Platforma technologii strategicznych STEP to inicjatywa unijna mająca na celu wzmocnienie konkurencyjności przemysłu UE poprzez wspieranie inwestycji w kluczowe technologie. Jej głównym celem jest mobilizacja środków finansowych na rozwój i produkcję technologii cyfrowych, deep-tech, czystych technologii oraz biotechnologii, co ma przyczynić się do zwiększenia suwerenności technologicznej wspólnoty. To ważny krok na drodze pobudzania innowacyjności, co również wpisuje się w główne tematy polskiej prezydencji w Radzie UE.

(Dalsza część artykułu pod materiałem wideo)


Zobacz film: Transformacja energetyczna z CRIDO. Granty środowiskowe 2024

Transformacja energetyczna to jeden z wiodących obecnie tematów we współczesnym świecie. Dotyczy ona przede wszystkim, choć nie wyłącznie, przedsiębiorców, którzy powinni dostosować swoje biznesy do wymogów związanych z koniecznością redukcji emisji szkodliwych substancji. Zapraszamy na film, w którym eksperci CRIDO omawiają możliwości pozyskania funduszy ze środków publicznych na ten cel.


Platforma STEP to ambitne przedsięwzięcie mające na celu wsparcie europejskiego przemysłu i pobudzenie inwestycji. Integruje i ukierunkowuje finansowanie z programów zarządzanych na szczeblu unijnym i krajowym, co umożliwia efektywne zarządzanie środkami i koncentrację na strategicznych inicjatywach.

Dodatkowo platforma STEP promuje projekty rozwijające umiejętności niezbędne do wdrażania tych technologii. Istotną rolę odgrywają również powiązane usługi, np. zwiększające wydajność i jakość produktów końcowych objętych STEP. Dodatkowo wspierane mogą być także usługi informatyczne, doradcze i prawne, jeżeli są integralnym elementem kosztów inwestycyjnych projektu.

Wsparcie krytycznych technologii

Aby technologie zostały uznane za „krytyczne” w kontekście priorytetów Unii Europejskiej, muszą spełniać jedno z dwóch kluczowych kryteriów. Po pierwsze, powinny wprowadzać na rynek co najmniej dwa z trzech elementów: innowacyjność, przełomowość lub najwyższy poziom nowoczesności, przy czym muszą mieć istotny potencjał gospodarczy. Alternatywnie, technologie te mogą przyczyniać się do zmniejszenia lub zapobiegania strategicznym zależnościom UE, wspierając jej suwerenność.

Technologie krytyczne będą mogły być wspierane na różnych etapach ich rozwoju, od początkowych prac badawczych po pełnoskalową produkcję. Na wczesnym etapie wsparcie będzie udzielane na badania i rozwój, w tym na demonstrację pierwszego prototypu w środowisku rzeczywistym.

Projekty będą mogły także otrzymać dofinansowanie na rozwój zdolności produkcyjnych na skalę przemysłową, w tym tworzenie pierwszych w swoim rodzaju linii produkcyjnych. Wsparcie w tym zakresie będzie udzielane na budowę nowych obiektów, przekształcenie istniejących, zwiększenie skali procesów, aby zaspokoić rosnący popyt, oraz wdrażanie zaawansowanych mechanizmów kontroli jakości. Takie podejście umożliwi technologiom krytycznym płynne przejście od fazy koncepcyjnej do pełnego wdrożenia rynkowego.

Finansowanie STEP

STEP nie stanowi odrębnego funduszu, a jest inicjatywą, która integruje fundusze z 11 różnych programów unijnych, takich jak InvestEU, „Horyzont Europa”, Europejski Fundusz Obronny, Fundusz Innowacyjny (Innovation Fund), Program UE dla zdrowia, „Cyfrowa Europa”, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Fundusz Spójności, Europejki Fundusz Społeczny Plus, Fundusz Sprawiedliwej Transformacji czy Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Oznacza to, że finansowanie projektów zgodnymi z celami STEP będzie możliwe zarówno ze środków dystrybuowanych bezpośrednio na poziomie Komisji Europejskiej, jak i ze środków na poziomie krajowym w poszczególnych państwach członkowskich.

Pieczęć suwerenności

Rozporządzenie STEP wprowadza tzw. „pieczęć suwerenności” (STEP Seal) – znak jakości projektu, który można otrzymać w konkursach ocenianych na szczeblu unijnym. Otrzymanie STEP Seal jest możliwe również w przypadku, gdy projekt spełni kryteria jakościowe, ale dostępna alokacja nie pozwoli na przyznanie dofinansowania. Pieczęć potwierdza wysoką jakość projektu i jego istotność dla UE w kontekście osiągnięcia celów STEP.

Certyfikat STEP Seal ma ułatwić projektom dostęp do różnych źródeł finansowania w ramach innego programu unijnego lub finansowania łączonego z innym instrumentem. W myśl przepisów STEP, kraje członkowskie przy podejmowaniu decyzji o finansowaniu projektów powinny w pierwszej kolejności zapewnić dostęp do finansowania dla projektów posiadających pieczęć STEP Seal.

Wdrożenie STEP w poszczególnych krajach UE i szczeblu unijnym

W celu wdrożenia inicjatywy STEP państwa członkowskie mogą dokonywać zmian w alokacjach poszczególnych programów, przeznaczając maksymalnie 20% początkowej krajowej alokacji z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR). Każde z państw może wypracować własne podejście, odzwierciedlające jego unikalne potrzeby, priorytety i struktury gospodarcze. Większość krajów koncentruje się na określonych regionach, które wymagają szczególnego wsparcia, często związanych z wyzwaniami środowiskowymi lub społecznymi.

Przykładowo Niemcy skupiły się na regionach objętych Funduszem na rzecz Sprawiedliwej Transformacji oraz Programem Operacyjnym Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, gdzie planują wykorzystywać STEP do wspierania transformacji energetycznej i rozwoju zaawansowanych technologii.

Hiszpania natomiast koncentruje działania na regionach, które posiadają strategiczne zasoby oraz regionach objętych transformacją energetyczną, takich jak Asturia i León, a także obszarach zaawansowanych technologicznie, tj. Katalonii i Wspólnocie Madrytu.

We Włoszech wsparcie na projekty badawczo-rozwojowe będzie dystrybuowane na szczeblu krajowym przez rządową agencję ds. badań i innowacji oraz będzie kierowane do regionów o dużym potencjale przemysłowym i badawczo-rozwojowym, takich jak Lombardia, Emilia-Romania, Umbria, Lazio, Kampania, Apuila, Kalabria, Sycylia i Sardynia.

We Francji głównym odbiorcą środków na projekty STEP będzie region Île-de-France oraz Hauts de France, ze względu na koncentrację innowacyjnych startupów i infrastrukturę badawczo-rozwojową.

Dania w ramach inicjatywy STEP skupia się na Północnej i Południowej Jutlandii, regionach o dużym potencjale rozwoju technologii wychwytywania i składowania dwutlenku węgla (CCUS) oraz rozwoju kompetencji w sektorze zielonych technologii.

Rumunia natomiast planuje wdrażać inicjatywę STEP na obszarze całego kraju, bez ograniczania się do konkretnych regionów. To podejście wynika z potrzeby zrównoważonego rozwoju infrastruktury technologicznej i badawczej w całym kraju.

Obecnie na szczeblu unijnym dostępne są dwa programy wsparcia projektów w ramach inicjatywy STEP. EIC STEP Scale up oferuje finansowanie kapitałowe dla start-upów, MŚP i małych spółek średniej wielkości, w kwotach od 10 do 30 mln euro. Z kolei Innovation Fund wspiera projekty związane z wdrożeniem technologii zeroemisyjnych, w tym baterii do pojazdów elektrycznych. W styczniu 2025 r. planowane jest również uruchomienie naborów w ramach Europejskiego Funduszu Obronnego (EDF).

Informacje na temat naborów wniosków na projekty STEP, obejmujące zarówno programy unijne, jak i konkursy z poszczególnych krajów członkowskich, dostępne są na stronie internetowej STEP.

Wdrożenie STEP w Polsce – zmiany w FENG i mapie pomocy regionalnej

W Polsce wdrożenie inicjatywy STEP w ramach Programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG), stanowiącego główne źródło dofinansowania projektów innowacyjnych, planowane jest poprzez utworzenie nowego V priorytetu. Zostanie on zasilony kwotą około 900 mln euro, co umożliwi finansowanie zarówno projektów badawczo-rozwojowych (poza schematem SMART FENG), jak i inwestycyjnych.

Szczegółowe zmiany do programów operacyjnych Polska musi przedłożyć Komisji Europejskiej do 31 marca 2025 roku, która będzie miała 3 miesiące na ich zatwierdzenie. Dlatego ogłoszenia nowych konkursów tematycznych zgodnych z celami STEP można spodziewać się w II połowie 2025 roku.

Inwestycje prowadzone w ramach STEP będą mogły skorzystać ze zwiększonego poziomu wsparcia udzielanego zgodnie z mapą pomocy regionalnej na lata 2021–2027. W województwach wielkopolskim i dolnośląskim, a także w wybranych gminach regionu warszawskiego stołecznego (Serock, Dobre, Kałuszyn, Latowicz, Mrozy, Siennica, Kołbiel, Osieck, Sobienie-Jeziory, Dąbrówka, Jadów, Strachówka, Tłuszcz, Baranów, Błonie, Góra Kalwaria, Grodzisk Mazowiecki, Jaktorów, Kampinos, Leoncin, Leszno, Nasielsk, Prażmów, Tarczyn, Zakroczym, Żabia Wola), poziom intensywności pomocy zostanie zwiększony o 5 punktów procentowych. W pozostałych regionach kraju poziom ten wzrośnie o 10 punktów procentowych.

Zwiększona intensywność bazowa dla projektów inwestycyjnych objętych inicjatywą STEP

Jakie jeszcze korzyści dla przedsiębiorców?

Skumulowane finansowanie

  • Przedsiębiorcy realizujący projekty strategiczne zgodne z zasadami STEP mogą skorzystać z możliwości równoległego pozyskania dofinansowania z kilku programów unijnych. Taka opcja pozwala na maksymalne wykorzystanie dostępnych środków, zwiększając szanse na skuteczną realizację przełomowych przedsięwzięć. Ważne, aby łączna kwota uzyskanego wsparcia nie przekroczyła całkowitych kosztów kwalifikowalnych projektu.
  • Projekty, którym przyznano pieczęć suwerenności w ramach programu unijnego, powinny mieć pierwszeństwo do dofinansowania z programów objętych STEP dystrybuowanych na szczeblu krajowym.

Szybsze terminy wydawania pozwoleń

  • Projekty strategiczne zgodne z Net-Zero Industry Act (NZIA), którego celem jest wspieranie europejskiego przemysłu technologii neutralnych emisyjnie, takich jak fotowoltaika, turbiny wiatrowe czy baterie, zyskają priorytetowe traktowanie. Dzięki temu zostanie dla nich skrócony czas uzyskiwania pozwoleń budowlanych i administracyjnych. Dla projektów o mocy powyżej 1 GW oraz tych niemierzonych w GW, maksymalny czas na wydanie pozwolenia wyniesie 18 miesięcy, a dla projektów poniżej 1 GW – 12 miesięcy. Dla pozostałych działań strategicznych terminy będą jeszcze krótsze.

STEP jako uzupełnienie dla IPCEI

STEP może być również ważnym uzupełnieniem dla mechanizmu Important Projects of Common European Interest, (IPCEI). Komisja prowadzi zaktualizowaną listę zatwierdzonych i zintegrowanych IPCEI, które można uznać za istotne dla STEP, biorąc pod uwagę fakt, że technologie, których dotyczą, mieszczą się w ramach trzech sektorów STEP. Obejmują one m.in.:

  • IPCEI dotyczący łańcucha wartości mikroelektroniki,
  • IPCEI dotyczący łańcucha wartości baterii,
  • IPCEI dotyczący łańcucha wartości wodoru,
  • IPCEI dotyczący przetwarzania danych w chmurze i na obrzeżach sieci.

 

Komentarz eksperta

Inicjatywa STEP to ambitne przedsięwzięcie mające na celu wsparcie europejskiego przemysłu i pobudzenie inwestycji w kluczowe technologie. Platforma ta integruje i ukierunkowuje finansowanie z programów zarządzanych na szczeblu unijnym i krajowym, co umożliwia efektywne zarządzanie środkami i koncentrację na strategicznych inicjatywach.

Niewątpliwie utworzenie inicjatywy STEP w Unii Europejskiej będzie stanowiło istotne wyzwanie dla USA, które odgrywają istotną rolę w dziedzinach takich jak sztuczna inteligencja czy zielone technologie. Zintegrowane podejście do finansowania pozwoli na lepsze wykorzystanie funduszy i bardziej efektywny rozwój gospodarki UE, co powinno skłonić USA do intensyfikacji inwestycji w działalność badawczo-rozwojową, aby utrzymać przewagę konkurencyjną. Co więcej inwestycje UE w strategiczne technologie mogą zmniejszyć zależność Europy od importu z USA, co może zmienić układ sił w globalnych łańcuchach dostaw.

STEP to również ważny krok dla Polski w kierunku wzmocnienia autonomii technologicznej i przemysłowej promującej rozwój biotechnologii, zaawansowanych technologii cyfrowych i zielonej transformacji. Inicjatywa STEP będąca filarem długofalowego rozwoju UE, jest również szansą dla Polski na zwiększenie konkurencyjności. Stąd ważne jest, aby polskie instytucje odpowiedzialne na wdrożenie STEP do programów krajowych odpowiednio ukierunkowały i zoptymalizowały mechanizmy wsparcia tak, aby umożliwić skuteczną realizację polskich projektów STEP.

Efektywne wykorzystanie możliwości, jakie daje STEP, wymaga od Polski dostosowania programów krajowych i zapewnienia optymalnych ścieżek finansowania dla polskich podmiotów. To również szansa na wzmocnienie odporności polskiej gospodarki wobec wyzwań geopolitycznych i technologicznych.