Sektor finansowy to jedna z najbardziej dynamicznych i innowacyjnych gałęzi gospodarki, która odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu globalnych rynków. Firmy działające w tej branży muszą radzić sobie w złożonym i ściśle regulowanym środowisku, które nieustannie się zmienia. Te zmiany dotyczą zarówno przepisów prawnych, jak i technologii. Aby sprostać tym wyzwaniom, sektor finansowy musi być elastyczny i gotowy do adaptacji. Oznacza to rozwijanie istniejących narzędzi i rozwiązań informatycznych, wdrażanie nowych technologii oraz tworzenie innowacyjnych produktów i usług.
 

(Dalsza część artykułu pod materiałem wideo)

Zobacz film edukacyjny: Ulgi podatkowe 2025 r.

Zapraszamy na film zawierający przegląd ulg podatkowych dostępnych dla przedsiębiorców w 2025 r.

 
Jako przykład można wskazać zaawansowane narzędzia analityczne, algorytmy tradingowe, nowatorskie systemy płatności oraz rozwiązania oparte na sztucznej inteligencji (AI). Takie działania mogą wskazywać na prowadzenie działalności badawczo-rozwojowej (B+R), co otwiera interesujące perspektywy w zakresie ulg podatkowych. Przyjrzyjmy się bliżej dostępnym możliwościom i temu, jak mogą one zostać wykorzystane przez firmy z sektora finansowego.
 

Charakterystyka branży finansowej i wyzwania rozwojowe

Branża finansowa to nie tylko banki, ale także organizacje inwestycyjne, firmy ubezpieczeniowe, fintechy i inne instytucje świadczące usługi finansowe. Różnorodność podmiotów oznacza wiele różnych modeli biznesowych, produktów i usług. Rozwój tych podmiotów jest determinowany przez szereg czynników, takich jak regulacje prawne, oczekiwania klientów oraz presja technologiczna. Firmy muszą dostosowywać swoje procesy wewnętrzne, narzędzia i systemy, aby sprostać tym wyzwaniom.

Podmioty z sektora finansowego poszukują nowych rozwiązań w szczególności w następujących czterech kluczowych obszarach.

  1. Obsługa klientów: wprowadzenie zawansowanych technologii, przyciągających nowych klientów i ułatwiających korzystanie z usług obecnym klientom. Przykłady to rozwój aplikacji mobilnych i narzędzi automatyzujących obsługę klienta.
  2. Bezpieczeństwo danych i transakcji: w dobie rosnącej liczby cyberataków ochrona klientów przed oszustwami finansowymi jest priorytetem. Przykłady to wykorzystanie AI, która pomaga w monitorowaniu systemów i wykrywaniu podejrzanych aktywności.
  3. Wdrażanie nowych technologii: transformacja cyfrowa i presja konkurencyjna sprawiają, że firmy dążą do zwiększenia efektywności wewnętrznej poprzez rozwój infrastruktury IT, AI, Big Data i Blockchain.
  4. Przestrzeganie przepisów: firmy muszą dostosowywać się do zmieniających się regulacji prawnych, co często wiąże się z koniecznością wprowadzenia nowych rozwiązań biznesowych i technologicznych. Przykłady to narzędzia obsługujące nowe regulacje raportowe.

W dzisiejszych czasach opracowywanie i wdrażanie nowych narzędzi oraz technologii w sektorze finansowym to już nie tylko opcjonalne usprawnienie, ale wręcz konieczność. Firmy coraz częściej korzystają z dostępnych form wsparcia, takich jak ulgi podatkowe i dotacje, aby skutecznie realizować swoje innowacyjne projekty i zwiększać konkurencyjność. Obserwując te trendy, możemy spodziewać się dalszej cyfryzacji i automatyzacji sektora, co nie tylko usprawni jego funkcjonowanie, ale także poprawi jakość świadczonych usług i bezpieczeństwo użytkowników.

 

Jak identyfikować działalność B+R w branży finansowej?

Pierwszym krokiem w ocenie projektu z pogranicza branży finansowej i technologicznej pod kątem jego kwalifikacji do działalności badawczo-rozwojowej (B+R) jest określenie, czy działania podejmowane w ramach danego przedsięwzięcia posiadają cechy i znamiona działalności B+R ściśle określone w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych (art. 4a ust 26-28 ustawy o CIT).

Mówiąc o działalności badawczo-rozwojowej, mamy na myśli szereg działań podejmowanych w celu opracowania nowych lub zmiany/ulepszania istniejących produktów, procesów i usług. Zgodnie z ustawą o CIT, działalność B+R obejmuje twórcze działania, które mogą przyjąć formę badań naukowych lub prac rozwojowych. Ważne jest, aby były one prowadzone w sposób systematyczny, z jasno określonym celem – zwiększeniem zasobów wiedzy oraz wykorzystaniem tej wiedzy do opracowywania nowych zastosowań, które przyczyniają się do postępu technologicznego i innowacyjnego.

U większości podmiotów z branży finansowej działalność ta przyjmuje formę działalności rozwojowej, którą możemy zdefiniować jako nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności, w tym w zakresie narzędzi informatycznych lub oprogramowania, do projektowania i tworzenia zmienionych, ulepszonych lub nowych produktów, procesów lub usług.​

Co ważne, działania obejmujące swoim zakresem rutynowe​ i okresowe zmiany, nawet jeżeli takie mają charakter ulepszeń, nie będą mogły zostać uznane za działalność rozwojową. Również​ prace, które były związane z typową działalnością operacyjną, oraz prace administracyjne nie będą mogły stanowić działalności B+R.

W praktyce oznacza to, że jeżeli przedsiębiorca wprowadza nowy produkt lub usługę na rynek, to za działalność B+R będzie tylko uznana działalność związana bezpośrednio z opracowaniem i wytworzeniem innowacyjnej koncepcji produktu lub usługi. Pracami B+R nie będą natomiast prace związane z przygotowywaniem regulaminów dla użytkowników, strategii sprzedażowych, strategii wynagradzania sprzedawców itp. Tego typu działania są niezbędne do podjęcia przy wdrożeniu praktycznie każdego produktu lub usługi niezależnie od tego, czy u podstawy prace związane z wytworzeniem takiego produktu lub usługi zostały uznane za działalność B+R. Niemniej nie stanowią one same w sobie działalności B+R, a jedynie prace następcze po etapie prac B+R.

 

Kryteria działalności B+R w branży finansowej

Podsumowując, działalność B+R rozważana pod kątem skorzystania z ulg podatkowych powinna spełniać kluczowe kryteria w postaci:

  • twórczości (i to po stronie przedsiębiorcy chcącego rozliczyć ulgi podatkowe),
  • prowadzenia w sposób metodyczny i systematyczny,
  • stanowienia badań naukowych lub prac rozwojowych,
  • dążenia do zdobycia nowej wiedzy oraz jej wykorzystania w nowych zastosowaniach.

Dla celów rozliczenia ulg podatkowych kluczowe jest również precyzyjne i konkretne identyfikowanie projektów (lub obszarów prac). Przykładem projektu może być np. opracowanie platformy wspierającej proces strategicznego planowania finansowego lub migracja danych na nową architekturę systemową (pod warunkiem, że obejmuje rozwój nowych rozwiązań informatycznych, a nie jest jedynie technicznym przeniesieniem danych). Nie należy identyfikować projektów B+R zbyt ogólnie, np. jako całą linię biznesową, gdyż może to utrudnić późniejszą klasyfikację konkretnych działań do prac B+R.

Kolejnym istotnym aspektem jest to, że prace B+R muszą być realizowane przez danego przedsiębiorcę chcącego skorzystać z ulg podatkowych (chociaż w części). Zlecenie takich prac na zewnątrz może znacząco ograniczyć możliwość skorzystania z ulg podatkowych (zależy to od tego, jaka część prac twórczych pozostanie w ramach wykonania u tego konkretnego przedsiębiorcy).

Zatem do projektów mogących podlegać ulgom podatkowym zalicza się takie, które mają na celu:

  • tworzenie nowych rozwiązań,
  • modyfikację istniejących rozwiązań,
  • ulepszanie istniejących rozwiązań.

Natomiast do projektów rozliczanych w ramach ulg podatkowych nie zalicza się:

  • prac rutynowych,
  • prac okresowych,
  • prac serwisowych czy
  • prac utrzymaniowych.
  • W razie trudności bądź wątpliwości interpretacyjnych przy identyfikacji działalności B+R można sięgnąć i wesprzeć się następującymi dokumentami.
  • Podręcznik Frascati 2015 – obejmuje zbiór zaleceń dotyczących pozyskiwania i prezentowania danych z zakresu działalności B+R.
  • Objaśnienia Ministerstwa Finansów z dnia 15 lipca 2019 r. dotyczące preferencyjnego opodatkowania dochodów wytwarzanych przez prawa własności intelektualnej – IP Box –objaśnienia co prawda dotyczą zachęty podatkowej IP Box, o której mowa w art. 24d-e ustawy o CIT, niemniej oba mechanizmy podatkowe są oparte o prowadzenie działalności B+R, więc komentarze zawarte w zakresie identyfikacji działalności B+R na potrzeby IP Box znajdą też zastosowanie w przypadku ulgi B+R

 

Przykłady działalności B+R w branży finansowej

Większość działań i inicjatyw w branży finansowej, zarówno na poziomie relacji usługowych, jak i w ramach organizacji, koncentruje się na rozwiązaniach systemowych, proceduralnych i informatycznych. Poniżej przedstawiamy przykłady działań, w których można upatrywać rozwojowego charakteru, mogących potencjalnie zostać zakwalifikowanymi do rozliczenia ulg podatkowych.

  • Rozwój zaawansowanych algorytmów AI do analizy ryzyka kredytowego – tworzenie i doskonalenie modeli sztucznej inteligencji do oceny zdolności kredytowej klientów, bazujących na uczeniu maszynowym i analizie Big Data.
  • Systemy wykrywania nadużyć finansowych (fraud detection) – opracowanie nowych metod identyfikacji oszustw w transakcjach płatniczych, np. poprzez analizę wzorców zachowań użytkowników i zastosowanie technologii blockchain.
  • Nowe metody zabezpieczeń biometrycznych w bankowości – prace nad zastosowaniem zaawansowanych metod uwierzytelniania, takich jak analiza behawioralna lub rozpoznawanie wzorców głosu.
  • Przekształcanie systemów IT w celu zgodności z wymogami ochrony danych osobowych (RODO) – prace nad tworzeniem bezpiecznych rozwiązań do zarządzania danymi osobowymi w zgodzie z przepisami RODO, np. rozwój oprogramowania, które automatycznie anonimizuje dane klientów w celu ochrony ich prywatności.
  • Opracowanie nowoczesnego systemu do przechowywania dużych ilości danych.
  • Tworzenie nowych aplikacji z szeregiem serwisów, które automatyzują i skracają procesy wydawania decyzji na przyznanie karty kredytowej lub innych usług dla klienta.
  • Budowa aplikacji umożliwiającej gromadzenie danych i zarządzenie portfelem transakcji kredytowych w ramach bankowości inwestycyjnej.
  • Utworzenie platformy służącej do raportowania bilansu zysków i strat.
  • Opracowywanie rozwiązań umożliwiających zaawansowane dostarczanie danych na potrzeby systemów wspomagających decyzje kredytowe (w tym automatyczne analizowanie sytuacji finansowej klienta).
  • Tworzenie rozwiązań technicznych integrujących systemy zewnętrzne z systemami wewnętrznymi, które pozwalają na ulepszenie oferty (bardziej zaawansowane systemy integrujące).
  • Opracowanie platformy mobilnej obejmującej usprawnienie operacji, poprawę zaangażowania klientów oraz zapewnienie zgodności z normami prawnymi przy zastosowaniu najnowszych osiągnieć technologicznych.

Jak widać, istnieje szeroki wachlarz projektów, które potencjalnie mogłyby zostać zakwalifikowane jako działalność B+R i podlegać rozliczeniu w ramach ulg podatkowych. Niemniej jednak przed podjęciem ostatecznej decyzji o zakwalifikowaniu konkretnego przedsięwzięcia, należy szczegółowo przeanalizować zakres prac z nim związanych oraz czasowe zaangażowanie osób odpowiadających za jego realizację, aby upewnić się, że projekt spełnia wszystkie wymagane kryteria działalności B+R.

 

Jakie ulgi podatkowe są dostępne dla branży finansowej?

Mając na uwadze powyższą charakterystykę branży finansowej oraz zachodzące w niej procesy, można zauważyć, że współczesny sektor finansowy coraz silniej przenika się z branżą IT. Wynika to z tego, że to właśnie rozwiązania cyfrowe wdrażane przez te podmioty kształtują dzisiejszą rzeczywistość rynkową i stanowią kluczowy czynnik jego rozwoju. Tym samym w sektorze finansowym mogą znaleźć zastosowanie zbliżone instrumenty podatkowe do tych stosowanych w branży IT. Do najistotniejszych z nich należą poniższe instrumenty.

  • Ulga badawczo-rozwojowa (ulga B+R) umożliwia dodatkowe odliczenie od dochodu kosztów działalności badawczo-rozwojowej (nawet do 200% dodatkowego odliczenia kosztów osobowych, które w branży finansowej/IT są głównym kosztem prowadzenia działalności badawczo-rozwojowej i do 100% pozostałych kosztów, takich jak sprzęt komputerowy, licencje i abonament na specjalistyczne oprogramowanie wykorzystywane w działalności B+R, współpracę z uczelniami wyższymi lub jednostkami naukowymi w zakresie analiz wykorzystywanych w działalności B+R, koszt serwerów itp.).
  • IP Box, czyli stosowanie preferencyjnej 5-procentowej stawki podatku dochodowego od osób prawnych do dochodów z komercjalizacji kwalifikowanych praw własności intelektualnej (kwalifikowane IP). Takimi kwalifikowanymi IP są m.in. programy komputerowe.
  • Ulga na innowacyjnych pracowników, którą można stosować w przypadku poniesienia straty lub uzyskania zbyt małego dochodu w danym roku podatkowym, nie pozwalającego na pełne rozliczenie ulgi B+R (w ramach podstawowej metody, o której mowa powyżej). Ulga ta pozwala na dodatkowe odliczenie niewykorzystanej w poprzednim roku ulgi B+R od zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) pracowników zaangażowanych w działalność B+R w bieżącym roku, jeśli co najmniej 50% ich czasu pracy w danym miesiącu dotyczy działań B+R.

 

Które ulgi kiedy zastosować?

Ulga B+R

Z ulgi B+R można skorzystać w momencie rozpoczęcia i prowadzenia prac o charakterze badawczo-rozwojowym. Kluczowym elementem jest sam proces prowadzenia działań mających na celu opracowanie nowych lub udoskonalonych produktów, procesów lub usług. Ważne jest, że ulga obejmuje szeroki zakres działań, a brak pełnego sukcesu w postaci zakończenia z projektu i przedstawienia finalnego rozwiązania nie stanowi przeszkody w ubieganiu się o ulgę. Oznacza to, że nawet jeśli projekt nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, przedsiębiorca nadal może skorzystać z ulgi B+R.

 

IP Box

IP Box jest dostępny dla przedsiębiorstw, które uzyskują dochody z tzw. kwalifikowanych praw własności intelektualnej (kwalifikowane IP, do których zalicza się m.in. autorskie prawa do programów komputerowych), które zostały stworzone lub rozwinięte w wyniku własnej działalności B+R. W praktyce oznacza to, że możliwość skorzystania z tej ulgi pojawia się w momencie, gdy kwalifikowane IP istnieje.

Aby skorzystać z ulgi IP Box, kwalifikowane IP musi powstać lub zostać rozwinięte w wyniku własnej działalności B+R przedsiębiorcy. Możliwe jest stosowanie z tej ulgi w przypadku nabycia IP od innego podmiotu, otrzymania go w ramach aportu lub zakupu wyników działalności B+R od podmiotu powiązanego. Jednak należy pamiętać, że w takich sytuacjach konieczne jest ponoszenie istotnych nakładów na własną działalność B+R w zakresie tego kwalifikowanego IP (bowiem dla tej ulgi również jest istotne prowadzenie własnej działalności B+R).

Własny wkład w działalność B+R dla danego kwalifikowanego IP zostanie oceniony w ramach kalkulacji tzw. wskaźnika nexus. Wskaźnik ten uwzględnia stosunek poniesionych kosztów własnych działalności B+R do kosztów zewnętrznych i stanowi kluczowy element każdej kalkulacji IP Boxpodlegający kontroli urzędów skarbowych.

Z kolei do dochodów uzyskiwanych z kwalifikowanego IP, które można objąć IP Box zalicza się:

  • dochód ze sprzedaży kwalifikowanego IP (czyli przeniesienia do niego całości praw na inny podmiot);
  • dochód z opłat licencyjnych z kwalifikowanego IP (czyli w przypadku, gdy prawa do IP pozostają przy przedsiębiorcy);
  • dochód ze sprzedaży produktu lub usługi, którego częścią jest kwalifikowane IP (czyli na bazie IP produkowane są produkty lub świadczone usługi i zawsze część dochodu ze sprzedaży przypada na IP – w takim wypadku trzeba dokonać wyceny IP w produkcie lub usłudze);
  • dochód z odszkodowania za naruszenie praw wynikających z kwalifikowanego IP.

Więcej o szczegółowym mechanizmie stosowania powyższych ulg, w tym zasadach ich obliczania, typowych kwalifikowanych przychodach i kosztach, a także procedurze aplikacyjnej, pisaliśmy już przy okazji omawiania ulg podatkowych dla branży IT w artykule „Czy warto korzystać z ulg podatkowych? Dziś Branża IT” – znajdą w nim Państwo bardziej szczegółowe informacje na temat mechanizmu działania obu wskazanych ulg.

 

Ulga na innowacyjnych pracowników

Ulga ta jest specjalnym rozwiązaniem podatkowym, pozwalającym przedsiębiorcom już korzystającym z ulgi B+R obniżyć koszty zatrudnienia wysoko wykwalifikowanych specjalistów zaangażowanych w działalność B+R.

To rozwiązanie, którym powinni w szczególności zainteresować się przedsiębiorcy odnotowujący straty lub generujący taką wysokość kosztów kwalifikowanych w ramach ulgi B+R, że nie są w stanie jej skonsumować w ramach bieżącego rocznego dochodu podatkowego.

Mechanizm ulgi na innowacyjnych pracowników polega na możliwości rozliczenia niewykorzystanej w danym roku podatkowym ulgi B+R (w rozliczeniu rocznym) poprzez pomniejszenie kwoty zaliczek na podatek dochodowy od osób prawnych (PIT) przekazywanych do urzędu skarbowego od wynagrodzeń pracowników zajmujących się działalnością B+R (w co najmniej 50% czasu pracy w wymiarze miesięcznym) w kolejnym roku podatkowym.

Skorzystanie z ulgi na innowacyjnych pracowników nie będzie jednak możliwe w przypadku płatności PIT jako zakład pracy chronionej, zakład aktywności zawodowej zatrudniającym osoby niepełnosprawne czy zakład pracy chronionej zatrudniający osoby niepełnosprawne, który utracił status zakładu pracy chronionej w ciągu ostatnich 5 lat.

Również rozliczenie tzw. zwrotu gotówkowego z tytułu ulgi B+R (czyli specjalna forma rozliczenia ulgi B+R dla sturt-upów lub firm w pierwszych dwóch latach swojej działalności, o którym mowa w art. 18da ustawy o CIT) wyłączy możliwość rozliczenia ulgi na innowacyjnych pracowników.

Co ważne jednak, ulga ta może być stosowana w odniesieniu do pracowników zatrudnionych w zakładach objętych Polską Strefą Inwestycji (PSI). Oznacza to, że jeżeli przedsiębiorca ma kilka zakładów i w ramach jednego z nich prowadzi działalność opodatkowaną CIT na podstawowych zasadach, gdzie jednocześnie rozlicza ulgę B+R, a pozostałe zakłady ma objęte zwolnieniem z CIT w ramach PSI, to jeżeli w ramach zakładu opodatkowanego na podstawowych zasadach skalkuluje tyle ulgi B+R, że nie skonsumuje jej w ramach dochodu podstawowego, to nadwyżkę może konsumować w ramach ulgi na innowacyjnych pracowników w odniesieniu do pracowników zatrudnionych zarówno w zakładach nieobjętych, jak i objętych PSI. Potwierdzenie powyższego można znaleźć chociażby w interpretacji indywidualnej z dnia 11 lutego 2025 r., nr 0114-KDIP2-1.4010.672.2024.1.MR1.

Kluczowe w ramach tej ulgi jest bieżące monitorowanie wykonywanej działalności B+R przez pracowników (tak, aby zidentyfikować osoby, których zaangażowanie w działalność B+R przekracza 50%). Można w tym celu wykorzystać istniejącą ewidencję prowadzoną na potrzeby rozliczenia zwiększonych kosztów uzyskania przychodów w podatku PIT dla twórców (tj. 50% KUP). W tym wypadku ważne jest jednak, aby dokumentacja ta weryfikowała czas pracy pracowników szczegółowo, a nie opierała się o odgórne szacunki zaangażowania w działalność twórczą przewidziane dla danego stanowiska (tj. ogólne procentowe szacunki w postaci 70% lub 80% ogólnego czasu pracy dla danego stanowiska). Takie podejście pozwala zoptymalizować proces dokumentowania i uniknąć konieczności prowadzenia dwóch odrębnych systemów ewidencji.

Ulga na innowacyjnych pracowników niewątpliwie jest korzystnym rozwiązaniem, które znacząco zwiększa korzyści płynące z rozliczenia ulgi B+R.

 

Czy warto korzystać z ulg podatkowych?

Biorąc pod uwagę rosnącą dynamikę zmian technologicznych i coraz większy wpływ technologii cyfrowych, szczególnie w sektorze finansowym, warto dogłębnie analizować możliwości wykorzystania ulgi B+R, IP Box czy ulgi na innowacyjnych pracowników, które mogą stanowić kluczowe narzędzie wspierające rozwój innowacji. Tego typu rozwiązania pozwalają nie tylko na wspieranie postępu technologicznego przedsiębiorstw je stosujących, ale również na zwiększenie konkurencyjności firm finansowych, umożliwiając im lepsze dostosowanie się do nowoczesnych wyzwań rynkowych.

Planując działania w zakresie wykorzystania jednej z wymienionych ulg podatkowych, warto mieć na uwadze nadchodzące zmiany wynikające z wdrożenia globalnego podatku minimalnego (wyrównawczego), tzw. Pillar 2, które mogą istotnie wpłynąć na dotychczasowe mechanizmy wsparcia podatkowego. Obecnie konsultowane zmiany dotyczą w szczególności ulgi B+R oraz ulgi na innowacyjnych pracowników. Proponuje się m.in. znaczne rozszerzenie rozliczenia ulgi na innowacyjnych pracowników, również na pracowników niezaangażowanych w działalność B+R w ogóle, czyli np. administracyjnych. W przypadku pozostałych ulg przepisy pozostaną niezmienione. Ostateczny kształt nowych przepisów nie jest jeszcze znany, dlatego nie poruszamy szerzej teraz tego tematu. Jak tylko zapoznamy się z pierwszą konkretną propozycją nowych przepisów, to niezwłocznie o nich poinformujemy na naszym blogu.