielami osób świadczących pracę na rzecz podmiotu prawnego mają trwać nie krócej niż 7 dni i nie dłużej niż 14 dni od dnia przedstawienia przez podmiot prawny projektu procedury wewnętrznej.

Co ciekawe wskazano także, iż procedura wewnętrzna może dodatkowo objąć określenie systemu zachęt do korzystania z procedury wewnętrznej.

Działania odwetowe

W przypadku zakazu działań odwetowych ustawodawca doprecyzował, że wobec zgłaszającego nie mogą być podjęte nawet próby czy groźby zastosowania takich działań. Ustawodawca rozszerzył również przykładowy katalog działań odwetowych wskazując m.in. na mobbing, dyskryminację, spowodowanie straty finansowej, w tym gospodarczej lub utraty dochodu czy co ciekawe - wyrządzenie innej szkody niematerialnej np. poprzez nadszarpnięcie reputacji, zwłaszcza w mediach społecznościowych.

Zwiększono również kwotę minimalnego odszkodowania, o które ma prawo ubiegać się osoba, która poniosła szkodę z powodu świadomego zgłoszenia lub ujawnienia publicznego nieprawdziwych informacji przez zgłaszającego z kwoty nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę na kwotę w wysokości co najmniej przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, obowiązującego w dniu dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego.

Krótsze okresy dotyczące przechowywania danych

Zgodnie z nowym projektem dane osobowe przetwarzane w związku z przyjęciem zgłoszenia oraz podjęciem działań następczych będą przechowywane przez podmiot prawny nie jak wcześniej wskazywano przez 5 lat od dnia przyjęcia zgłoszenia, ale przez 15 miesięcy od dnia zakończenia działań następczych.

Dane w rejestrze zgłoszeń wewnętrznych mają być również przechowywane nie przez okres 5 lat od przyjęcia zgłoszenia a przez okres 12 miesięcy od dnia zakończenia działań następczych.

Zmiany w sankcjach

Nowy projekt wskazuje, że ten kto utrudnia lub usiłuje utrudnić dokonanie zgłoszenia, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. Natomiast kto w takim przypadku stosuje przemoc, groźbę lub podstęp, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Podejmowanie działań odwetowych wobec osoby, która dokonała zgłoszenia lub ujawnienia publicznego lub osób pomagających w dokonaniu zgłoszenia oraz osób powiązanych ze zgłaszającym, podlega grzywnie lub karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Kto w tym przypadku stosowałby łącznie więcej niż 2 działania odwetowe wymienione w ustawie, będzie podlegać karze pozbawienia wolności do lat 3.

Naruszenie obowiązku zachowania poufności tożsamości osoby, która dokonała zgłoszenia, lub osób pomagających w dokonaniu zgłoszenia lub powiązanych ze zgłaszającym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku (wcześniej były to 3 lata).

Projekt precyzuje, iż świadome dokonanie zgłoszenia lub ujawnienia publicznego nieprawdziwych informacji lub pomoc w dokonaniu zgłoszenia nieprawdziwych informacji, będzie podlegało grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 3.

Co szczególnie interesowało pracodawców to sankcje za nieustanowienie procedury wewnętrznej albo za ustanowienie procedury wewnętrznej naruszającej przepisy ustawy. Zgodnie z nowym projektem takie działania będą podlegały wyłącznie karze grzywny. Wcześniejszy projekt przewidywał również karę ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.

Co z terminami?

Dobrą wiadomością jest to, że nowy projekt zakłada dłuższe vacatio legis. Opublikowany projekt przewiduje, że wejdzie w życiu po upływie 2 miesięcy od ogłoszenia, a nie jak pierwotnie proponowano - po 14 dniach.

Projekt ustawy dla podmiotów sektora prywatnego, na rzecz których pracę wykonuje co najmniej 50 i mniej niż 250 osób przewiduje czas na ustalenie procedury wewnętrznej do 17 grudnia 2023 r.

Co ciekawe realizacja obowiązku ustalenia procedury wewnętrznej:

- przez podmioty prywatne, na rzecz których wykonuje pracę co najmniej 250 osób,

- przez podmioty prywatne, wykonujące działalność w zakresie usług, produktów i rynków finansowych oraz zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska, objętych zakresem stosowania aktów prawnych Unii Europejskiej wymienionych w części I.B i II załącznika do dyrektywy 2019/1937

- przez podmioty publiczne,

następuje w terminie 1 miesiąca od dnia wejścia w życie ustawy.

Czy zaproponowane zmiany spełnią oczekiwania pracodawców? O tym się dopiero przekonamy. Natomiast musimy mieć na uwadze, że podane powyżej uregulowania mogą jeszcze ulec zmianie. Niestety nie wiemy również kiedy ustawa wejdzie w życie.

O wszystkich dalszych zmianach będziemy Państwa informować. Nowy projekt szczegółowo omówimy podczas naszego kolejnego webinarum z cyklu HRstacja, który odbędzie się już 21 kwietnia. Serdecznie zapraszamy!